Մի շատ կարեւոր ու մեծ գործ ավարտելուց հետո գրողը, երաժիշտը, նկարիչը, ստեղծագործող մարդն ընդհանրապես, հոգնած ու վաստակած` մի առ ժամանակ ոչինչ չի ուզում անել:

Առաջանում է ներքին մի վակուում, առաջանում է գործից կտրվելու ու ոչինչ չանելու ցանկություն: Այդպիսին է մարդու բնությունը, այդպիսին է նաեւ մարդկանցից կազմված հանրությունը: Հեղափոխություն անելու ցանկություն հեղափոխությունից հետո չի առաջանում, պատերազմից հետո մարդը պատերազմել չի ուզում: Առաջ է գալիս է հանգստանալու ցանկություն, առաջանում է դադար` ինչպես երաժշտության մեջ: 

Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի երիտասարդ մամլո խոսնակը ոգեւորված ու աննկուն պայքարի կոչ էր անում հեռուստաեթերից:

Լսելով նրան` հիշեցի Մայլս Դեւիսի ինքնակենսագրականից մի դիպված: Մայլսը գրում է, թե իսպանական թեմաներով մի ձայնասկավառակի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո ինչ սրտխառնուք էր ապրում նույնիսկ երաժշտություն բառը լսելիս:

Ցանկացած համաժողովրդական բռնկում հանճարեղ է իր պաթոսի մեջ` անկախ արդյունքից: Ցանկացած հանճարեղ ավարտ պիտի ընդմիջվի նաեւ ինչ-որ լռությամբ: Հանճարեղ երաժշտություն ստեղծողն ինքը կարիք ունի լռելու եւ լսելու: Շարժման առաջնորդն ինքը կարիք ունի իմաստավորելու իր արարքն ու քայլը:

Հին ցլամարտիկը, լսելով Մայլսի ստեղծագործությունը, ջահել օրերի պես մտել է ցուլի հետ պայքարի մեջ ու տապալել նրան: Ստեղծագործողը պիտի թույլ տա, որ ստեղծածը տեղ հասնի:

Երբ եղել է ժամանակի հագեցած ինչ-որ մի հատված, ապա պետք է թողնել, որ այն ամբողջականանա: Արվեստի լավ գործի մեջ ժամանակի խտացում կա, դրսեւորված է դրա ամբողջական ըմբռնումը: Հասնելով երաժշտական թեմայի ակունքին, արարման կամ ընդվզման նախապատճառին` մարդն ու հանրությունը կորցնում են մեծ ուժ ու էներգիա: Ճանաչումն ու ճանաչածը վերարտադրելը մեծ աշխատանք են պահանջում: Եվ երբ գործը կատարված է, գալիս է թուլացումն ու արածը հանգիստ իմաստավորելու պահը:

Մենք այս ամենն ասում ենք հաջող կատարվածի մասին: Գուցե արժե այս միտքն ընդարձակել ու տարածել նաեւ չստացվածի վրա: Չգիտեմ` ով ինչպես, սակայն ես 2008 թվականի փետրվարյան շարժումը համարում եմ աննախադեպ ու հանճարեղ երեւույթ հայոց պատմության տարեգրության մեջ: Դա հեղափոխություն էր, իսկական հեղափոխություն:

Եվ ինչ-որ իմաստով` նաեւ հաջողված: Մի կարճ վերլուծականով ուզում եմ այս վերջին շարժման գնահատականը տալ: Ցավալի զոհերի հետ միասին հանրությունն ինչ-որ բան նաեւ շահեց:  Զոհաբերությունը հանրօգուտ բան տվեց: Կատարվեց շահերի բախում: Եվ մենք հասկացանք, որ կատարվել է շահերի բախում: Իշխանությունը կռվեց ու պահպանեց կառույցը` իրեն շահ բերող կառույցը:

Իշխանության կողքին կանգնած ցանկացած անհատ, հասկանալով առկա կառույցի մեջ իր շահը, պահպանեց այդ կառույցը: Քաղաքացին գնաց ընտրության ու պահպանեց գոյություն ունեցող կառույցը` հաստատ համոզված, որ դա այն հնարավոր ձեռնտու վիճակն է, որն ինքը կարող է ունենալ տվյալ պահին:

Հանրության մի մասը չմասնակցեց կառույցի կազմաքանդման գործին: Առավել եւս թույլ չտվեց, որ կազմաքանդողները այն կազմաքանդեն: Իսկ ինչու՞ կազմաքանդողները չկարողացան կազմաքանդել կառույցը:

Քանդելուց բխող շահը վերջին պահին շատերը չտեսան: Հիմնական զանգվածը գրոհի չգնաց զուտ այն պատճառով, որ չտեսավ իր շահը: Կառույցը պահպանող ոստիկանն իր աշխատատեղն էր պահում, նա իր կենսական շահն էր պաշտպանում:  Հեղափոխություն անողները չտեսան ո’չ վաղվա օրը, ո’չ էլ վաղվա օրվա անելիքը:

Այդպիսին էր շարժման հեռանկարը: Շարժումն իրեն լավ էր զգում այդ պահին: Հեղափոխությունը յուրաքանչյուր ներկա պահի իրեն վստահ էր զգում, բայց ապագայի, գալիքի մեջ անելիք ու գործ չէր տեսնում:

Մյուս օրվա մեջ անելիք չուներ շարժումը, դրա համար էր տեւական ու ձգված: Շարժումը տեւել է մի շատ երկար, ձգված օր: Ամիսները մի երկար, ձգված օր էին: Եվ հիմա էլ ձգվում է այդ նույն օրը: Շատ բան չի փոխվել: Ամեն ինչ մնացել է իր տեղում: Ժամանակը չի փոխվել: Այն իր ամբողջականության մեջ է, պարզապես` ավելի լավ ըմբռնված: Շարժումը սկսած հանրությունն էլ համարյա իր նույն տեղում է` քաղաքական զբոսանքի մեջ: Պարզապես քաղաքական զբոսանքը չի սպառնում ոստիկանի աշխատատեղին: Երբ այդ զբոսանքը դառնա սպառնալից, ոստիկանը նորից է պաշտպանելու իր տեղը: Ինչ սերունդ էլ գա, կրկնվելու է նույն պատմությունը: Բողոքողները հավաքելու են վստահության իրենց պաշարը, շարժումը համախոհներ է հավաքելու, հաստատելու է հավատը ու գնա առաջ: Այդ առաջ գնացողներին դեմ- դիմաց կանգնելու է ոստիկանն ու պաշտպանելու է իր տեղը:

Համակարգը պահպանվելու է այնքան ժամանակ, քանի դեռ ոստիկանի ու կազմաքանդողի շահերը չեն ընդհանրացվել: Իսկ այդպիսի ընդհանրություն կա: Շատ ընդհանրություններ կան: Կան ոստիկանին ու հանրությանը կապող կենսական շահեր: Կան հանրությանը կապող մարդկային շահեր: Այդ շահերի ըմբռնմանը պիտի ծառայի այն դադարը, որի անհրաժեշտության մասին ես հիշատակեցի:

Իշխանական կառուցվածքի հիմքում դրված մարդը եւ հեղափոխական ուժերի շարժիչ հանդիսացող մարդն ունեն նույն շահը: Դրանք նույն մարդն են: Այդ շահերը նույն մարդու մեջ են: Այս տարրական ճշմարտությունը հասկանալու համար հավաքականությունները պատերազմելով ու հեղաշրջելով` անցնում են պատմության միջով:

Այդպիսին է մարդը: Նա դասեր առնում է սեփական սխալներից: Հանրահավաք ցրող սաղավարտ հագածը նույն հողի մշակն է: Նա պիտի տեսնի իր շահը ոչ թե հեղափոխության մեջ, այլ հեղափոխությունից հետո:

Պարզ, շատ պարզ բաներ հասկանալու համար, ավա~ղ, ազգերը կորցնում են ժամանակ ու տալիս են զոհեր: Հեղափոխության առաջնորդները լավ չեն բացատրում հեղափոխություն անողին վաղվա նրա անելիքը, կամ էլ իրենք լավ չեն հասկացել այդ անելիքը: Դրա համար էլ նրանք պիտի օգտագործեն ետհեղափոխական այս դադարը: Ջահել մամլո խոսնակը պիտի լռի մի առ ժամանակ: Մենք պիտի տանք մի կարճ դադար` նոր ձեռնարկից առաջ:

Ես էլ, հողից կտրված ու սաղավարտ հագած իմ հայրենակցի հետ միասին, ունեմ դադարի կարիքը, որն այնքան անհրաժեշտ է ցանկացած նոր ստեղծագործական ձեռնարկից առաջ: Լուռ խորհելու այդ պահանջը ես ավելի սուր զգացի` եւս մի անգամ լսելով Մայլս Դեւիսի հանճարեղ ստեղծագործությունը, որը կոչվում է  «Sketches of Spain»: