Հարցազրույց «Ազգ» օրաթերթի խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանի հետ 

Ինչպե՞ս էիք պատկերացնում անկախ Հայաստանի մամուլը, երբ 1991-ին սկսեցիք «Ազգ»-ի հրատարակումը: 

1991-ին, երբ մենք հրատարակում էինք «Ազգը», ամեն օր մի նոր թերթ էր լույս տեսնում, բոլոր կազմակերպությունները թերթ էին տպում, եւ չգիտեի, թե մեր թերթն ինչ հետք պիտի թողնի, որովհետեւ մամուլն այնքան առատ էր: Հհիշում եմ, երբ գնացի պայմանագիր կնքելու «Հայմամուլի» հետ, տնօրենը ասաց. «Մի հատ էլ թերթ կավելանա, էլի, ինչու՞ եք այդքան բծախնդիր, թե ինչպես պետք է թերթը բաժանվի, այսքան թերթ կա, այ տե՛ս,-ասաց, կողքի սենյակը բացեց,-տե՛ս ինչքան է կուտակվել»: Այնպես որ, ոչինչ չգիտեինք, բացի այդ, չգիտեինք, թե որքան կարող է դա շարունակվել: Այդ օրերին ապագան մութ էր, հայտնի չէր, թե ուր կհասնենք: 

Պրն Ավետիքյան, այդ հորձանուտում շատ թերթեր զտվեցին, մաղվեցին, եւ մնաց այն, ինչ ունենք: Այսօր պարբերականներն ավելի շատ կուսակցական պատկանելություն ունեն, մաքուր իմաստով անկախ թերթեր, անկախ ամեն ինչից՝ եւ՛ ընմդդիմությունից, եւ՛ իշխանությունից, եւ՛ ֆինանսական խմբերից, չունենք: Ձեր կարծիքով, 90-ականներին կայի՞ն նախադրյալներ անկախ մամուլ ունենալու: Եթե այո, ապա ինչու՞ դա տեղի չունեցավ: 

Ճիշտ է, որ մեր թերթը նախաձեռնողը եղել է Ռամկավար ազատական կուսակցությունը, բայց մի սխալ բան կա, որը ես միշտ ուղղում եմ: Կուսակցությունը որոշել է, որ այս թերթը պիտի լինի ա նկ ախ: Գուցե սա մի քիչ տարօչինակ է՝ ինչպե՞ս է կուսակցությունը թերթ ստեղծում եւ ասում, որ այն պետք է անկախ լինի: Ծրագիրը հետեւյալն էր. երեք թերթ պետք է լիներ ՌԱԿ-ի կողմից ստեղծված: Մեկը՝ օրաթերթ, որը պետք է անկախ լիներ, մյուսը՝ շաբաթաթերթ, որը պետք է կուսակցական լիներ եւ ծառայեր կուսակցության խնդիրներին, եւ երրորդը՝ պատմագիտական մի ամսագիր, դարձյալ անկախ: «Պայքար» ամսագիրը ստեղծվեց եւ շատ կարեւոր դեր կատարեց, բայց, դժբախտաբար, կարճ կյանք ունեցավ՝ 2.5 տարի: Այնպես որ, մեր թերթը կուսակցության հետ կապված է այնքանով, որ ես եւ հիմնադիրների մեծ մասը ռամկավար ենք: Այլ կերպ՝ ասենք նյութապես, վարչականորեն, թերթը կապված չէ կուսակցության հետ: Օրինակ՝ կուսակցությունը չի կարող պաշտոնից ազատել թերթի խմբագրին: Կուսակցությունը չի կարող միջամտել թերթի աշխատանքներին, լրագրող ընդունել աշխատանքի կամ ազատել: Բայց քանի որ մյուս երկու պարբերականները չկան, ընտրությունից ընտրություն մեր թերթը դառնում է ավելի կուսակցական, որովհետեւ այդ պարտականությունը կամավոր վերցնում ենք մեզ վրա: Բայց վերջին նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրություններին ես տեսա, որ մեր թերթի վերադարձը շատ-շատ է, եւ այլեւս այդպիսի բան չեմ անի: Բիզնեսի տեսանկյունից դա իրեն չի արդարացնում: Թերթը բիզնես է, արտադրանք է տալիս, հետեւաբար պետք է սպառվի՝ ընթերցվի: Ես կաշխատեմ նման բան չանել այլեւս: Ընտրությունների ժամանակ մի պահ եղավ, երբ մենք 70 տոկոս վերադարձ ունեինք: Մինչեւ հիմա ես չեմ կարողանում ֆինանսական այդ կորուստը վերականգնել: 

Ես համաձայն չեմ Ձեզ հետ. այսօրվա թերթերի մեծ մասը կուսակցական չէ: Մինչեւ 94-ը կուսակցական թերթերը շատ-շատ էին: Եթե հիշում եք, Պ. Հայրիկյանը դադարեցրեց «Անկախության» հրատարակումը եւ մի ճիշտ ինքնաքննադատություն արեց՝ այդ թերթով իր կուսակցությունը ոչինչ չի շահում, կուսկացության հեղինակությունը չի բարձրանում, նոր անդամագրություն չի լինում: Եվ նա նախընտրեց ներքին շրջաբերականներ տպագրել կուսակցականների համար: Սա ցույց է տալիս, որ ժողովուրդը չի ուզում կուսկացական թերթ: Սա ռամկավարները սկզբից գիտակցեցին ի պատիվ իրենց: 1993-94-ին թերթերը մատչելի էին գնորդին, մարդիկ մի քանի թերթ էին վերցնում եւ դրանցից ստացած տարաբնույթ տեղեկատվությունից ինքնուրույն եզրահանգումներ էին կատարում: 93-ի ուշ աշնան, երբ սկսվեց Հայաստանի տնտեսական շրջափակումը, սկսվեց նաեւ ընթերցողների գնողունակության անկումը, եւ նրանք ի վիճակի չէին 3-4 թերթ վերցնել, դա մեծ ճոխություն էր, մինչեւ հիմա էդպես էլ շարունակվում է: Ընթերցողների մեծամասնությունը ուզում է ոչ կուսակցական թերթ ունենալ, որովհետեւ կուսակցականները պետք է կողմնակալ լինեն: Այսօր մարդը կամ «Ազգ»-ի ընթերցող է, կամ «ՀԺ»-ի, կամ «Առավոտ»-ի, հետեւաբար չի ուզում այնպիսի թերթ, որը կողմնակալ կեցվածք ունի: 

Այդ դեպքում փոխեմ հարցադրումս: Թերթեր կան, որոնք ձեւականորեն անկախ լինելով՝ որոշակի կուսակցությունների շահեր են սպասարկում: 

Ոչ թե կուսակցությունների, այլ քաղաքական շրջանակների: Այդ առումով ճիշտ եք: Այո, ի՞նչ արած: Ես չեմ ընդունում դա, հատկապես երբ հայտարարում են, թե անկախ են, սակայն տակից լրիվ ուրիշ բան են քարոզում: Ավելի վատը կա. երբեմն ոչ թե քաղաքական շրջանակի, այլ անհատի են ծառայում: Կան թերթեր, որոնց որոշակի քաղաքական ուժեր ֆինանսավորում են պարզապես իրենց մասին չգրելու համար, ո՛չ լավ, ո՛չ վատ: 

Այսինքն՝ գնում են թերթի լռությու՞նը: 

Այո: Դա շատ սարսափելի է: 

Ո՞րն է դրա պատճառը: Թերթերը չե՞ն կարող ֆինանսապես անկախ լինել, գովազդային մուտքերի հաշվին գոյատեւել:

Ֆինանսներն են որոշում ամեն ինչ, անշուշտ: Մեր թերթերը ստեղծվել են փոքրիկ նյութական կապիտալներով: «Ազգ»-ի հիմնադիր կապիտալը 1000 ԱՄՆ դոլար էր: Միհրան Մինասյանը մեր թերթի հիմնադիրներից ինձ տվեց այդ գումարը թերթ հրատարակելու համար: Բայց այն ժամանակ դա բավարար էր, որովհետեւ թերթի տպաքանակը 40.000-ից անցնում էր, եւ լավ եկամուտ ունեինք, անգամ բարերարություն էինք անում, գրքեր էինք տպում, ազատամարտիկներին վառելիքով էինք ապահովում, հեռախոսային կապի միջոցներ էինք բերում կռվող տղաների համար: Բայց 93-94-ից հետո բազմաթիվ թերթեր չդիմացան: Բիզնեսը բիզնեսի օրենքներով պիտի շարժվի, այսինքն՝ կապիտալ ներդրումներ պետք է արվեն: Հիմնադիրները պետք է հասկանան, որ երեք ամիս ոչ մի եկամուտ չեն ունենա, վեց ամսից հետո որոշ եկամուտ կլինի, 2 տարուց ծախսերն ու եկամուտները կհավասարակշռվեն: Բիզնես-պլան պետք է ունենալ, ինչ-որ ծրագիր: Այս կերպ Հայաստանում ոչ մի թերթ չի աշխատել: Ովքե՞ր են թերթ ստեղծողները. նախկին լրագրողներ: Կնշանակի՝ բիզնեսմեն չէ: Մենք իսկական թերթ կունենանք, երբ բիզնեսմենները նախաձեռնեն դրանց հրատարակումը: 

Պրն Ավետիքյան, բայց այս պահին նկատվում է ԶԼՄ-եր ունենալու շահագրգռություն հենց բիզնեսմենների կողմից: Օրինակ՝ Գուրգեն Արսենյանի կողմից «Կենտրոն» հեռուստաընկերության ձեռքբերումը, այլ գործարարներ բաժնեմասեր ունեն այլ հեռուստաընկերություններում: Սա ցույց է տալիս, որ նրանք շահագրգռված են մամուլում ներդրումներ կատարելու: Բայց արդյունքում ստացվում է, որ նրանք ԶԼՄ-ը ձեռք են բերում դարձյալ քաղաքական կամ կլանային շահերին ծառայեցնելու համար: 

Որովհետեւ Հայաստանում բիզնեսը նույնպես քաղաքականացված է: Քաղաքականացված է ոչ թե քաղաքական առումով, այլ քաղաքական շրջանակների հետ է կապված: Երբ սա մաքրվի, եւ պետք է մաքրվի, որովհետեւ բիզնեսը դաժան օրենքներ ունի, կուտակման շրջանն անցել է, մամուլի վիճակն է կլավանա: Օրինակ՝ Գագիկ Ծառուկյանը համարվում է այս իշխանություններին շատ մոտիկ անձնավորություն: Վաղը եթե իշխանությունները փոխվեն, ի՞նչ պիտի լինի: Գ. Ծառուկյանը պիտի վերանա՞: Պետք է աշխատի կենտրոնում մնալ, ասի՝ ես իմ գործն եմ անում, եթե կարող եք ինձ օգնել՝ օգնեք, բայց չխանգարեք: Այսպես պետք է լինի: Չմոռանանք, որ Ծառուկյանը սկսել է Վանոյի ժամանակ: Առաջին միլիոնը էնտեղից է շահել: Նա, պարզապես, ամենացայտուն օրինակն է: Նրա նման բազմաթիվները կան: Վաղը եթե իշխանությունները փոխվեն (իհարկե, խոսքը վերաբերում է նորմալ իշխանափոխությանը, զարգացման հետեւանքով իշխանափոխությանը, եթե ընդդիմությունը հիմա գա իշխանության, նա էլ նույնն է կրկնելու, ինքն էլ իրենն է ստեղծելու), այս բիզնեսմենները պետք է սկսեն հեռանալ եւ նորմալ բիզնեսով զբաղվել: Մեծ բիզնեսն, անշուշտ, ամբողջ աշխարհում քաղաքականությամբ հետաքրքրված է, բայց այդ ժաանակ գլխավորն իրենց շահը պետք է լինի: Հիմա Հայաստանում թերթ ստեղծող բիզնեսմեն չկա, նոր թերթ ստեղծող կամ հին թերթ գնող, որն ասի, որ մենք միասին այսպես պետք է աշխատենք, որովհետեւ ես ուզում եմ, որ այս թերթը վաճառվի եւ եկամուտ ունենա: 

Այդ դեպքում, ինչո՞վ եք բացատրում նոր շաբաթաթերթերի լույս ընծայումը՝ «168 ժամ», «Երրորդ ուժ»:

Դրանք էլ պայմանական են: Դրանք հիմնադրել են մարդիկ, որոնք հեռանկարային ամբիցիաներ ունեն, խնդիրներ ունեն, ես դա տարօրինակ չեմ համարում, նրանք էլ աշխատում են այդ թերթերի միջոցով ինչ-որ բան անել: Կա նաեւ մյուս կողմը. թերթ են ստեղծում՝ ակնկալելով, որ ինչ-որ մի ուժ կգա եւ կառաջարկի թիկունք լինել: Մանավանդ, երբ թերթեր են հրատարակվում ընտրությունների նախօրեին: Պատահական չէր, օրինակ, որ «Այժմ» թերթը վերականգնվեց ընտրություններից անմիջապես առաջ: Մենք շնորհավորեցինք նրա վերահրատարակումը, բայց գրեցինք, որ հույս ունենք, մաղթում ենք, որ թերթի հրատարակումը շարունակվի նաեւ ընտրություններից հետո՝ շատ լավ գիտենալով, որ այդպես չի լինի: Մի 6 ամիս աշխատեց, որովհետեւ գաղտնիք չէ, որ Վազգեն Մանուկյանի ձեռքին մի քիչ գումար էր հայտնվել: Ընտրությունների ավարտից հետո վերջացավ նաեւ այս թերթի խնդիրը: Այս ձեւով կատարվում է թերթերի այլասերում, թերթային կուլտուրայի այլասերում, եւ թերթերը դառնում են պայմանական, ժամանակավոր: Դրա համար էլ մեզ չի հավատում ընթերցողը, առ այսօր չի հավատում: Առանց այդ էլ մենք բավական բարդ ընթերցող ունենք: Մենք կասկածամիտ, տողերի արանքը կարդացող ընթերցող ունենք, ինչը դժվար է նաեւ ցանկացած իշխանության համար: 

Մի առիթով Դուք ասացիք, որ հասարակական կարծիք գոյություն ունի նաեւ ԶԼՄ-ի նկատմամբ. երբ ինչ-որ մեկին լրատվամիջոցը քննադատում է, ասում են՝ ո՞վ է պատվիրել: Կարծում եք հիմնազու՞րկ է այն վերաբերմունքը, որ մեր ԶԼՄ-ը պատվիրակված են:

 Ոչ, հիմքեր կան, եւ լրատվամիջոցներն իրենք են մեղավոր դրա համար: Երեք գործոն կա ասյտեղ, մի ամբողջ համալիր: Մենք ունենք բազմաթիվ լրատվամիջոցներ եւ լրագրողներ, որոնք մի բան գրում են, հետո գնում են դրա հակառակն են գրում, երբ համապատասխան գումարը ստանում են, կամ մի բան հատուկ են գրում: Մի անգամ «Էյչ-Էս-ԲԻ-Սի» բանկի տնօերնը ինձ պատմեց, որ թերթերից մեկը բանկի դեմ հոդված էր հրապարակել, հետո այդ նույն թերթի մեկ ուրիշ լրագրող գալիս է բանկի տնօրենի մոտ եւ, 200 դոլար պահանջելով, ասում, որ հակառակը կգրի նույն թերթում: Տնօրենն էլ վռնդել է լրագրողին: Այո, փողով գրում են: Թերթ ունենք, որի խմբագիրը հայտարարում է՝ խնդրեմ, փող տվեք, ինչ ուզում եք անենք: 

Երկրորդ, մեր թերթերը սովորություն չունեն ստուգելու իրենց ինֆորմացիան: Երբեմն հնարավոր չէ 2-րդ, 3-րդ աղբյուրից ստուգել, մեր թերթի հետ էլ է պատահում, բայց, քավ լիցի, ես բարդույթ չունեմ հերքելու սխալ ինֆորմացիան: Հետեւաբար, ստույգ տեղեկություն տալը մեր թերթերի գլխավոր խնդիրը չէ: Այսինքն՝ երբ լուրը տալիս ես, եւ հաջորդ օրը պարզվում է, որ դա ճիշտ չէ, նույն թերթը չի ասում՝ ընթերցո՛ղ, կներես, որ սխալ տեղեկություն եմ տվել, էլ չեմ անի: Սա պե՛տք է անեն մեր թերթերը: Բայց նրանք չեն անում, եթե ստիպված չեն: Հիշու՞մ եք «Առավոտի» գործը Կենտրոնական բանկի հետ: «Առավոտը» այնպիսի մի հերքում տվեց, երկու անգամ էլ տպեց, որն անընդունելի էր՝ ասելով, որ մեր գրածները բոլորը սխալ են, մինչդեռ 50 տոկոսը գոնե ճիշտ էր: Բայց, ինչպես ասում էին, «կզզացրել էին», եւ ինքն էլ արեց: Եթե այդպես պիտի անեիր, ինչու՞ էիր այդ տեղեկությունները «առանց ստուգելու» հրապարակում: Կամ առհասարակ լուրերի մատուցման ձեւը: Վերջնական եզրակացությունը լրատվամիջոցները սկզբից են տալիս: Ընթերցողն էլ տեսնում է, որ էդպես չի: Այսօր (02.12.04), օրինակ, Ուկրաինայի դեպքերի մասին «Առավոտը» գրել է. «Ռադան ռադ արեց»: Բայց սխալ է, դրանից հետո նոր տեղեկություններ կան, գոնե պետք է գրել՝ այսինչ ժամին մեր ուենցած տեղեկություններով... Պետք է նաեւ գրես, որ խնդիրը զարգացման մեջ է, կարող են փոփոխություններ լինել, դրա համար պետք է ապահովագրես քեզ: Նման երեւույթները նկատելով՝ ընթերցողը մեր նկատմամբ դառնում է անհավատ: Մեզ այլասերող ամենավատ շրջանը ընտրություններն են: Մենք էլ անմեղ չենք, ուրիշներն՝ ավելի շատ: Այստեղ, ուզենք, թե չուզենք, պետք է խոսենք հեռուստատեսության մասին:Հեռուստատեսություններն այսօր հայաստանյան լրատվական կյանքը չեն ապահովում: Դա անում է տպագիր մամուլը:Հեռուստատեսությունն ուղղակիորեն ղեկավարվում է մեկ գրասենյակից: Դրա համար էլ ժողովուրդը հավատ չունի նրանց նկատմամբ: 

Այսօր որոշ ընկերություններ կամ մասնավոր անձինք տիրապետում են միանգամից մի քանի լրատվամիջոցների: Ձեւավորվում են հոլդինգներ կամ մեդիա-կորպորացիաներ: ԻՆչպե՞ս եք գնահատում ԶԼՄ-ի կենտրոնացման այս գործընթացը: 

Փոքրիկ այս դաշտի համար Հայաստաի հեռուստաընկեորւթյունները շատ են: Այդ ընկերությունները զգում են դա, եւ դրա համար էլ ուզում են ուժեղանալ, եթե կարելի է՝ տիրապետող դիրքեր գրավել: Տիրապետող դիրք գրավելու համար նյութական միջոցներ են հարկավոր: Դրա համար էլ օլիգարխները ներգրավվում են հեռուստաընկերություններում, խաղի մեջ են մտնում: Մի մեծ օլիգարխություն Հ1-ն է ստեղծել իր համար պետական փողերով, մի քանի ալիքներ է վերցրել: Եթե Հայաստանի լրատվական դաշտը կազմակերպված լիներ, չէր թույլ տա դա: Մենք մի քննադատություն արեցինք վերջերս, մարդիկ չհասկացան: Արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը անցյալ շաբաթ ասուլիս էր տալիս: Ասուլիսի նախորդ գիշերը Հ1-ին բացառիկ հարցազրույց տվեց: Սա անթույլատրելի բան է, եւ մենք ճիշտ կանեինք, եթե բոլոր լրատվամիջոցներով ասուլիսը բոյկոտեինք, որպեսզի նրանք իմանան լրատվական դաշտի չգրված օրենքները, որ ընդունված են ամբողջ աշխարհում: Նախարարը մեր թղթակցին ասել էր, թե իբրեւ թե դա Հ1-ի, Տաթեւիկ Բաղդասարյանի նախաձեռնությունն էր: Բայց դա ճիշտ չէ: Մեր լրատվամիջոցներն այս իմաստով կեցվածք, կազմակերպվածություն չունեն, որպեսզի կարողանան թույլ չտալ նման բաները: Հ1-ը տիրապետող դիրք է գրավել անհավասար մրցակցության արդյունքում: Եթե որեւէ իշխանություն, եւ այս իշխաությունն էլ հետը, հայտարարում է, որ երկրի տնտեսական դոկտրինան լիբերալիզմն է, այդ դեպքում տնտեսական ազատության, մրցակցության գլխավոր հիմքը հետեւյալն է. «Պետությունը ոչ մի դեպքում մասնավորի հետ մրցակցության մեջ չի մտնում, հակառակը, որտեղ հնարավոր է, իր վրայից տնտեսական գործունեությունը գցում է մասնավորի վրա: Իսկ այստեղ Հ1-ը վերցրել է բոլոր մոնոպոլիաները՝ գովազդային շուկան, բացառիկ հարցազրույցները, չնայած՝ այդ պայմաններում անգամ շատ վատ է աշխատում: Վերցնենք «Հայաստանի հանրապետություն» եւ «Ռեսպուբլիկա Արմենիի» թերթերը: Ես անձերի հետ խնդիր չունեմ: Բայց այս թերթերն իրավունք չունեն մրցելու մյուս թերթերի հետ: Վերցրեք «Հայաստանի հանրապետության» գովազդները, հայտարարությունները. մեծ մասամբ այս թերթին են տրվում: Սա նշանակում է, որ «ՀՀ»-ն «Ազգ»-ի կամ մյուս թերթերի հետ անհավասար մրցակցության մեջ է մտնում: Որովհետեւ նա չի մտածում իր վաղվա օրվա մասին, ունի՞ այսքան ֆինանսական ճեղքվածք, պետությունը՝ այսինքն մենք՝ հարկատուներս, կփակենք: Մենք փող ենք տալիս, որպեսզի պահենք «Հայաստանի հանրապետություն« թերթը: Սա անհեթեթ է: Թող գնա նա էլ մեզ նման մտնի բեռան տակ, տեսնենք՝ կդիմանա՞, թե՞ ոչ: 130 աշխատակից ունի: Այդքան աշխատակցով Գերմանիայում խոշոր «Դի վերթ» թերթն է հրատարկվում, ոչ թե 4000 տպաքանակով այս թերթը: Պետական բյուջեի միջոցներով հրատարակվող թերթը մոնոպոլիա է հաստատում եւ, արհեստական ցածր գներ սահմանելով գովազդի համար, մեզանից խլում է պոտենցիալ գովազդատուներին, որովհետեւ «ՀՀ»-ի համար նշանակություն չունի՝ մի գովազդից 5000 դրամ կվերցնի, թե 15.000: Հ1-ի դեպքում գովազդի թանկ գներ են սահմանվել, 2-3 անգամ ավելի, քան մյուս հեռուստաընկերությունները: Բայց դրանով հանդերձ՝ գովազդների մեծ մասը բաժին է ընկնում Հ1-ին, որովհետեւ գովազդատուները գիտեն, որ եթե այդտեղ երեւացին, ապա իշխանությունների հետ լավ հարաբերություններ կհաստատեն: 

Ընդունու՞մ եք, որ հեռուստադաշտը ներկայումս ամբողջությամբ վերահսկվում է իշխանությունների կողմից: 

Այո, լուրերի բլոկով՝ այո: 

Կարծում եք հեռուստատեսությունը կարողանու՞մ է հասարակական կարծիք ձեւավորել: 

Ոչ: Բերեմ ՀՀ Նախագահի Գերմանիա կատարած այցը: Նա իր հետ տարավ մի քանի հավատարիմ լրագրողների: Արդյո՞ք ժողովուրդը պատկերացում կազմեց, թե մեր նախագահն ինչու գնաց Գերմանիա, ո՛չ: 

Որովհետեւ մարդիկ «Հայլուր» չեն նայում: Ես մի փոքրիկ հարցում եմ արել մոտավորապես 25 մարդու շրջանում, որոնց հարցնում էի «Հայլուրով» եթեր հեռարձակված մի սյուժեի մասին: Պարզվեց 25-ից ոչ մեկը չի նայել: Իզուր են Հ1-ի ղեկավարները քիթները ցից շրջում: Հ1-ի լսարանը սերիալներն են, ոչ թե լրատվական թողարկումները: «Հայլուրը» միայն պաշտոնյաներն են նայում, քաղաքական գործիչները, որոնք իրենց պատկերն են տեսնում էկրանին եւ ուրախանում են: Նախագահը ճիշտ կաներ 2 հեռուստալրագրող վերցներ, մի երկուսը՝ թերթերից, մի հատ էլ ռադիո: Մինչդեռ ռադիոյին ընդհանրապես կարեւորություն չեն տալիս: Բայց չէ՞ որ այն ամենամատչելին է մարդկանց համար, հեռավոր շրջաններում ռադիո են լսում: Բայց իրենք հեռուստաընկերություններին են առաջնություն տալիս, «Հայոց աշխարհ»-ին, «ՀՀ»-ին, Արմենպրեսին եւ կարծում են, թե նորմալ լուսաբանում են ապահովում: Թող տանեին «ՀԺ»-ից, ասենք՝ մի բան էլ «ՀԺ»-ի թղթակիցը կգտներ ու կքննադատեր, բայց հո պե՞տք է գրեր, որ նախագահը Շրյոդերի հետ հանդիպեց: Լրատվամիջոցների լուրջ խտրականություն կա Հայաստանում, որը պետական գործիչների մենթալիտետի արդյունքն է: 

Ի՞նչ կանխատեսումներ ունեք, մոտ ապագայում հնարավո՞ր է լրատվամիջոցները ոտքի կանգնեն, սկսեն ավելի բարձր պորֆեսիոնալ չափանիշներով աշխատել, խուսափեն քաղաքական շահեր սպասարկելուց: 

Երկու հարց կա այստեղ: Առաջինը՝ երբ որ մեր տնտեսական դաշտը բարելավվի: Վերջին շրջանում ես զգում եմ տարբերությունը: Եթե նախորդ տարիներին «Ազգի»՝ գովազդից ստացած եկամուտները չէին անցնում 15 տոկոսը, հիմա կազմում են 30-35 տոկոս: Սա՝ այս մի տարվա ընթացքում: Ես չէի ասի, թե մենք արտակարգ լավ ենք աշխատել այս տարի: Հատուկ գործակալներ էլ չունենք: Մեծ մասամբ ինքն իրեն է գալիս գովազդը: Որոշ աշխատանքներ ես եմ կատարել, որպեսզի տարեկան պայմանագրեր կնքենք: Բայց նորմալն այն է, երբ գովազդային մուտքերը 60 տոկոսից անցնում են: Եթե դրան հասնենք, կսկսենք թերթի զարգացման մասին մտածել: Կբարձրացնենք աշխատավարձերը եւ վատ աշխատող լրագրողին ցտեսություն կասենք: 

Երկրորդը՝ հեռուստատեսությունն արդեն սկսել է, իմ տպավորությամբ, ինքն իր դեմ աշխատել: ԻՆչու՞ «Հայլուր» չեն նայում: Ոչ միայն նրա համար, որ ամեն ինչ վարդագույն է ցույց տալիս, այլեւ նրա համար, որ նորմալ մարդը չի նայի հեռուստացույց: Գովազդային բլոկներն այնքան են մեծացել եւ տափակ դարձել, նույն գովազդը տեսնում ես օրական 20-30 անգամ, որ ձանձրանում ես: Անընդհատ հեռակառավարման վահանակն ես դարձնում: Եվ սա չի կարող չազդել հեռուստատեսության վրա, արդեն սկսել է ազդել: Ստիպված՝ նրանք սկսելու են գովազդային բլոկը փոքրացնել՝ փոխարենը բարձրացնելով գները: Այդ պարագայում մանր եւ միջին բիզնեսի գովազդատուն իր գովազդը կսկի տեղադրել տպագիր մամուլում կամ ռադիոյում: Այս դեպքում կունենանք մի քիչ ավելի նորմալացած շուկա, բայց անհրաժեշտ է, որ մեր թերթերն էլ զգան դրա կարիքը եւ համահունչ գնան այդ աշխատանքը կատարելուն: Մենք թերթ ունենք, որը ոչ մի նշանակություն չի տալիս գովազդին: Որովհետեւ գովազդի կարիք չունեն, որոշակի շրջանակներ ապահովում են նրա գոյությունը: Միայն տպաքանակների բարձրացման դեպքում հնարավոր կլինի լրագրողի պրոֆեսիոնալիզմի եւ թերթի հեղինակության մասին հոգ տանել: 

Բացի այդ, թերթերը պետք է սկսեն ներդիրներ դնել՝ ժամանցային, արվեստի, կինոյի, ճամփորդության, ֆինանսական, հետաքննական: Այդպիսով լսարանը կամաց-կամաց կմեծանա: 

Երբ զուգահեռաբար եկամուտները շատանան, թերթերը կկարողանան իրենց ազդեցության ոլորտները մեծացնել: Այս բոլորը միասին պետք է կատարվի: Մյուս տարբերակը՝ թերթերը պետք է իրար կուլ տան, խոշորանան: Ասենք՝ «Ազգ»ը վերցնում է «Գինդ» գովազդային թերթը, կամ «Առավոտ»ը վերցնում է «TV ալիքը»: 

Եվ, ամենակարեւորը. լրագրողը չպետք է իրեն շփոթի քաղաքական գործչի հետ, զբաղվի քաղաքականությամբ: 

Պրն Ավետիքյան, քաղաքականությամբ զբաղվելու արդյունքը չե՞ն լրատվամիջոցների նկատմամբ տեղի ունեցող բռնությունները, երբ լրատվամիջոցը զուտ տեղեկատվություն հաղորդողից վերածվում է քաղաքական գործիքի: Այս համատեքստում ինչպե՞ս եք գնահատում Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ վերջերս տեղի ունեցած բռնարարքը: 

Մամուլը մեզանում չունի ուժ: Նիկոլի օրինակը լավ օրինակ է, որովհետեւ նա իրեն համարում է քաղաքական կշիռ ունեցող անձ: Նա սխալվում է, որովհետեւ լրագրողն ու քաղաքական գործիչն իրար հետ կապ չունեն: Լրագրողը պետք է այլ մոտեցում ունենա: Քաղաքական գործիչների հերն էլ անիծած: Դու նրանց թշնամին ես եւ չես վստահում նրանց: 

Ինձ թվում է, որ թերթերի՝ միմյանց կուլ տալու պրոցեսում հնարավոր կլինի իսկական թերթ ստեղծել: Իհարկե, միշտ նկատի ունենալով, որ մեր ընթերցողական լսարանը փոքր է եւ լավագույն դեպքում չի անցնի 3 մլն-ը: Այստեղ կլինի դեղին մամուլ, որը կտարանջատվի որակյալ մամուլից, թեեւ դեղինն ավելի լավ կվաճառվի: Մեզ մոտ էլ, ի վերջո, կլինի դեղին եւ որակյալ մամուլի տարբերակում: Գիտե՞ք, թե որն է Հայաստանում ամենամեծ տպաքանակ ունեցող օրաթերթը. «Հայկական ժամանակը»՝ 5000 օրինակ: Բայց թերթի ռեյտինգը միայն լսարանով չի որոշվում: Դա թերթի ռեյտինգի տասը բաղկացուցիչներից մեկն է: Ամերիկյան մամուլում, օրինակ, ամենաազդեցիկը համարվում է այն թերթը, որից ամենաշատն են մեջբերում անում: Ես հիշում եմ՝ «Նյուս Ուիքը» երկար ժամանակ առաջին էջում ինքնագովազդ էր տալիս. «Աշխարհում ամենաշատ մեջբերված թերթը»: Դա շատ բարձր չափանիշ է, նշանակում է՝ քեզ վստահում են: 

Արդյոք լրատվամիջոցները ամբողջության մեջ, բոլորը միասին քաղաքական գործընթացներին մասնակցություն ունե՞ն, թե՞ զուտ քաղաքական կամ տնտեսական հաշիվներ մաքրելու համար են օգտագործվում: Կարո՞ղ են ԶԼՄ-ը ազդել քաղաքական գործընթացների վրա: 

Կազմակերպված լինելու դեպքում՝ այո: Օրինակ՝ այս տարի ծաղկաձորյան ակցիան: 

Բայց վերջնական արդյունք եղա՞վ: 

Վերջնական արդյունք ապահովելու գործը հետաքննող լրագրողի գործն է, որը կստուգի քաղաքապետի ներկայացրած թվերը, չափումներ կանի եւ այլն: Մեկ օր մենք կազմակերպված կերպով գործադուլ արեցինք, երբ ուզում էին «Գոլոս Արմենիին» հանել իր զբաղեցրած տարածքից: Կազմակերպված լինելու դեպքում՝ անշուշտ: 

Ես նկատի ունեմ՝ հնարավո՞ր է, որ մամուլի ազդեցության արդյունքում երկրում քաղաքական տեղաշարժեր լինեն, կամ մամուլի քննադատության արդյունքում պաշտոնյա հեռացվի: 

Ոչ, քանի դեռ քաղաքական գործիչների ով լինելու հարցում հասարակական կարծիքը դեր չունի: Հայաստանում հասարակական կարծիքը չի կանխորոշում ընտրությունների ելքը: Քանի որ վերեւում ուրիշները պետք է թվեր նկարեն, ուրեմն իմաստ չունի: Մամուլի ստեղծած կարծիքը որոշիչ չէ: Այնքան ժամանակ, քանի դեռ Հայաստանում նորմալ ընտրություններ չեն լինի, այսպես կշարունակվի: Նորմալ ընտրությունների համար պետք է, որ մարդը անկաշառ լինի: Հունաստանի դեսպանը պատմում էր, որ իրենց մոտ 30 տարի առաջ նույն կերպ է եղել: Խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ թեկնածուն շրջել է թաղամասի կրպակներով ու խանութներով, բացել տվել պարտքի տետրերը եւ թաղամասի բնակիչների պարտքերը փակել ու ասել՝ նրանց կասեք, որ ես վճարեցի: Այսինքն՝ գնել են ընտրողի ձայնը: Մեզ մոտ էլ այս մեթոդն է աշխատում, եւ վարչական մեթոդը: Այնպես որ, մամուլն ազդեցություն չի ունենա, մինչեւ ընտրությունների հարցը չլուծվի: 

Ստացվում է, որ այս պահին մամուլը դուրս է դրվել բոլոր գործընթացներից: 

Այո, մամուլը միայն օգտագործվում է: Քանի որ մամուլն իր հիմնական դերը չի կատարում, ուստի թերթերը զբաղված են մեկը մյուսին սեւացնելով, որպեսզի իրենց մրցակիցներին չեզոքացնեն: