Արցախում այլընտրանքային մամուլ գրեթե չկա: Անկախացումից հետո արցախյան մամուլում նման լուսավոր կետերն են եղել 1999 թ. լույս տեսնող «10-րդ նահանգը», 2004-2008 թթ. հրատարակվող «Դեմո» շաբաթաթերթը և 2005-2008 թթ. գործող Karabakh Open էլեկտրոնային թերթը: Այս պարբերականներից առաջինը փակվել է ԼՂՀ նախկին նախագահի ճնշումների պատճառով, իսկ երկրորդը և երրորդը, ըստ այդ լրատվամիջոցների խմբագիրների, «հետաքրքրության պակասի» պատճառով:

Ազնվության համար նշենք, որ «Դեմո» շաբաթաթերթի փակվելուց հետո Արցախի լրատվական դաշտում որոշակի վակուում է առաջացել: Այդ վակուումը որոշակի չափով լրացնում են «Դեմո»-ի ստեղծագործական խմբի ջանքերով ստեղծված «Անալիտիկոն» վերլուծական ամսագիրն ու 2009 թվականից հրատարակվող «Նոր էջ» ամսաթերթը: Ասում եմ «որոշակի», որովհետև այս պարբերականները տպագրվում են ամիսը մեկ անգամ։

«Նոր էջի» խմբագիր Վարդգես Օվյանին ոչ այնքան «հետաքրքրության պակասն» է հուզում, որքան շարքային արցախցու հավատի կորուստը, որն այլևս ոչ մի բանի չի հավատում, առաջին հերթին' իշխանություններին: «Մեծ անջրպետ է առաջացել ժողովրդի և իշխանական բուրգի միջև։ Իմ նպատակն է, որքան հնարավոր է, վերականգնել մարդու հավատը սեփական ուժերի նկատմամբ։ Նա ոչ թե պետք է թքի ու հեռանա իր հայրենիքից, այլ սեփական երկրում ապրի ու պայքարի իր իրավունքների համար։ «Նոր էջ»-ում պարբերաբար հնչող քննադատական խոսքը նպատակ ունի ոչ միայն ցուցանելու «թագավորների մերկությունը», այլև ընթերցողի մեջ աստիճանաբար սպանելու ստրուկին, ստրկամտությունը»,- ասում է Վարդգես Օվյանը։ Սակայն ֆինանսական խնդիրերի պատճառով «Նոր էջ»-ը ամիսը մեկ անգամ է լույս տեսնում, երբեմն էլ ուշացումներով:

Արցախի լրատվական դաշտի չկայացվածության մասին շատ ու շատերն են խոսում: Բայց այդպես էլ սայլը տեղից չի սարժվում: Այստեղ գործում է միակ հեռուստատեսությունը' Արցախի «Հանրային» հեռուստատեսությունը, որը հիմնականում առաջնորդվում է խորհրդային ժամանակների «հին ու բարի» ավանդույթներով։

ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանն իր նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ խոստացել էր լուծել հեռուստատեսության խնդիրները: Այդ օրերին Արցախի «Հանրային» հեռուստատեսության տնօրենի տեղակալ Նորեկ Գասպարյանը, չգիտես ինչու, որոշեց բոլորին հայտարարել, որ նախագահն իր դասընկերն է: Դրանից հետո Նորեկ Գասպարյանը նախարար դարձավ, իսկ նախարարի պաշտոնը թողնելուց հետո դարձավ «Հանրայինի» տնօրենը: Արցախում կոռուպցիայի առումով ամենացավալի երևույթը միջնորդություններն են: Այստեղ այնքան շատ են սիրում իրենց խնամի-ծանոթ-բարեկամներին, որ երբեմն նրանց համար նոր հաստիք են հնարում: Եթե բարձրագույն ղեկավարների մեջ ծանոթ ու բարեկամ չունես կամ, այլ կերպ ասած, նրանց յուրայինը չես, ինչպես ասում են, առաջ գնալու ոչ մի շանս չունես: Արցախում երևի թե չկա այնպիսի բարձրաստիճան պաշտոնյա, որ «իրենց կրուգից» չլինի:

Անցան տարիներ, սակայն հեռուստատեսության հարցն այդպես էլ չլուծվեց։ Դեռ ավելին, 2011 թ. ապրիլի 11-ին ԼՂ Հանրային ծառայությունները և տնտեսական մրցակցությունը կարգավորող հանձնաժողովը հեռուստածրագրերի հեռարձակման մրցույթում արտոնագիր չտրամադրեց «Մաքս Մեդիա» և «S TV» մասնավոր հեռուստաընկերություններին՝ պատճառաբանելով, թե նրանք չեն համապատասխանում օրենսդրությամբ սահմանված պահանջներին:

Եվ զարմանալի չէ, որ Արցախում այլախոհության խիստ «դեֆիցիտ» կա: Երևի թե բացառությամբ դաշնակների՝ բոլոր կուսակցությունները լոկ անուններով են իրարից տարբերվում: Արցախում քաղաքական դաշտը հիշեցնում է բրեժնևյան լճացման ժամանակները: Այսօր շատ բան է հիշեցնում 70-ականները: Իսկ Արցախի «Հանրային» հեռուստատեսությունն այդ ժամանակների դրոշակակիրն է:

Նոստալգիան Արցախի «Հանրայինին» ստիպում է հաճախակի անդրադառնալ ու ձոներգեր հնչեցնել՝ ի պատիվ նախկին սովխոզի ու կոլխոզի նախագահների: Ընդհանապես Արցախի «Հանրայինն» ունի իր մշտական հաճախորդները, որոնց հաճախակի հրավիրում է իր մոտ և ձանձրալի հարցազրույցներ անցկացնում նրանց հետ։ Այստեղ, ինչպես «Ազատ Արցախ» պաշտոնաթերթում, քննադատության չես հանդիպի, իսկ եթե ինչ-որ բան փորձում են մատուցել որպես քննադատություն, ապա խնամքով «կոկիկ» կտրում են խորդուբորդ տեղերը, որպեսզի հանկարծ չվնասեն մեկին։

Իսկ այժմ՝ լրագրության «դարբնոցի» մասին: Արցախի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի բաժնի վերջին կուրսում ուղիղ մի կիսամյակ, շաբաթական երեք անգամ մի առարկա են սովորում, որը կոչվում է «Արցախի ԶԼՄ-ներ»: Դեռ հասկանալի է, որ մինչև խորհրդային տարիները Շուշիում, ցարական գրաքննության ճնշման ժամանակ, ստեղծվում էին բավականին հետաքրքիր պարբերականներ («Գործ», «Հայոց աշխարհ» և այլն), բայց երբ ուսանողի գլուխը լցնում են «Красная звезда», «Աշխատավոր» և նման այլ պարբերականների մասին թելադրություններով, թվում է, թե այստեղ ժամանակը վաղուց կանգ է առել… Հետո էլ տետրում ստիպում են ընդգծված տառերով գրել՝ «Արցախի կուսակցական թերթերն» ու սկսում թելադրել նախորդի պես անհետաքրքիր ու ոչ մի արժեք չունեցող պատմությունները:

Իհարկե, մարդիկ թող իմանան իրենց պատմությունը, բայց երբ ապագա լրագրողն այդ ամենի մասին լսում է շաբաթական երեք անգամ, վերջում էլ քննություն հանձնում, դա հիշեցնում է ավագ տարիքի մարդկանց դպրոցական տարիները, երբ ստիպված սովորում էին «Հասարակագիտություն», «Խորհրդային իրավունք» ու նման առարկաներ: Չմոռանամ ասել, որ այսօր Արցախի բուհերում հիմնականում լրագրություն են դասավանդում մարդիկ, ովքեր կյանքում մի «ինֆորմացիա» գրած չկան։

Հայկ Ղազարյան
Ստեփանակերտ