HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Երանուհի Սողոյան

Անահիտ Իգիթյան. «Երկրաշարժն ինձ զրկեց զույգ ոտքից, սակայն չկարողացավ խարխլել ընտանիքս»

Կանգնած եմ ապակեպատ դռան առաջ, որից այն կողմ պարզ երեւում է տան նախասրահը: Սեղմում եմ դռան բռնակը: «Կա՞ տանը որեւէ մեկը». հարցս մնում է անարձագանք: Դրա փոխարեն, գրեթե անաղմուկ, դռների արանքում հայտնվում է տանտիրուհին՝ հաշմանդամի սայլակի վրա: Առանց ավելորդ հարցուփորձի ներս է հրավիրում, թեպետ ես՝ անկախ իմ կամքից, արդեն իսկ հայտնվել էի նախասրահում:

64-ամյա Անահիտ Իգիթյանի արձագանքը հարցազրույցի առաջարկին միանշանակ չէ: «Երկրաշարժ» եւ «դեկտեմբերի 7» բառերը լսելիս մի պահ խոժոռվում է: «Չէ, չեմ ուզում խոսել էդ մասին»: Հենվում եմ հյուրասենյակի դռանը. «Գիտե՞ք, ես էլ չեմ սիրում խոսել այդ մասին եւ ոչ ոք չի սիրում խոսել այդ մասին: Ես հայր ու քույր եմ կորցրել, ու եթե որեւէ մեկն ինձ դիմեր խնդրանքով պատմել այդ օրվա մասին, գուցե դժվարությամբ, բայց կհամաձայնեի: Համարում եմ, որ այդ կերպ մենք հնարավորինս ճշգրիտ տեղեկություններ ենք թողնում ապագա վավերագրողների համար, թե չէ ֆիլմեր են նկարում ինչ-որ մտացածին, չեղած բաների մասին՝ մեր ապրածն են աղավաղում»:

Երկուսս էլ լուռ ենք: Մի ոտքից մյուսն եմ հենվում՝ սպասելով պատասխանի: Տիկին Անահիտի խոժոռված դեմքը պարզվում է: Կնոջ մեջ ինչ-որ մի բան երեւի հալվում է ու կարճ հոգոց արձակելով՝ համաձայնվում է. «Լավ, բայց վիդեո չնկարեք, չեմ ուզում»: Համաձայնում եմ: Երկու շաբաթ ընդմիջում եւ ես կրկին Մոցարտի փողոցի թիվ 56 տանն եմ: Ընդունելությունը ջերմ է: Հին ծանոթի տնավարությամբ տեղավորվում եմ բազմոցին՝ չխանգարելու համար տանտիրուհու սահուն ընթացքին՝ հյուրասենյակից խոհանոց եւ հակառակ ուղղությամբ: Սուրճի պատրաստության ընթացքում հասցնում եմ մի քանի լուսանկար անել: Նախօրոք զգուշացրել էր. «Հատուկ դիրքեր չեմ ընդունելու»:

Նախկին ծանոթների անմիջականությամբ զրուցում ենք եղանակից, իմ աշխատանքից, տիկին Անահիտի առօրյայից: Կանացի անմիջականությամբ որոշում է ցույց տալ գործած բլուզներն ու թիկնոցները՝ խոստանալով ինձ էլ սովորեցնել շյուղերին տիրապետելու գաղտնիքները: Համակարգչի էկրանին տղայի ընտանեկան լուսանկարն է: Երկու տարի առաջ մեկնել են ՌԴ: Տիկին Անահիտն ասում է՝ ժամանակավոր բաժանում է: Երկրաշարժից հրաշքով փրկված Ալեքսանը հիմա 31 տարեկան հասուն տղամարդ է, հասցրել է ամուսնանալ ու մեկ արու զավակ ունենալ. «Աստծու տված, Աստծու պահածն է Ալեքսանս,- ասում է տիկին Անահիտը,- 3 աղջիկ ունեի, հետո ինքը ծնվեց, որովհետեւ շատ խնդրեցինք, որովհետեւ ամուսինս ուզում էր, որ տանը տղա ունենանք: Ու Աստված էլ իրեն պահեց, որովհետւ իր փրկությունը, էն, որ պանելը չէր ընկել վրան, էն, որ ողջ էր մնացել, իրոք հրաշքի պես մի բան էր»:

Սուրճը պատրաստ է: Մեզ է միանում տիկին Անահիտի ամուսինը՝ Հմայակ Իգիթյանը: Կատակում է. «Էս կոֆեն ստանդարտից դուրս է»: Նկատելով հարցական հայացքս՝ պարզաբանում է. «Մեր՝ մարդ ու կնգա, ստանդարտը առավոտվա մե բաժակ կոֆեն է՝ ըդուրից ավել չենք խմե, մենակ, երբ տունը մարդ գուկա, էդ ժամանակ նոր ըսենք 2-րդ, 3-րդ բաժակը կխմվի»:

Գյումրեցուն բնորոշ հումորով, Հմայակը պատմում է իր եւ կնոջ ամուսնության պատմությունը, նկատելով, թե ապագա կինը շատ «կծռկտեր»: Հանդիպել են, երբ Անահիտը եղել է Լենինականի պոլիտեխնիկ ինստիտուտի առաջին, իսկ ինքն՝ ավարտական կուրսում: «3 տարի հետեւիցս ման եկավ,- ծիծաղելով ասում է տիկին Անահիտը,- սիրած չէինք, էդ տարիներին մի քիչ ուրիշ կերպ էին նայում դրան: Հետո, որ նշանվանք, ասի Հմայակ, բայց ինչ անխելք էի, էն երեք տարին անտեղի կորցրինք, կարող էինք չէ՞ իրար հետ ման գայինք»:

Ամուսնություն, 4 զավակ, տուն, աշխատանք: Խորհրդային տարիների ապահովված կյանքի գրեթե բոլոր տարրերն առկա էին Իգիթյանների ընտանիքում: Կար ամենակարեւորը՝ սեր եւ համերաշխություն, որ չպիտի կարողանար խարխլել անգամ երկրաշարժը: Մասնագիտությամբ ինժեներ ամուսիներն աշխատում էին Լենինականի կոշիկի ֆաբրիկայում եւ շարունակում ապրել Հմայակի հայրական տանը: 1984 թ-ին կոոպերատիվ բնակարան են գնում Եսայան փողոցի 9 հարկանի շենքերից մեկում ու տեղափոխվում: «Արդեն 5 անձ էինք. երեք աղջիկ ունեինք: Նոր տեղափոխվել էինք, ռեմոնտ արած էր, սենյակները կահավորել էինք, իրիկունը նստած էինք Համիկի հետ, մեկ էլ Համիկը թե՝ Ան, մեր տանն ի՞նչ կպակսի: Ըսի, Համիկ ջան, սպալնյայի համար մի հատ օր լյուստրա առնինք, էլ բան պետք չէ, ամեն ինչ էլ կա: Ասեց՝ չէ՛, էս տանը տղա կպակսի, մեզի տղա է պետք: Երկու տարի անց տղա ունեցանք»,- Անահիտի աչքերը հիշողությունից ջերմանում են:

Տղային անվանակոչում են սկեսրայրի անունով, սակայն ծննդականում գրված է ոչ թե Ալեքսան, այլ Ալեքսանդր՝ դա էլ պապի միանձնյա որոշումն է եղել: «Սկեսրայրս խիստ մարդ էր: Ինքը նախորդ թոռների ժամանակ ոչ հիվանդանոց է գնացել, ոչ անունի հարցում է խառնվել, բայց էս մի թոռի դեպքում ամեն օր ծննդատուն էր գալիս, հետո էլ անձնագիրս վերցրեց, գնաց իրա ձեռքով ծննդականը հանեց՝ վերաբերմունքը լրիվ ուրիշ էր»,- հիշում է տիկին Անահիտը:

30 տարի առաջ՝ դեկտեմբերի 7-ին, Անահիտը տանը 1 տարեկան 3 ամսական Ալեքսանդրի հետ էր: Առավոտյան ամուսնուն ճանապարհել էր աշխատանքի, ավագ դուստրերին՝ դպրոց, փոքր աղջկան՝ մանկապարտեզ: «Երեխան հիվանդ էր, իրեն թույլ էր զգում, մի փոքր շիլա էր կերել ու ձեռքերիս վրա քնել էր: Հեռուստատեսությամբ ֆիլմ էին սկսել 5 մասանոց, դա էի նայում: Որոշել էի, որ ֆիլմն ավարտվի, Ալեքսանս էլ քնից ելնի, գնալու էի սկեսրանցս տուն: Մեր շենքի ջրի խողովակները պայթել էին, գործ էին անում ու նորմալ ջեռուցում չունեինք տանը»: 

Տիկին Անահիտը նկարագրում է երկրաշարժի պահն այն նույն բառերով, որ կարող եք լսել հազարավորներից, ովքեր ապրել են այդ պահը: «Սկզբում ուժեղ գվվոցի ձայն եկավ, մի տեսակ սուլոցի նմանվող, հետո քանի գնաց աղմուկն ուժեղցավ, ու շենքը սկսեց ճոճվել: Ես թախտի վրայից վերցրի երեխուն ու էդպես խալաթով, տան միջի տապչկեքով վազեցի դուրս: Մեր բնակարանը երկրորդ հարկում էր: Վստահ էի, որ հասցնելու եմ դուրս գամ: Մինչեւ հիմա ականջներիս մեջ է մուտքից լսվող մարդկանց ղժժոցը, ոտքերի ձայները, որ վերեւի հարկերից ցած կվազեին: Մնացել էր երկու աստիճան, որ դուրս գայի շենքից ու...հայտնվեցի կարծես անդունդում»:

Անահիտը երեխայի հետ հայտնվել էր շենքի նկուղում: Փլված միջնապատերից մեկը ընկել էր ծնկներին: «Ահավոր մութ էր տեղս, ասեղի քթի չափ լույսն ի՞նչ է, էդ էլ չկար: Ուշքի եմ եկել երեխու ձայնից ու նոր էդ ժամանակ նկատել եմ, որ մոտս չէ: Ուրեմն Ալեքսանս ընկել էր ոտքերիս մոտ, էդ միջնապատն ընկել էր ծնկներիս ու երեխու կյանքն ըդպես փրկվել էր: Ձեռքերով շոշափելով՝ գտել եմ, հանել եմ, բայց շարժվել չէի կարող: Հեչ վերմակ կարած կա՞ս գետնին նստած, չէ՞, բայց տեսած կեղնիս հաստատ, այ մոտավորապես էդ դիրքով էի՝ մի ոտս տակս ծալված, մյուսը՝ երկարած ու էդ վիճակով մնացել եմ երեք օր»:

Մթության մեջ երկու փոքրիկ աղջնակների խոսակցության ձայն է լսում: «Անունները տվեցի, հարցրեցի մամադ ու՞ր է, պարզվեց կողքերին էր, բայց արդեն մահացած: Մե աղջիկը, թե՝ մամաս մելել է: Վեց տարեկան երեխա, ձեռը մոր ձեռի մեջ մերը մահացել էր: Ասի, երեխեք ջան, մի քիչ համբերեք, հմի գուկան մեզի ստեղից կհանեն: Անցավ մի որոշ ժամանակ, լսեցի, որ մեկը երեխեքի անունները կուդար, ասի՝ երեխեք, բարձր գոռացեք, ձեր պապան է: Երեխեքը սկսեցին գոռալ, հերը լսեց երեխեքի ձենը ու խելագարի պես կգոռա, կհարցնե, ուրա՞ մաման, երեխեն ասեց՝ մահացել է: Ինչ կատարվավ, ինչ անմարդկային գոռոց: Հետո հարցրեց, թե ով կա մոտներդ, ասին Անո տյոտյան մեր մոտ է: Հետո սկսեց իմ հետ խոսալ, ասեց Անո ջան, Համիկը ստեղ է, հմի կըսեմ իրան: Ես էդ ժամանակ ժամ եմ հարցրել, ըսին ժամը 14-ն է»:

9 հարկանի շենքը վերածվել էր փլատակների, բազմաթիվ զոհեր կային: Անահիտին երեխայի հետ նկուղից հանում են դեկտեմբերի 9-ի գիշերը: Պատմում է, որ այդ երեք օրերի ընթացքում անընդհատ ժամն է հարցրել՝ փորձելով հասկանալ, թե երկրաշարժից ինչքան է անցել: Ասում է, թե մարդիկ մտածել են, որ հոգեկան խանգարում է ստացել, քանի որ բավական հաճախակի է նույն հարցը տվել: Փլատակների մոտ գալիս էին հարազատներն ու փորձում էին զրուցելով զբաղեցնել Անահիտին: Արդեն տեղյակ էր, որ մյուս երեխաները ողջ են, միայն միջնեկ աղջկա գլուխն էր վնասվել: Փոքրիկ Ալեքսանը հիմնականում քնում էր գրկում, չէր լացում, ոչինչ չէր պահանջում՝ թույլ էր ու անուժ: «Երեք օրում թունդ աթեիստից դարձա աստվածավախ հավատացյալ»,- զրուցակիցս սրբում է աչքերի անկյունում հայտնված արցունքները:

Նկուղի գերությունից ազատվելու ուրախությունը դեռ չվայելած, Անահիտը լսում է հաջորդ գույժը՝ ձախ ոտքն անհապաղ պետք է անդամահատվի, հնարավոր է՝ զրկվի նաեւ աջ ոտքից: «Սկսվել էր թունավոր գազային գանգրենա՝ ձախ ոտքս թունդ բալի գույն էր ստացել, աջ ոտքս էլ սրունքից վերեւ պայթել էր: Ինձ ուղղաթիռով պետք է տեղափոխեին Երեւան, բայց ճնշումս սարսափելի ցածր էր, ու որոշում են վիրահատել Գյումրու ներկայիս Ճերմակ հիվանդանոցում: Էնտեղ Վորոնեժից եկած բժիշկներ էին աշխատում, հայկական կողմից Սարուխանյան ազգանունով բժշկին եմ հիշում: Տեղեկանալով, որ երկու ոտքս էլ պիտի կտրեն, սկեսրայրս բժիշկներին հայտնում է, որ դեմ է, որ աջ ոտքս գոնե պահպանեն»:

Ռուս բժիշկը խնդիրը քննարկում է Հմայակի հետ, ասելով՝ կամ ոտքը, կամ կնոջդ կյանքը: Հմայակը, հասկանալով իրավիճակի ողջ բարդությունը, նաեւ հետագա բոլոր դժվարությունները, նժարի վրա դրված երկու առաջարկից ընտրում է կնոջ կյանքը: 34 տարի սեփական ոտքերով տեղաշարժված երիտասարդ կինը հայտնվում է հաշմանդամի սայլակին: Հետո արդեն պիտի անցներ պրոթեզավորման, արհեստական ոտքերին հարմարվելու, զգալու, քայլելու փուլերը: Հարցնում եմ. «Հոգեբանի կարիք զգացե՞լ եք այդ ընթացքում»: Մի քանի վայրկյան լուռ նայում է դեմքիս: «Տարօրինակն այն է, որ ոչ թե ես, այլ իմ շրջապատն ուներ հոգեբանի կարիք: Երկար ժամանակ մեծ մասն ինձ չէր այցելում: Զարմանում էի, մտածում էի, թե ինչ է պատահել: Հետո պարզվեց, որ չէին գալիս. որ ինձ էդ վիճակով չտեսնեին, այնինչ ես շատ արագ էի ադապտացվել վիճակիս: Հարազատներս, հատկապես սկեսրանքս շատ էին օգնում, Համիկն անընդհատ կողքիս էր: Երկրաշարժն ինձ զրկեց զույգ ոտքից, բայց չկարողացավ խարխլել ընտանիքս: Ես այդ վիճակով շարունակել եմ աշխատել, էնպես որ հոգեբանի կարիք ունեին նրանք, ոչ թե ես»:

30 տարվա մեջ Գյումրին այդպես էլ «հարմարավետ» չդարձավ հաշմանդամների համար

1990թ-ին Իգիթյանները տեղափոխվում են ապրելու Գյումրու ծայրամասում կառուցված Ավստրիական թաղամասում՝ նախատեսված երկրաշարժից հաշմանդամ դարձած, հարազատի կորուստ ունեցած ընտանիքների համար: 108 տնից բաղկացած թաղամասը կառուցվել է Համաշխարհային եւ Ավստրիական Կարմիր խաչի տրամադրած գումարների հաշվին: «Եթե Կարմիր խաչն էս թաղը չկառուցեր, ես չգիտեմ՝ ինչ էր լինելու իմ ու իմ նմանների վիճակը, հատկապես նրանց, որ մենակ են ու ինքնուրույն պիտի տեղաշարժվեն: Մեր փողոցում կառուցված 18 տունը նախատեսված է հենց սայլակավոր հաշմանդամների համար՝ ամեն հարմարությունը կա: Թաղում հետո կառուցվեց դպրոց, մանկապարտեզ, մշակույթի տուն, եկեղեցի, բայց ոչ մի տեղ ինքնուրույն չէինք կարողանում գնալ: Բողոքեցինք, մի 15 տարի առաջ թաղում էդ հարցը լուծվեց, բայց բուն քաղաքն այդպես էլ մեզ համար մնում է անհասանելի»,-դժգոհում է տիկին Անահիտը:

30 տարի է անցել կործանարար աղետից, սակայն Գյումրիում բազմաթիվ հասարակական, սննդի օբյեկտներ այդպես էլ չհարմարեցվեցին տեղաշարժի դժվարություններ ունեցող անձանց: Չկա հարմարեցված հասարակական տրանսպորտ, տաքսիներից օգտվելը եւս բարդություն է: «Երկրաշարժից մեկ տարի անց ինձ տարան Ամերիկա, չորս ամիս մնացել եմ այն ընտանիքներում, որոնք կարողացել էին հանգանակությամբ գումար հավաքել, որ հոգային իմ տեղափոխության եւ բժշկական ծախսերը: Կտանեին ինձ պտույտի տարբեր տեղեր եւ չեղավ մի տեղ, որ հանկարծ չկարողանայինք առաջ գնալ: Այնտեղ շինությունը չեն ընդունում, եթե հաշմանդամի համար հարմարեցված թեքահարթակ, կամ այլ հարմարություններ ստեղծած չկա: Իսկ մեր քաղաքում, որ աղետ է տեսել, որ 30 տարի է դեռ կառուցվում է, էդ բոլոր հարցերն առ այսօր թերի են»:

Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ երկրաշարժի հետեւանքով 19 հազար մարդ հաշմանդամ է դարձել:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter