Մ. Հայդուկ Շամլեան, 

Գանատա, 02 Հոկտեմբեր  2014

Սուրիոյ ողբերգական դէպքերու պատճառով այդտեղ բնակող հայութեան արտագաղթի նիւթով, կարգ մը անհիմն դիտողութիւններ կը տարածուին պարբերաբար, որոնց այլեւս հարկաւոր է տարրականօրէն հակազդել:

Նախ, կայ այն ընդհանուր գանգատը թէ Հայաստանը բաւարար չափով չի հոգար Սուրիայէն հարկադրաբար հայրենադարձ հայերուն:

Անճիշտ, անարդար եւ ապերախտ է այս կեցուածքը, նկատի ունենալով, նուազագոյնը միայն, հետեւեալ կէտերը (ապահովաբար ոչ-լրացուցիչ, ոչ ալ վերջնական թուարկում) ՝

ա.   Ճգնաժամի նախնական հանգրուանին, սնունդի անվճար բաշխման դասաւորում:

բ.    Քաղաքացիութեան արագընթաց շնորհում:

գ.    Յատուկ դպրոցներու հիմնադրութիւն, ուր կը դասաւանդուի մինչեւ իսկ արաբերէն:

դ.    Զեղչ՝ համալսարանական կրթաթոշակի վրայ:

ե.    Բժշկական լիովին անվճար խնամք, ներառեալ վիրաբուժութիւն:

զ.    Յատկապէս Արցախի մէջ,  կալուածներու - եւ զանոնք հասոյթաբեր կերպով օգտագործելու համար միջոցներու – հեշտ ու առատաձեռն շնորհում:

է.    Ամբողջ թաղամաս մը կառուցելու ծրագիր, Պետութեան հովանաւորութեամբ եւ ներդրումով:

Արդարեւ, դժուար չէ նկատելը թէ Հայոց Պետութիւնը, որոշ տեսանկիւնէ մը դիտուած, աւելի կը զբաղուի Սուրիայէն հայրենադարձ հայերու վիճակով, քան թէ արդէն տեղաբնակ ժողովուրդի մէկ մասի սուր կարիքներով, դժնդակ առօրեայով... Այս ուղղութեամբ միաժամանակ յիշեցնենք թէ Սուրիոյ հայերը ընդհանրապէս իրենք իրենց իսկ ունին դրամական լայն կարողականութիւն, որու վրայ կ'աւելնայ հայոց աշխարհի տարածքին այս ճգնաժամային պահերուն իրենց տրամադրուած աջակցութիւնը:

Յետոյ, կու գայ սովորական հանկերգը Հայաստանի այժմու որոշ ափսոսալի բարքերու մասին՝ «օլիկարգային» դրութիւն, կաշառակերութիւն, Օրէնքի Գերակայութեան հիման վրայ կարգ-ու-կանոնի պակաս, որոշ հանրային պաշտօնեաներու անփութութիւն կամ կոպտութիւն, իշխանութեան մէջ որոշ տարրերու անտարբերութիւն ժողովուրդի դժուարութիւններու նկատմաբ, այլազան անարդարութիւններ, եւայլն.

Շշմեցուցիչ է սակայն այսպիսի գանգատները լսել Սուրիոյ մէջ ապրող հայերու կողմէ, որոնք այդ բոլոր թերութիւններուն տասնապատիկը հանդուրժած են, մի քանի սերունդներ շարունակաբար, այդ ամէնուն դիմաց միայն գլուխ ծռելով, լուր ու մունջ համակերպելով, եւ ընդհանրապէս պատերուն տակէն քալելով: Մինչեւ իսկ, եւ դեռ մինչեւ այսօր, երկրպագելով իսկ այդ ամէնուն արմատն ու հեղինակը հանդիսացող վարչակարգն ու Մեծն Ռէյյիսը:

Իսկ հիմնական տարբերութիւնը այն է նաեւ թէ, մինչ Սուրիոյ պարագային այդ թերութիւնները անյեղաշրջելի են, Հայաստանի պարագային, հայութեան նկատմամբ  վստահութիւն ունեցողին համար՝ անոնք բոլորը ժամանակաւոր են: Հետեւաբար, փոխանակ անհաւասարութեանց, անիրաւութեան եւ անարդարութեանց լուծի տակ հարիւր տարի կուլ տրուած մաղձը այսօր թափելու Հայաստանի դէմ, շատ աւելի կառուցողական կ'ըլլայ որ Հայաստանով մտահոգ Սուրիոյ այդ հայերը տեղափոխուին այնտեղ, նպաստելու համար յիշեալ թերութիւններու աստիճանական սրբագրութեան:

Իսկ ժողովրդավարութեան եւ մարդկային ազատութեանց եւ իրաւունքներու բնագաւառներուն մէջ, յոռեգոյն պատկերացումով անգամ, Հայաստանը կարելի չէ բաղդատել իսկ Սուրիոյ հետ... Մինչդեռ, մինչեւ այսօր, նիւթի առարկայ հայերը կը փառաբանեն տակաւին Սուրիոյ բռնատէրը, որպէս անոր նկատմամբ հաւատարիմ, հիացմունքով լի եւ երախտագէտ ենթականեր...

Նիւթը ամբողջացնելու համար նշենք որ Սփիւռքեան աւանդական ղեկավարութիւնը, գոնէ սկզբնապէս, դէմ արտայայտուեցաւ Սուրիոյ հայերու հայրենադարձութեան, պաշտօնապէս կոչ ուղղելով որ անոնք մնան իրենց տեղը, ռումբերու տակ եւ արիւնարբու հրեշներով շրջապատուած, փոխանակ տեղափոխուելու Մայր Հայրենիք: Մինչդեռ եթէ, ընդհակառակն, ան մշակէր հայրենադարձութեան պատշաճ ծրագիր եւ զայն իրագործէր Հայոց Պետութեան զօրակցութեամբ, կացութիւնը շատ աւելի բարենպաստ կ'ըլլար Սուրիոյ հայերուն համար: Ինչ-ինչ քաղաքական անհեթեթ հաշիւներէ բխած, յիշեալ - բառացիօրէն մահացու չափաստիճանով - անպատասխանատու դիրքորոշման նկատմամբ դեռ չլսեցինք սակայն Հայաստանի դէմ սփռուող գանգատներու եւ քննադատութիւններու նշոյլը անգամ:

Մի խօսքով, եզրափակելու համար այս անախորժ նիւթը՝ ինչպէս ոեւէ մարդկային էակ, բնական է որ Սուրիոյ հայերը եւս նախընտրեն տեղափոխուիլ վայր մը ուր կեանքի պայմանները աւելի հանգստաւէտ են:  Հետեւաբար, անոնց մէկ մասը բնականօրէն կը նախընտրէ նոր կեանք հաստատել Արեւմուտքի յարաբերաբար ճոխ երկիրներուն մէջ, փոխանակ՝ տակաւին նախակերտման ընթացքի մէջ, էական անթիւ դժուարութիւններու մատնուած, Պատմութեան հոսանքին դէմ առաջանալ, վերականգնիլ, դիմանալ ջանացող, Հայաստանի մէջ:

Սակայն այդ ընելու համար, պէտքը չկայ աժան պատրուակներու, մահանաներու, որոնք կը պախարակեն, կ'անարգեն եւ կը վարկաբեկեն Հայաստանը: Եւ արդէն, արտաքին կարգ մը չարակամ գործակալութիւններ զուարճաբար կը շահագործեն այս երեւոյթը...

Վերջացնենք ընդգծելով հետեւեալը՝  կան շատ մը Սուրիայէն հայրենադարձ հայեր, որոնք այսօր շատ ալ գոհ եւ ուրախ են Մայր Հայրենիքի մէջ, լաւապէս ընբռնած են անոր գոյութեան հրաշքը եւ լիովին կը վայելեն անոր յարգն ու արժէքը, եւ այսպէսով, յաջողած են ողբերգական կացութիւն մը վերածելու բախտաւոր ու նպաստաւոր առիթի մը՝ իրենց եւ իրենց զաւակներու կեանքն ու ապագան բարելաւելու, գոնէ - եւ սկսելու համար - ազգային, բարոյական եւ մարդկային մակարդակներու վրայ: Աշխատասէր, ջերմ, ազնիւ ու սիրալիր, հայոց աւանդական արժէքներու տէր ու պահապան, պարկեշտ եւ վստահելի, անոնք նոր ու առողջ աւիշ են Մայր Հայրենիքի համար: Անոնց նկատմամբ նաեւ դրական եւ բարեացակամ են տեղւոյն բնակչութեան կարծիքն ու կեցուածքը, ամբողջ երկրի տարածքին: Անոնք հետեւաբար պատիւ կը բերեն ամբողջ Սփիւռքահայութեան, եւ նշանակալից կերպով կը նպաստեն Հայութեան ազգային միութեան փրկարար գաղափարի հաստատման եւ իրագործման, Հայրենի հողի վրայ:

Լուսանկարում՝ Սուրիայէն հայրենադարձ երեխաներ, Երեւանի մէջ իրենց համար բացուած յատուկ դպրոցին մէջ