«Հետք»-ը «Առաջարկ նախարարին» նախագծի շրջանակում հարցաթերթի միջոցով մոտ 200 առաջարկներ և հարցեր է ստացել` ուղղված նորանշանակ նախարարներին: Ներկայացնում ենք ընթերցողների՝ արտաքին գործերի նախարար Զոհրաբ Մնացականյանին ուղղած հարցերը և առաջարկները՝ նախարարի պատասխաններով։
Ընթերցողները Զոհրաբ Մնացականյանին հիմնականում առաջարկել են չկրկնել իրեն նախորդող պաշտոնյայի՝ Էդվարդ Նալբանդյանի գործելաոճը։ Քաղաքացիներից մեկը, որպես հակակշիռ օրինակ, մեջբերել է ադրբեջանական կողմի դիվանագիտական գործելաոճը` տարբեր հայտարարությունների և քննադատությունների տեսքով։
«Ձեզ նախորդող պաշտոնյան, դրան ի պատասխան, հաճախ լռում էր, երբ անհրաժեշտ էր կոշտ ռեակցիա, այդ է պատճառը, որ ժողովուրդը նրան սկսեց անվանել «անտեսանելի»: Հենց այդպես լռում էին նաև դեսպանները, հատկապես՝ Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանը», - իր մտահոգությունն է հայտնում քաղաքացին և հարցնում՝ արդյոք ինչ-որ բան ԱԳՆ-ի գործունեության մեջ։
Նախարար Մնացականյանը կոռեկտ չի համարել մեկնաբանել իր նախկին պաշտոնակցի գործելաոճը։ «Եթե Ադրբեջանը իրեն թույլ է տալիս հայտարարություններ, որոնք ռազմատենչ են, դա չի նշանակում, որ դիվանագիտությունը պետք է վերածել փողոցային կռվի։ Պատասխանելու և Հայաստանի տեսակետները լսելի դարձնելու առումով երբևէ խնդիր չենք ունեցել։ Իսկ անհավասարակշռված հռետորաբանությունը, էմոցիոնալ, ցենզուրայից դուրս հայտարարությունները վկայում են միայն մասնագիտական թերացման մասին», - գրել է Զ.նացականյանը։
Մի ընթերցող նախարարին առաջարկել է բոլոր պաշտոնյաների համար կազմել Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի հետ կապված իրավիճակներին առնչվող միատեսակ ձևակերպումներ։
Ըստ Զ. Մնացականյանի՝ Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի վերաբերյալ պաշտոնական հայտարարությունների համակարգումը միշտ նախարարության օրակարգում է։ «Սակայն այս ամենը չի նշանակում, որ այդ ուղղությամբ որոշակի բացթողումների չենք առնչվել։ Մեր հիմնական նպատակն է այժմ առավել զգոն լինել տվյալ հարցում և առավել ուժեղացնել համակարգումը», - գրված է պատասխանում։
Երեք ընթերցողներ անդրադարձել են Հայաստանի՝ արտերկրում գտնվող քաղաքացիների ընտրական իրավունքին։ Նրանցից մեկն առաջարկել է արտերկրի ՀՀ դեսպանատներում ստեղծել ընտրատեղամասեր և ապահովել այդ քաղաքացիների ընտրելու իրավունքը։
Նախարար Մնացականյանը առաջարկին ընթացք չի տալու։ Որպես պատասխան՝ մեջբերվել է գործող օրենսդրությունը, որով ընտրելու իրավունք ունեն արտերկրում գտնվող քաղաքացիների միայն հատուկ կարգավիճակ ունեցող խմբեր։
Չենք կարող ասել, թե ինչու է նախարարը անհրաժեշտ համարել ծանոթացնել գործող օրենսդրությանը, քանի որ դրանով չի անդրադառոնւմ ընթերցողի առաջարկին՝ արտերկրում ապրող ՀՀ քաղաքացիների ընտրելու իրավունքն ապահովելուն, այլ նորից հաստատում է, որ քաղաքացին դրա իրավունքը չունի։ Ակնկալվում էր, որ որպես առաջարկի դրական արձագանք, նախարարը կխոսի օրենսդրական հնարավոր ապագա փոփոխությունների մասին, սակայն նման նախաձեռնության մասին պատասխանում խոսք չկա։
Նախարարին մի քանի հարց է ուղղել «Կանանց ռեսուրսային կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը։ ՀԿ-ն հիշեցրել է նախկին վարչապետ Կարեն Կարապետյանի որոշումներից մեկը, ըստ որի` նախատեսված էր ստեղծել միջգերատեսչական հանձնաժողով, որը պետք է մշակեր ՄԱԿ-ի 1325 բանաձևի շուրջ գործողությունների ազգային ծրագիրը։ Այս բանաձևը, ինչպես մանրմասնել է ՀԿ-ն, «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» օրակարգի հիմնաքարային համարվող փաստաթուղթն է։ Կազմակերպությանը հետաքրքրում է, թե ինչ կարգավիճակում է այժմ գտնվում հանձնաժողովը, ինչ աշխատանքներ են տարվել ՄԱԿ-ի բանաձևի շուրջ ազգային գործողությունների ծրագիր մշակելու գործում, և ինչպիսի մեխանիզմներ կան քաղհասարակության՝ հանձնաժողովի աշխատանքներին մասնակցելու համար։
Նախարարի պատասխանից պարզվում է, որ այս առաջարկների փաթեթը նախարարություն ուղարկելուց մեկ օր անց՝ օգոստոսի 3-ին, արտաքին գործերի նախարարությունը հանրային լսումներ է կազմակերպել, որտեղ քննարկվել է միջգերատեսչական հանձնաժողովի՝ ՄԱԿ-ի նշված բանաձևի շուրջ կազմած գործողությունների ազգային ծրագրի նախագիծը։
Ըստ նախարարի՝ միջգերատեսչական հանձնաժողովի անդամներից բացի քննարկմանը հրավիրված են եղել շուրջ 70 հասարակական կազմակերպություններ, որոնց կողմից արված առաջարկներն ու լրացումները հաշվի են առնվել:
«Հետք»-ը «Կանանց ռեսուրսային կենտրոն» ՀԿ-ից լրացուցիչ տեղեկացավ, որ կազմակերպությունը տեղյակ է եղել հանրային քննարկման մասին և մասնակցել է դրան։
Ընթերցողներն արտաքին գործերի նախարարությունից ակնկալում եմ ավելի ակտիվ մասնակցություն Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործում։ Նմանատիպ բովանդակություն ունեցող առաջարկները միավորել ենք. քաղաքացին հետաքրքրվում է՝ արդյոք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից առաջարկված բանաձևը մինչ օրս Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման ամենաընդունելի տարբերակն է։
«Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում հայկական կողմի սկզբունքներն ու առաջնահերթությունները հստակորեն ամրագրված են ՀՀ կառավարության ծրագրում։ Մենք բազմիցս նշել ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացի՝ մեզ համար միակ ընդունելի տարբերակը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության հովանու ներքո հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ ճանապարհով հանգուցալուծումն է, իսկ մեր առաջնահերթությունն է Արցախի կարգավիճակը և նրա բնակչության անվտագությունը», - պատասխանել է Զ.Մնացականյանը։
Ընթերցողներից մեկը կարծում է, որ Ցեղասպանության հարցը միջազգային հարթակում շահարկվում է։ Նա առաջարկում է նախարարին քայլեր ձեռնարկել և թույլ չտալ, որ տարբեր պետություններ օգտագործեն Հայոց ցեղասպանության հարցը՝ Թուրքիային պատժելու նպատակով։ Առաջարկում կոնկրետ դեպք մանրամասնված չէ։
Նախարար Մնացականյանը պատասխանում չի հստակեցրել, թե հատկապես ինչ է արվում ընթերցողի նշած քաղաքական գործելաոճը կասեցնելու համար։ Նշվում է, որ նախարարությունը ուշադրությամբ հետևում է միջազգային հարթակում Ցեղասպանության ճանաչման շուրջ ընթացող քննարկումներին։
Ընթերցող. Արտաքին գործերի գործառույթն իրականացնող ադրբեջանական իշխանությունները պարբերաբար հանդես են եկել տարբեր հայտարարություններով և քննադատություններով: Ադրբեջանի ԱԳՆ-ին հաճախ են ձայն տալիս:
Ձեզ նախորդող պաշտոնյան, դրան ի պատասխան, հաճախ լռում էր, երբ անհրաժեշտ էր կոշտ ռեակցիա, այդ է պատճառը, որ ժողովուրդը նրան սկսեց անվանել «անտեսանելի»: Հենց այդպես լռում էին նաև դեսպանները, հատկապես՝ Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանը: Ինչ-որ բան փոխվելո՞ւ է, թե նախարարությունը, իր բոլոր դիվանագիտական առաքելություններով հանդերձ, դարձյալ մնալու է «անտեսանելի»:
Զոհրաբ Մնացականյան. Նախ «Ադրբեջանին հաճախ ձայն տալու» մասին ձևակերպումը հասկանալի չէ։ Նաև կոռեկտ չենք համարում նախկին նախարարի գործունեության մեկնաբանումը, հատկապես որ ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը շարունակական գործընթաց է։
Եթե Ադրբեջանը իրեն թույլ է տալիս հայտարարություններ, որոնք ռազմատենչ են, դա չի նշանակում, որ դիվանագիտությունը պետք է վերածել փողոցային կռվի։ Պատասխանելու և Հայաստանի տեսակետները լսելի դարձնելու առումով երբևէ խնդիր չենք ունեցել։ Իսկ անհավասարակշռված հռետորաբանությունը, էմոցիոնալ, ցենզուրայից դուրս հայտարարությունները վկայում են միայն մասնագիտական թերացման մասին։
Ընթերցող. Պարոն նախարար, առաջարկում եմ բոլոր պաշտոնյաների համար կազմել Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի հետ կապված իրավիճակներին առնչվող միատեսակ ձևակերպումներ:
Զոհրաբ Մնացականյան. Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքական հիմնական ուղղություններն ու առաջնահերթությունները սահմանված են Կառավարության ծրագրով։ Իր գործառույթների շրջանակներում ԱԳՆ-ն ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին հանդիպումներին և այցերին ընդառաջ տրամադրում է համապատասխան զրույցի կետերի առաջարկներ և տեղեկանքներ:
ԱԳՆ-ը ՀՀ պետական կառավարման մարմիններին և օրենսդիր իշխանությանը պարբերաբար տրամադրում է համապատասխան տեղեկանքներ՝ ոչ միայն Ձեր նշած հարցերի, այլև միջազգային հարաբերությունների հրատապ խնդիրների վերաբերյալ մեր դիրքորոշումների մասին։
Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի վերաբերյալ պաշտոնական հայտարարությունների համակարգումը մշտապես եղել է և շարունակում է մնալ մեր օրակարգում, սակայն այս ամենը չի նշանակում, որ այդ ուղղությամբ որոշակի բացթողումների չենք առնչվել։ Մեր հիմնական նպատակն է այժմ առավել զգոն լինել տվյալ հարցում և առավել ուժեղացնել համակարգումը։
Ընթերցող. Պարոն Մնացականյան, թույլ մի տվեք տարբեր պետություներին շահարկել Ցեղասպանությունը Թուրքիային պատժելու համար։
Զոհրաբ Մնացականյան. Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը և դատապարտումը գտնվում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության գլխավոր առաջնահերթությունների շարքում:
Մենք ուշադրությամբ հետևում ենք միջազգային հարթակում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման շուրջ ընթացող քննարկումներին: Օսմանյան կայսրությունում իրագործված Հայոց ցեղասպանությունն անհերքելի փաստ է: Դրա ճանաչումն ու դատապարտումն առաջին հերթին բարոյական պատասխանատվություն է և հարգանքի տուրք անմեղ զոհերի հիշատակին` անկախ ներքաղաքական համատեքստից ու աշխարհաքաղաքական զարգացումներից։
Միջազգային իրավունքի յուրաքանչյուր սուբյեկտի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և դատապարտումը կարևոր ներդրում է ցեղասպանությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելման միջազգային ջանքերում։ Ցեղասպանության և մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելումը Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի առաջնահերթություններից է։
Ընթերցող. Առաջարկում եմ ստեղծել ընտրատեղամասեր արտերկրում, օրինակ՝ դեսպանատներում` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների ընտրելու իրավունքն ապահովելու համար:
Զոհրաբ Մնացականյան. Քվեարկության կազմակերպումն իրականացվում է ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի հիման վրա:
Համաձայն ՀՀ Ընտրակա ն օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի՝ քվեարկությունն անցկացվում է միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կազմավորված տեղամասային կենտրոններում ժամը 08:00-ից մինչև 20:00-ն՝ բացառությամբ նույն օրենսգրքով սահմանված դեպքերի:
Վերոնշյալ բացառությունը սահմանված է ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի 62-րդ հոդվածով, որի համաձայն՝ դիվանագիտական կամ հյուպատոսական ներկայացուցչություններում դիվանագիտական ծառայություն անցնող ընտրողները և նրանց հետ արտերկրում բնակվող ընտանիքի՝ ընտրելու իրավունք ունեցող անդամները կարող են մասնակցել Ազգային ժողովի ընտրություններին` քվեարկելով էլեկտրոնային եղանակով: Հոդվածի դրույթները տարածվում են նաև օտարերկրյա պետություններում երկարատև ծառայողական գործուղման կամ ուսման մեջ գտնվող զինծառայողների, ինչպես նաև Հայաստանում գրանցված իրավաբանական անձանց (անկախ սեփականության ձևից)՝ արտասահմանում տեղակայված ներկայացուցչությունների` ընտրելու իրավունք ունեցող աշխատակիցների և նրանց հետ արտերկրում բնակվող ընտանիքի` ընտրելու իրավունք ունեցող անդամների վրա:
Ընթերցող. Պարոն նախարար, արդյո՞ք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից առաջարկված բանաձևը մինչ օրս առաջարկված ամենաընդունելի տարբերակն է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խնդրի լուծման համար:
Զոհրաբ Մնացականյան. Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում հայկական կողմի սկզբունքներն ու առաջնահերթությունները հստակորեն ամրագրված են ՀՀ կառավարության ծրագրում։ Մենք բազմիցս նշել ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացի՝ մեզ համար միակ ընդունելի տարբերակը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության հովանու ներքո հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ ճանապարհով հանգուցալուծումն է, իսկ մեր առաջնահերթությունն է Արցախի կարգավիճակը և նրա բնակչության անվտագությունը։
Ընթերցող. Վարչապետ Կ. Կարապետյանի 2017թ. սեպտեմբերի 13-ի N1014-Ա որոշմամբ նախատեսված է միջգերատեսչական հանձնաժողովի ստեղծումը, որի հիմնական առաքելությունն է համարվում «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» օրակարգի հիմնաքարային համարվող փաստաթղթի՝ Միավորված ազգերի կազմակերպության Անվտանգության խորհրդի կողմից 2000թ. հոկտեմբերի 31- ին ընդունած 1325 բանաձևի շուրջ գործողությունների ազգային ծրագրի (այսուհետ ԳԱԾ) նախագծի մշակումը: Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով միջգերատեսչական հանձնաժողովի աշխատանքներին հետևելու, ինչպես նաև խմբի աշխատանքներին մասնակցելու մեխանիզմների բացակայությունը, ներկայիս դրությամբ անհասկանալի է ինչպես ԳԱԾ-ի, այնպես էլ սույն միջգերատեսչական հանձնաժողովի առկա կարգավիճակը:
Ուստի, հաշվի առնելով վերոնշյալ դրույթները, «Կանանց ռեսուրսային կենտրոն» ՀԿ-ն Ձեզ է ուղղում հետևյալ հարցրերը:
1.Ի՞նչ կարգավիճակում է այս պահին գտնվում միջգերատեսչական հանձնաժողովը և արդյոք այն ներկայիս դրությամբ գործում է:
2.Ի՞նչ աշխատանքներ են տարվել, տարվում և տարվելու ՄԱԿ ԱԽ 1325 բանաձևի շուրջ գործողությունների ազգային ծրագրի ստեղծման ուղղությամբ:
3.Ինչպիսի՞ մեխանիզմներ են առկա քաղաքացիական հասարակության համար՝ միջգերատեսչական հանձնաժողովի աշխատանքներին մասնակցելու համար: Եթե առկա չեն, տարվու՞մ են արդյոք աշխատանքներ համապատասխան մեխանիզմների ստեղծման ուղղությամբ: Ցանկանում ենք նաև նշել, որ «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» օրակարգի շուրջ էմպիրիկ աշխատանքների իրականացումը համարվում է մի շարք կազմակերպությունների, այդ թվում և «Կանանց ռեսուրսային կենտրոն» ՀԿ-ի առաջնայնություններից մեկը: Ուստի մի շարք կազմակերպությունների ունեցած փորձը, ինչպես նաև գիտելիքների պաշարի ներդրումը ԳԱԾ-ի ստեղծման աշխատանքներում ավելի քան օգտակար կարող է լինել:
Արսեն Թորոսյան. Հանձնաժողովի կարգավիճակն արդեն իսկ սահմանված է ՀՀ վարչապետի որոշմամբ: Խոսքը միջգերատեսչական հանձնաժողովի մասին է, որի կազմում ընդգրկված են շահագրգիռ բոլոր նախարարությունների և գերատեսչությունների ներկայացուցիչները: Հանձնաժողովի աշխատանքի արդյունքում մշակվել է ԳԱԾ նախագիծ, որը քննարկվել է այս տարվա օգոստոսի 3-ին ՀՀ ԱԳՆ կողմից կազմակերպված հանրային լսումների ընթացքում։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի N1325 բանաձևի դրույթների իրականացման գործողությունների ազգային ծրագրի նախագծի մշակման միջգերատեսչական հանձնաժողովի անդամներից բացի քննարկմանը հրավիրված էին մասնակցելու շուրջ 70 հասարակական կազմակերպություններ, որոնց կողմից արված առաջարկներն ու լրացումները հաշվի են առնվել: Հանդիպման մասին մանրամասները հասանելի են հետևյալ հղումով:
Բանաձևը ինստիտուցիոնալ առումով անդրադառնում է կանանց նկատմամբ զինված հակամարտությունների ազդեցությանը, զինված հակամարտությունների կանխարգելման, կարգավորման և խաղաղաշինության գործընթացին կանանց ներգրավմանը: Եվ բանաձևի դրույթների իրականացման գործողությունների ազգային ծրագրի նախագծի մշակման հարցում ՀՀ ԱԳՆ-ն բարձր է գնահատում և ողջունում բոլոր շահագրգիռ կողմերի ներգրավվածությունը։