HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Հայաստանի սահմանին բախումներ են քրդերի և ադրբեջանցիների միջև

Նաիրի Հոխիկյան

Մոսկվայում տեղի ունեցած ռուս-թուրքական բանակցության ֆոնին քաղաքագետները մի լուր դրեցին շրջանառության մեջ, թե Ռեջեփ Էրդողանն ու Վլադիմիր Պուտինը իբրև քննարկել են Կարսի դիմաց Արցախի խնդիրը Ադրբեջանի օգտին լուծելու հնարավորության հարցը: Թիթեռի կյանք ունեցած տեղեկությունը մարեց նույն օրերին, մինչդեռ արձագանք ստացավ Կարսում:

Կարսի ադրբեջանցիների միության նախաձեռնությամբ մարտի 13-ին կազմակերպվել է քննարկում՝ ի՞նչ դիրքորոշում որդեգրել, եթե Կարսը փորձեն հանձնել հայերին: Այսպիսի քննարկումներով, սակայն, չի սահմանափակվել Կարսի ադրբեջանցիների խնդիրը:

Մարտի սկզբից այնտեղ լարվածության բարձր մակարդակ է քուրդ և ադրբեջանցի բնակիչների միջև: Գործը հասել է մինչև զանգվածային ցույցերի, դանակահարության ու կրակոցների:

Ամիսներ առաջ Կարսի ադրբեջանցի մի գործարար, որը 1990-ականների սկզբին Նախիջևանից է տեղափոխվել, գնել է քաղաքի կենտրոնական մեծ հողակտոր՝ հայկական պատմական շինություններով հանդերձ՝ ճակատային մասում հայերեն արձանագրություններով: Ադրբեջանցի գործարարը փորձել է քանդել շինությունները՝ տեղում հյուրանոցային համալիր կառուցելու մտադրությամբ:

Կարսում և հարակից բնակավայրերում Ադրբեջանից ներգաղթածները հիմնականում զբաղված են առևտրով և հյուրանոցային բիզնեսով: Ադրբեջանցիներին են պատկանում տեղի Karabag, Kent, Güngören և բազմաթիվ այլ հայտնի հյուրանոցներ:

Ադրբեջանցիների կողմից հայկական հետքերը մաքրելու քայլերին Կարսի քրդերն են հիմնականում դիմակայում: Այս անգամ գործը հասել է զանգվածային բախման: Քրդերը, սակայն, ընդդիմանում են ոչ թե հայասիրության կամ մշակութային արժեքները պահպանելու համար, այլ սոցիալական պատճառներով: Կարսում հայ զբոսաշրջիկների մեծ հոսք կա, որոնք էլ առաջին հերթին գնում են հայկական շինությունները դիտելու: Ահա թե ինչու Կարսի քրդերը փորձում են ամեն կերպ պահպանել դրանք:

Կարսի բախումներին մարտի 10-ին միջամտել է ոստիկանությունը: Վիրավորների և հնարավոր զոհերի թվի մասին թեև լուր չկա, բայց տեղացիները պատմում են, որ քրդերի ու ադրբեջանցիների բախումները եղել են մասշտաբային: Քաղաք են գնացել հարակից գյուղերի քուրդ բնակիչները՝ օգնելու ազգակիցներին: Ի վերջո, չկարողանալով դիմակայել քրդական քանակական ճնշմանը, թուրք ոստիկանները ստիպել են դադարեցնել շինարարական աշխատանքները, իսկ ադրբեջանցի բազմաթիվ բնակիչներ ժամանակավորապես հեռացել են Կարսից:

Կարսի հայտնի հյուրանոցներից մեկի քուրդ սեփականատեր Ահմեթ Էրյըլմազը նշել է, թե ադրբեջանցի գործարարները ոչ թե խթանում են Կարսի բիզնես ոլորտը, այլ զբաղված են հակահայկական քարոզչությամբ, ինչը վնաս է զբոսաշրջությանը:

Ընդհանուր առմամբ, Թուրքիայի արևելյան շրջանները՝ ՀՀ սահմանակից բնակավայրերը վերջին 20 տարվա ընթացքում հետևողականորեն բնակեցվել են Ադրբեջանից ներգաղթածներով: Սա պետական քաղաքականության մաս է՝ նախ ՀՀ սահմանին ստեղծել թշնամաբար տրամադրված կենդանի վահան, ապա ադրբեջանցիների ձեռքով տարածքը դատարկել քրդերից:

Թուրք-քրդական հակամարտության հարցերի փորձագետ Կարեն Հովհաննիսյանի խոսքով` այդ տարածաշրջանում ադրբեջանցիների ձեռքում են հիմնական տուրիստական օբյեկտները, առևտրի կետերը, ադրբեջանցիներին արտոնյալ պայմաններով վաճառվում է անշարժ գույք: Թուրքական իշխանությունը վարում է հատուկ քաղաքականություն, որպեսզի այնտեղ տեղափոխի մեծ քանակությամբ ադրբեջանցիների:

«Պետք է հատուկ շեշտեմ, որ ադրբեջանցիները բնակվում են հատկապես քաղաքներում: Նրանք գյուղերից հեռու են, որքան էլ իշխանությունը փորձում է արտոնյալ պայմաններով տրամադրել հող այն ադրբեջանցիներին, որոնք հատուկ արագացված ընթացակարգով ստանում են Թուրքիայի քաղաքացիություն»,-նշում է Կարեն Հովհաննիսյանը:

Ըստ պաշտոնական ժողովրդագրական պատկերի՝ 2015թ. Թուրքիայում հաշվվել է մոտ 600.000 ադրբեջանցի, որը երկրի ընդհանուր բնակչության 0.8%-ն է: Նրանց հսկայական հատված տեղավորված է արևելյան շրջաններում՝ Կարս, Իգդիր, Աղրը, Բայազետ: Հատկապես Իգդիրի բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը ադրբեջանցիներ են: Դա է պատճառը, որ այնտեղ հայ զբոսաշրջիկների համար երբեմն վտանգավոր է գիշերել:

Հաշվի առնելով թուրքական իշխանության խորքային նպատակները՝ քրդական ուժերը վերջին 1 տարվա ընթացքում պարբերաբար գործողություններ են անում՝ ադրբեջանցիներին ահաբեկելու և բախումների միջոցով վտարելու համար:  

Մարտի 9-ին և 10-ին բախումներ են տեղի ունեցել Աղրըում: Ադրբեջանցիներին պատկանող մի ռեստորանում միացված է եղել ադրբեջանական երաժշտություն, որը դուր չի եկել ռեստորանում գտնվող քրդերին: Նրանք պահանջել են անջատել այն և փոխարինել քրդական երաժշտությամբ: Ստանալով մերժում՝ քրդերը տակնուվրա են արել ռեստորանը, հրկիզել այն, ինչից հետո Աղրըի բազմաթիվ ադրբեջանական ընտանիքներ փախել են Իգդիր:

«Վերջին շրջանում բախումների հետևանքով իրենց բնակության վայրերը լքել են մի քանի հազար ադրբեջանցիներ և բազմաթիվ գործարարներ: Այդ ալիքը սկսվեց, երբ 2016-ի ձմռանը PKK-ի (քրդական աշխատավորական կուսակցության) զինյալները պայթեցրեցին Կարսի ձմեռային բազան, որը նույնպես պատկանում էր ադրբեջանցի գործարարի: Կարող ենք փաստել, որ ռազմական բախումների առումով պասիվ արևելյան շրջաններում մեծ մասշտաբների են հասել բախումները քուրդ և ադրբեջանցի բնակիչների միջև»,- նշում է Կարեն Հովհաննիսյանը:

Ժողովրդագրական համեմատությամբ պատկերը Թուրքիայի արևելյան՝ ՀՀ սահմանակից երեք շրջաններում հետևյալն է.

Իգդիրում՝

քրդեր՝  56.000, ադրբեջանցիներ՝ 110.000

Կարսում՝

քրդեր՝ 210.000, ադրբեջանցիներ՝ 15.000

Աղրըում՝

քրդեր՝  510.000, ադրբեջանցիներ՝ 7.000

Մեկնաբանություններ (6)

Armine Avetisyan
Հարգելի Նաիրի, ձեր ինֆորմացիայի աղբյուրը կարել՞ է իմանալ: Մարտի 10-ին այդպիսի միջադեպեր չեն եղել Կարսում: Ոչ էլ հայկական հուշարձանները քանդելու փորձ է եղել: Ես ինքս Կարսում եի այդ օրերին:
Կարեն Հովհաննիսյան
2017թ. -ի մարտի 10-ին ադրբեջանից սեփականատերը Կարս քաղաքի Հալիթփաշա փողոցի վրա գտնվող հայկական տները քանդելու համար տրակտորներ և այլ տեխնիկ ա էր բերել: Տեղի քրդերը, իմանալով դրա մասին, դուրս են եկել բողոքի...
Վարազ Սյունի (Ամստերդամ)
2015 թ. փետրվարի 9-ին «Հետքում» տպագրված իմ «Իսկ ինչու Ղարաբաղի հարցը չլուծել... ասորիներով» հոդվածում գրել եմ. «Ես առաջարկում եմ (ազատագրված տարածքների վերաբնակեցումը պետականորե՛ն ավելի արդյունավետ կազմակերպելուն զուգահեռ) ազատագրված տարածքներից մի փոքր մաս (մոտ հազար քառ. կմ) տրամադրել կամ վաճառել ասորիներին՝ այնտեղ նոր ասորական պետություն (կամ գոնե ասորական ինքնավար մարզ) հիմնելու համար: Այսինքն՝ սահմաններն ամրապնդել բարեկամ ազգերով:… Ես նույնիսկ ՀՀ տարածքում մոտ 500- 1000 քառ.կմ տարածք կտրամադրեի ասորիներին՝ իրենց պետական միավորը (վերա)ստեղծելու համար»:....................... Ոմանք սա «ցնորք» պիտակավորեցին: Հայի ԱՄԵՆԱՄԵԾ ՍԽԱԼՆ այն է,որ ամեն խնդիր մենակ է փորձում լուծել կամ հույսը վաճառու՛մ է «դաշնակից» ռուսին:................... Հայեր-ասորիներ-եզդիներ՝ խառնվեք ու նոր ազգ կազմեք. այլապես երեքդ էլ (աստիճանաբար) վերանալու եք:
Նաիրի Հոխիկյան
են, որքան անձնական կապերը և դաշտային աշխատանքները:
Նաիրի Հոխիկյամ
Հարգելի Արմինե Ավետիսյան, ափսոս, որ Կարսում լինելով, չեք իմացել բախումների մասին։ Եթե Ձեր կեցավայրը եղել է Գրանդ Անի հյուրանոցը, ապա դրա սպասարկող քրդերը Ձեզ կտեղեկացնեին, որ նախկինում իրենց հյուրանոցը ևս պատկանել է ադրբեջանցիներին, և Ահմեթ Էրյըլմազի համառ ջանքերով է այն անցել քրդերին։ Բախումների թեմայով, Ձեզ թերևս պետք է ասեին, որ Կարսի պատմության թանգարանի մոտ տեղի ունեցած ծեծկռտուքի հետևանքով վնասվել են նաև Կարսի հայտնի պայմանագրի տնակի պատուհանները։ Իմ աղբյուրները ոչ այնքան ԶԼՄ-ՆԵՐ
Կարեն Հովհաննիսյան
Բախումների մասին հաղորդագրություն է տրվել Կարսի ժանդարմեիայի, ինչպես նաև ոստիկանության բաժիններ, որոնց մասին եղել է հաղորդագրություն։

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter