Վարչապետ Կարեն Կարապետյանի` բանկերի ներկայացուցիչներին սեպտեմբերի 27-ին տված հանձնարարականից հետո Ռուսլան Կիրակոսյանը 10 միլիոն դրամ վարկ կամ դրամաշնորհ ստանալու հույս է փայփայում: Ասում է` ուզում է ազնվամորու իր 5 հա այգիները կարգի բերել:               

«Քարի հետ կռիվ ենք անում, կուզենայի պետությունը մի քիչ էլ մեզ աջակցեր, որ աշխատատեղ ստեղծենք, մենք մեր գոյությունը պահպանենք, ուրիշներին էլ աշխատատեղ տանք, ոչ  թե նստենք ու սպասենք նպաստին»,- ասում է ալավերդցի Ռուսլան Կիրակոսյանը:

Ռուսլանը 2 տարի առաջ տղայի ընտանիքի հետ ապրել է Մոսկվայում: «Ես ու կինս մի օր մտածեցինք` տուն, տեղ ունենք Ալավերդի, Մոսկվա մնում ենք, ի՞նչ անենք»,- պատմում է Ռուսլանը:

Որոշում են վերադառնալ տուն: Մինչ այդ տղային՝ Ռուբենին, առաջարկում է Ալավերդիում մի գործ դնել՝ գոյությունը պահելու համար. «Մեր քաղաքում հիմա ով մի քիչ հնարավորություն ունի, քարի ցեխ է դնում: Հա, էտենց ա, Ալավերդի երևի մի 50 հատ քարի ցեխ կլինի: Տղաս դեմ էր քարի ցեխ դնելուն: Ճիշտն ասած՝ ես էլ չեմ սիրում»,- ասաց նա:

Ազնվամորու այգիներ տնկելու գաղափարը Ռուսլանի մոտ ծնվել է Մոսկվայում. «Տղայիս ընկերը Երևանում պահածոների գործարանի տնօրեն ա: Էդ ժամանակ իր արտադրանքը բերել էր Մոսկվա՝ տոնավաճառի մասնակցելու: Մենք էլ գնացինք տոնավաճառ: Էդտեղ իմացանք, որ չինացիները Մոսկվայում տարեկան 20 տոննա ազնվամորի են արտադրում, մի փոքր աման ազնվամորին էլ 3 դոլարով վաճառում: Համը տեսա՝ խոտի նման բան էր: Համի վրա ծիծաղեցինք: Չինացիների մալինան ուր, մեր անտառների և դաշտերի քաղցրահամ մալինան ուր»,- ասաց նա:

Մոսկվայից վերադառնալուց հետո Ռուսլանը իր ծննդավայր Հագվի գյուղի Սեդվի հանդամասի հողերից հենց Սեդվի գետակի հարևանությամբ 5 հա հող է գնում:

Ազնվամորու առաջին այգին տնկում է 1,5 հա-ի վրա: Երկու տարի առաջ տնկած այգուց Ռուսլանը այս աշնանը 3,5 տոննա ազնվամորի է ստացել: Վաճառել է կգ-ը 1200 դրամով, 4,5 մլն դրամ եկամուտ է ունեցել:

«Դա այգու 2-րդ տարվա բերքն էր, նորատունկ ազնվամորու բերքը 3-րդ տարուց է սկսվում: Հաջորդ տարի երևի նորմալ բերք կստանանք: Լավն է տեղանքի հողը, ջուրն էլ մոտիկ է, աշխատողներն էլ ունենք, տեսնենք` ոնց է լինում: Այգում  մոշի թփեր էլ եմ գցելու, մալինա, հոն կա, երեքն էլ լավ կաճի: Տեղն ունենք, կմշակենք, ոտի կկանգնենք»,- ասում է Ռուսլանը:

Իր ասելով` եկող գարնանը արդեն 3,5 հա ազնվամորու այգիներ կունենա: Ազնվամորու թփերը գնել է Չարենցավանից: Ստացած եկամուտով աշխատավարձի ֆոնդն է փակել: Հիմնական 4 աշխատողներ ունի, բերքը հավաքելու ժամանակ աշխատողների թիվը 15-ից ավելանում է, 100 դույլ ազնվամորի քաղելու համար ամենաքիչը10 աշխատող պետք է ունենա:

Այգու շրջակա թաղամասերի կանանց նույնպես ներգրավում է բերքահավաքի աշխատանքերում: Աշխատողներին օրը վճարում եմ 3-5 հազար դրամ: Քաղհան անողի և բերքը հավաքողի օրավարձը 3 հազար դրամ է: Հողի հետ ձեռքով աշխատողին, որը ծանր աշխատանք է, վարձատրում է 5 հազար դրամ:

«Ճիշտն ասած` էդ 5 հազարն էլ մի մեծ փող չի այս ժամանակաշրջանում, երբ ապրելու ամեն միջոց շատ թանկ է, բայց պետք է փող լինի, որ կարողանանք մարդկանց վճարել: Պետք է աշխատողին ժամանակին փող տաս, որ իրեն տունը պահի»,- բացատրեց նա: Ռուսլանի ասելով` Լոռու մարզում մանր ու միջին բիզնեսով զբաղվողներին խանգարողներ լինում են, օգնողներ՝ ոչ: Խանգարողների ցուցակում առաջինը  նշեց Սեդվի գետի վրա հէկ  կառուցողներին:

«Մեր ազնվամորու ոռոգման ջուրն ու հողը լավն են: Ոռոգման ջրի պահանջը մեծ է: Սեդվու ջուրը Հագվվի հողատերերին հազիվ է հերիքում: Ամառվա ամիսներին գետի ջուրը շատ բարակում է, այգին գիշերն էլ ենք ջրում, որ չչորանա»,- բացատրեց նա:

Սեդվի գետը

Ենթադրեց՝ Սեդվի գետի վրա հէկ կառուցողները երևի իրենք էլ հասկացան, որ գետում էդքան ջուր չկա: «Առայժմ նրանք չկան, ինձ թվում է էլ չեն գա: Ալավերդու Սանահին կայարանային թաղամասում գտնվող ճանբաժնին պատկանող շենքի առաջ հէկ-ի խողովակները թափած են: Ջրից հանգիստ կլինեմ, երբ էդ խողովակները էդտեղից տանեն»,- ասում է Ռուսլանը:

Գետի ջրից օգտվում է ոչ միայն Ռուսլանը: «Սեդվի ափերին 100-ից ավելի հագվեցիներ այգիներ ունեն. ճիշտ է` փոքր են այգիները, բայց իրենց ընտանիքը դրանով են պահում:Էդ ջուրն էլ, որ չլինի, ինչով կապրի էս ժողովուրդը», - ասաց Ռուսլանը:

Դժգոհեց մարզի գյուղատնտեսական տեխնիկայի վիճակից. «Հին՝ 50-60 տարվա տեխնիկաներ են, ում ասում ենք` եկեք մեր հողը վարեք, ասում է` մինչև Ձեր հողին հասնենք, տրակտորս փուլ կգա: Հիմա մենք ձեռքի ուժով և բահով  ենք մշակում հողերը: Եթե 1 հա դաշտ վարելը տրակտորով ամենաշատը մի 30-40 հազար դրամ փող է, իմ դեպքում ձեռքի աշխատանքով` մի 2-3 միլիոն դրամ փող է նստում: Շատ դժվար և ծախսատար է, բայց մեր ծրագրում կա, որ 2017թ. նորից 1,5 հա–ի վրա պետք ազնվամորի ցանենք, մի 500 հատ էլ ծառ ենք գցելու»:

Ռուսլանը փոքր տրակտոր ունի, բայց իր քարքարոտ հողերում մի քիչ ավելի մեծ մեխանիզմ է հարկավոր: Կան բելոռուսական տրակտորներ, որոնք հողի հետ մի քանի աշխատանքեր են կատարում: Վստահ է, որ 2018թ.-ին իր 3,5 հա այգին լրիվ ազնվամորու բերքի տակ կլինի և կցասայլով տրակտորով հավաքած ազնվամորին այգիներից կտեղափոխի հավաքման կետ: Գործերը լավ գնալու դեպքում Ռուսլանը նախատեսել է նաև այգու տարածքում պահածոների մինի գործարան կառուցել: «Եթե դրամական վիճակներս լավ լինի, մեր ծրագրերը անպայման կիրականացնենք, եթե ոչ՝ կուզենայի, որ պետական դրամական աջակցություն ունենայինք: Մնացածը մենք կանենք»,- ասաց նա:

Ռուսլանը տեղյակ էր սեպտեմբերի 27-ին բանկային համակարգի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը վարչապետ Կարեն Կարապետյանի` բանկերում առկա ակտիվների միջոցով փոքր ու միջին բիզնեսը վարկավորելու հանձնարարականին:

«Եթե վարչապետի հանձնարարականը թղթի վրա չմնա, լավ կլինի»,- ասում է նա: Իր բիզնեսի համար առնվազն 10 միլիոն դրամ դրամաշնորհ կամ վարկ ստանալը Ռուսլանը հրատապ խնդիր է համարում՝ այգիները կարգի բերելու համար: «Որքան շուտ հողային աշխատանքներն անեմ ու տնկիները գցեմ, այնքան շուտ արդյունքի կհասնեմ: Էսենց կամաց՝ ինքն իրենով, որ ուզենա զարգանա` տարիներ է պետք»,- բացատրեց նա:

Ռուսլան Կիրակոսյանի  բիզնեսի հետ կապված զրուցեցինք նրա նոր այգու տարածքում աշխատողների հետ: Բրիգադիր Անուշավան Շալաղոյանը ասաց, որ արդեն 2 տարի է` աշխատում է  Ռ. Կիրակոսյանի այգիներում:

«Երբ 1-ին անգամ եկել եմ այստեղ, տարածքը խոպան էր: Մի կերպ այգի սարքեցինք: Ամիսը 100 հազար դրամ աշխատավարձ եմ ստանում: Լինում է` ավել է վճարում: Ով լավ է աշխատում, նրան հավելավճար է տալիս: Իմ բրիգադում 12 աշխատողներ կան: Աշխատավարձը ժամանակին է վճարում»,- հայտնեց Անուշավանը:

Աքորեցի Արթուր Մոսինյանը արդեն 15 օր է` աշխատում է Ռուսլանի այգում: Ընտանիքում 5 անձ են, միակ աշխատողը Արթուրն է:

«Նորմալ է վարձատրում: Ես ազնվամորու արտադրությամբ  չեմ զբաղվել, բայց տեսնում եմ, որ մարդիկ աշխատում են, արդյունքը տեսնում են»,- ասաց Արթուրը:

Արարատ Պետրոսյանն էլ պատմեց, որ օրը 5 հազար դրամ աշխատավարձով է աշխատում, դժգոհ չէ, այլ աշխատանք էլ չկա:

«Էլի լավ է, որ մարդը էսպիսի գործ է անում, ժողովուրդը մի քիչ աշխատավարձ է ստանում: Էսօրվա դրությամբ ընտանիքում 9 ջան ենք, աշխատող չունենք: Երկու հարսն ունեմ, 3 թոռը, 2 տղա, ոչ մեկս չենք աշխատում: Նպաստ էլ չենք ստանում»,-պատմեց աքորեցի Արարատ Պետրոսյանը:

«Գյուղացի մարդ ես, էս այգիների ապագան ոնց ես տեսնում»,- հարցրի աշխատողներից Սեդրակ Մանուկյանին:

«Շատ ընտիր եմ տեսնում, լավը կլինի: Մարտից եմ այս այգիներում աշխատում: Այգու ամբողջ պատերը ես եմ դրել: Էն նավեսը կառուցելուց հետո գործ չկար, ասեցի հիմա էլ էստեղ աշխատեմ: Հա, օրը 5 հազար դրամով: Նորմալ եմ աշխատավարձը համարում»,- պատմեց Սեդրակը: Վերջինիս ասելով` Ռուսլանը աշխատողների հետ շատ լավ է վերաբերվում: «Ամեն մարդ չի կարող բանվորի հետ էդպես նորմալ լինի: Սկզբում մեզ սնունդ էր տալիս, հիմա, որ դժվարություններ ունի, դադարեցրել է: Մարդ կա` ունենում է, չի տալիս, մարդ էլ կա` չունի, տալիս է: Էս մարդը բանվորին տվող մարդ ա»,- հայտնեց Սեդրակը:

Սեդրակը պատմեց, որ մշակվող այգիների հողերը իր, եղբոր և քրոջ հողերն են եղել: Չեն կարողացել մշակել, վաճառել են: Ռուսլան Կիրակոսյանը տեղյակ էր աշխատողների հոգսերին. «Աշխատողներ կան` տանը հացի փող չունեն, շատերը վարկերի տակ են: Բա, մարդիկ եկել են իրենց հացի համար քարերի հետ կռիվ են տալիս, ոնց կարող եմ նրանց աշխատավարձը առաջնահերթ չվճարել»,- ասաց Ռուսլան Կիրակոսյանը: