Տեսանյութեր
Լուսանկարներ
Սպասում
Սերժ Սարգսյանը գուշակում է Ադրբեջանի կործանում երեք-չորս տարուց, Իլհամ Ալիևն էլ մեծահոգաբար Հայաստանի տապալմանն է սպասում վեց-յոթ տարուց:
Հայ թոշակառու, դիմացիր մի երեք չորս տարի, Ադրբեջանը կփլուզվի ու դու կսկսես շատ փող ստանալ, դու էլ՝ ադրբեջանցի աշխատանքի վետերան, ապրիր շատ երկար, գոնե մի վեց-յոթ տարի, ու Հայաստանը հենց մարդազրկվեց, կտեղափոխվես ու կսկսես Երևանի կենտրոնում ապրել առոք ու փառոք:
Չէ. հիմարի տեղ են դնում նախագահները տարեց մարդուն: Տարեցն էլ հիմար-հիմար, բանին անտեղյակ, բանից անիմաց ապրում է Բաքու-Երևան, Երևան-Բաքու գնացքի մարշրուտով թափառող անցյալի իր երազներով: Հարցնող լինի. «Բաքուն էլ էր քոնը, Երևանն էլ, մարդ Աստծո, ինչի՞ հանձնեցիր, ինչի՞ հանձնվեցիր»: Սեփական գերբ, սեփական դրոշ, սեփական նախագահ: Սեփական նոր սիմվոլներ էին պետք, պարզվում է խորհրդային մարդուն: Ֆաշիզմի հոտ է գալիս ցանկացած սիմվոլիզմից:
Հիտլերը Բյոկլինին սիրում էր ոչ թե նրա համար, որ նա ֆիգուրային կոմպոզիցիաները հասցրել էր գերէսթետիկ հնչեղության, այլ այն պատճառով, որ այդ գեղեցիկի մեջ մարդն ու մարդկայինը սիմվոլիկ էին, միֆական: Իսկ առասպելապատումով հեշտ է առաջ հրել սուտը հերոսականի, առավել ևս դրան հաջորդող այնկողմնայինի մասին: Այդ իմաստով ֆաշիստականի շարունակություն է նաև ցանկացած կրոն: Չկա ոչ մի կրոն կամ ֆաշիզմ այստեղ ու հիմա: Դրանք խոստանում են, ոգևորում են, հույսեր են տալիս այնկողմնային, հեռավոր ապագայի: Իսկ մարդն այստեղ է: Ապրում է այստեղ մարդը ու ապրում է հիմա: Եվ ուզում է ապրել մարդավարի: Որպես կանոն, բոլոր հիմնադիրները` ռելիգիոզ, թե աշխարհիկ, կուշտ ու կուռ ապրելով այս կյանքում, մյուսներին պահում են անդրշիրիմյան «բալանդայի» վրա: Իսկ մեր ու հարևան երկրի առաջնորդ օրակուլները այս վերջին բանդագուշակություններով նորագույն շերտ բացեցին ստի ու ողբասացության ժանրում:
Սիրելի հայեր ու հայերի հարևաններ, ոչ մի պետություն, առավել ևս ռելիգիոզ, ոչ մի դարաշրջանում չի աշխատել ի օգուտ տվյալ ներկայում ապրող մարդու: Եվ չէին կարող նորանկախ Հայաստանը կամ էլ նորանկախ Ադրբեջանը դառնալ պետություն` մարդու համար: Պետությունն այն էր, քիչ թե շատ պիտանի, քիչ թե շատ կրոնազերծ, որ կորցրեցինք: Քաղաքացիությունն այն էր, որ կորցրեցինք: Նոր սոցիալիզմը գուցե պարզի իրավիճակը: Բացառվում է կոնֆլիկտի լուծում կապիտալի աշխարհում: Կապիտալը կոնֆլիկտ հրահրող է, այն խաղաղարար լինել չի կարող: Կապիտալիստական Ամերիկան ու կապիտալիստական Ռուսաստանը հետապնդելու են իրենց կապիտալիստական շահը, բացառապես: Ասում են ժողովրդավարական կապիտալիզմ: Չեմ հասկանում: Գիշատչական կապիտալիզմ հասկանում եմ: Կապիտալը բնազդական է: Բնազդն ասում է՝ խժռիր, ընդ որում՝ անպատիժ ու անհվերահսկելի: Կամ հայկական կապիտալն է խժռելու ադրբեջանականին, կամ էլ հակառակը, բոլոր սիմվոլներով հանդերձ, ի դեպ:
Եթե կա մեկը, որ չի գիտակցում դրվածքի տոտալությունը, թող նայի իր ներսը, մենք` մեր Գյումրու ու Գորիսի միջկլանային բախումներին, մեր օֆշորականներին, իրենք իրենցին: Կապիտալիզմի դաստիարակություն է: Կապիտալիզմի վարք ու բարք: Չեմ կարծում, թե կլանային թշնամանքը շատ է տարբերվում միջէթնիկից: Գերկապիտալը, գերտերը սահմանեց այս հայ-ադրբեջանական միջէթնիկ թշնամանքը որպես հարաբերության նորմ: Ռուսազգի մարդու պաթոլոգիկ այլազգատյացությունն էլ նույն նորմի մեջ է միանշանակ: Խորհրդային ռուսի վերաբերմունքը այլ էր բոլորիս նկատմամբ: Պուտինը նույնիսկ ամենաբուռն ցանկության դեպքում չի կարող մարդկայնորեն նայել հետխորհրդային ոչ մի ազգի: Կապիտալիզմի կանոնակարգը թույլ չի տա անել դա նրան: Չի կարող անմարդկային համակարգը ապրել մարդկային կարգ ու կանոնով: Այն կդադարի գոյատևել պարզապես: Այնպես որ երկու նախագահներն էլ ճիշտ են: Լինելով խորհուրդների ծնունդ, լինելով խորհրդային մարդ՝ ճիշտ են հասկացել երկուսն էլ: Այո, տապալում սպասում է և՛ Հայաստանին, և՛ Ադրբեջանին: Անկումն անխուսափելի է: Կապիտալի աշխարհը շարունակում է ապրել իր դեկադանսը, այն ապրում է իր ամենախոր ճգնաժամերից մեկը հիմա, մենք էլ դրա մեջ:
Արդի աշխարհը հիշեցնում է Առնոլդ Բյոկլինի մեռյալների կղզին կտավը: 1880 թվականին արված այդ գործը նախանշում է երկուհարյուրամյա դեկադանսի սկիզբը, որը գուշակեց Նիցշեն: Բյոկլինի կղզին հիշեցնում է ժամանակակից ուրբանը իր ավարտունության մեջ, որում կա ամեն ինչ, բացի բնակիչը: Կյանքը, հուզումը մնացել է հեռվում, երրորդ պլանում, մեռնող հերոսապատումը խորհրդանշող կիպարիսների կատարներին կուտակված ամպերի մեջ, որոնք այլևս չունեն ազդեցություն բնակավայրը ողողող ծովի մեռյալ հանդարտության վրա: Չկա անդրադարձ, չկա հաղորդակցում, խզված են ժամանակները ու ընդհատված է կապը այս ու այնկողմնայինի միջև: Այլ է իրավիճակը: Մեռյալ: Դա այն վայրն է, որում մնում է անպատասխան ստեղծագործողի ուղերձը: Նկարում պատկերված մեռյալների կղզու տրամադրության ռեգիստրի մեջ են նաև երկու նախագահների ասես նույն գրչի տակից դուրս եկած հղումները: Սերժ Սարգսյանի և Իլհամ Ալիևի վերջին ուղերձներն էլ գնում ու թաղվում են բյոկլինյան հանդարտության մեջ, այնտեղ ուր հանգրվանում է պարապ ժամանակը: Դրանք չեն դրդում արարման: Անհասցե է երկուսի խոսքն էլ. մեռած և բրուտալ դրվածքով լիովին անպիտան մարդու համար: Այնպես որ, կրկնում եմ, հայեր ու հայերի հեռու ու մոտ հարևաններ, ներկայիս մեր առաջնորդների հռետորաբանությունը բերում է այն եզրահանգման, որ մեզ դեռ երկար սպասում է սպասվում, Բյոկլինի նկարի առաջին պլանում գլխաբաց կանգնած մարդու համակերպ սպասմանը շատ նման:
Մեկնաբանություններ (2)
Մեկնաբանել