HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Գրիշա Բալասանյան

Դատապարտյալները պարապության են մատնված. «Պարապ մարդը քրեածին հակումներ ունի»

«Արթիկ» քրեակատարողական հիմնարկի մասնաշենքերի պատերի տակ, խումբ-խումբ հավաքված սևազգեստ տղամարդիկ պարզապես անելիք չունեն: Նրանք ողջ օրվա ընթացքում միայն սնվում են, զբոսնում ու քնում: «Արթիկ»-ում սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ իր պատիժն էր կրում 163 դատապարտյալ: Նրանցից աշխատանքով ապահովված էր ընդամենը 13-ը:

Քրեակատարողական հիմնարկում միայն «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամի հացի արտադրամասն է գործում, որտեղ այս պահին աշխատում է 1 դատապարտյալ: Դատապարտյալները նույնպես դժգոհում էին, որ զբաղմունք չունեն, չկան նաև ինքնազբաղվածներ: Քրեակատարողական հիմնարկի վարչակազմին խնդրեցինք ծանոթացնել ինքնազբաղված դատապարտյալների հետ. «Նման անձինք չունենք»,- հնչեց պատասխանը:

«Հենց գալիս է պայմանական վաղաժամկետ ազատման վախտը, հիշում են, որ մենք չենք աշխատել: Ախպեր ջան, աշխատանք տվեք, աշխատենք: Գնանք զուգարան մաքրե՞նք, թե՞ ձեր կոշիկները սրբենք, ի՞նչ անենք»,- ասում էր Համո անունով ներկայացած դատապարտյալը:

2019թ. սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ 12 քրեակատարողական հիմնարկներում պահվում էր 1269 դատապարտյալ, որոնցից նույն ժամանակահատվածում վարձատրվող աշխատանքով ապահովվել էր ընդամենը 168 դատապարտյալ: Հուլիսի 1-ի տվյալներով՝ 113 դատապարտյալ էլ ներգրավված է եղել չվարձատրվող աշխատանքներին: Ստացվում է՝ վարձատրվող աշխատանքներ են կատարում ընդհանուր դատապարտյալների 13.2 %-ը, իսկ չվարձատրվողները 2019թ. առաջին կիսամյակի տվյալներով կազմում են 4,9 %:

Made with Visme Infographic Maker

«Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամն իր նպատակին չի ծառայում

2001թ.-ի սեպտեմբերի 22-ին Կառավարության թիվ 888 որոշմամբ ստեղծվել է «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամը: Վերջինս գործունեությունը սկսել է ծավալել 2002թ-ի ապրիլի 1-ից: «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամի առաջնային նպատակներից է դատապարտյալներին աշխատանքով ապահովելը, ինչպես նաև նրանց կրթական մակարդակի բարձրացումը:

Քրեակատարողական ծառայությունից հետաքրքրվել էինք՝ արդյոք կատարվել է հաշվառում, թե բարձրագույն կրթություն ունեցող քանի դատապարտալ կա և ինչ մասնագիտություններ ունեն, և արդյոք նրանց հնարավոր է ապահովել աշխատանքով: Ստացվել է պատասխան, որ բարձագույն կրթություն ստացած դատապարտյալների վերաբերյալ հաշվառում չի իրականացվում, և այդ մասով տեղեկատվություն հնարավոր չէ տրամադրել:

Պաշտոնական թվերը փաստում են, որ «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամն իր ստեղծման նպատակին չի ծառայում: Ուշագրավ է այն, որ սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ հիմնադրամը աշխատանքով ապահովել է ընդամենը 57 դատապարտյալի, որը կազմում է ընդհանուր դատապարտյալների 4.4 %-ը, և վճարովի հիմունքներով աշխատողների 33.9 %-ը:

Հիմնադրամի տնօրեն Էմիլ Մարտիրոսյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ հիմնադրամի հիմնական շահառուները դատապարտյալներն են, և զբաղվածության ապահովումն առաջին տեղում է: Քայլեր են ձեռնարկվում շատ դատապարտյալներ ունեցող քրեակատարողական հիմնարկներում արտադրություններ հիմնելու ուղղությամբ:

Է. Մարտիրոսյանը նշեց, որ 57 դատապարտյալի աշխատանքով ապահովելը բավարար ցուցանիշ չէ, սակայն պարապ չեն նստում, և այդ ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում: Նշեց, որ երբեմն էլ աշխատուժի կարիք են ունենում: Օրինակ, այս պահին «Աբովյան» ՔԿՀ-ում պատիժը կրում են 20-25 դատապարտյալ, մինչդեռ կարի արտադրամասում, խոզերի ֆերմայում աշխատողի կարիք կա, ցանկություն հայտնող չկա: Իսկ «Արմավիր» ՔԿՀ-ում էլ չեն կարողանում աշխատանքով ապահովել և դատապարտյալները հիմնականում զբաղվում են ստեղծագործական աշխատանքով: «Արմավիր»-ում չկա ոչ մի արտադրամաս:

«Ես օգոստոսի վերջից եմ աշխատում, իհարկե, 2002թ-ից սկսած շատ հնարավորություններ են եղել, որոնք չեն օգտագործվել: Այսօր ավելի քիչ հնարավորություններ կան, քան եղել է գործունեության սկզբում»,- ասում է Էմիլ Մարտիրոսյանը:

Տնօրենի խոսքերով՝ աշխատանքներ են տարվում վերակենդանացման կարիք ունեցող արտադրամասերը գործարկելու ուղղությամբ, ասենք՝ Աբովյանի փայտի մշակման, Կոշի շինանյութի արտադրամասերը և այլն:

ՔԿՀ-ներում գերակշռում են տեխնիկատնտեսական աշխատանքները

Ինչպես «Հետք»-ին տեղեկացնում են քրեակատարողական ծառայությունից, ՔԿՀ-ներում պահվող դատապարտյալներն ընդգրկվում են տարբեր բնույթի աշխատանքներում: Դատապարտյալները կատարում են ՔԿՀ-ների տեխնիկատնտեսական սպասարկման, վարձատրվող և չվարձատրվող աշխատանքներ: Պայմանագրային հիմունքներով աշխատում են «Աջակցություն դատապարտյալներին» հիմնադրամում, ընդգրկվում են ինքնագործ միավորումներում, իսկ բաց ուղղիչ հիմնարկում պատիժ կրող դատապարտյալներն աշխատում են հիմնարկի սահմաններից դուրս՝ այլ գործատուի մոտ:

Հատկանշական է, որ 168 վճարվող աշխատողներից 101-ն աշխատում է ՔԿՀ-ների տեխնիկական մասերում, 10-ը՝ այլ գործատուների մոտ (բաց ռեժիմ):

ՔԿԾ-ի փոխանցմամբ՝ դատապարտյալներն իրենց համաձայնությամբ, առանց վարձատրության ներգրավվել են ուղղիչ հիմնարկների կամ դրանց հարող տարածքների բարեկարգման աշխատանքներին: Աշխատանքները կատարել են ոչ հանգստյան ժամերին՝ օրական 2 ժամից ոչ ավել ժամանակով:

Դատապարտյալին տեխնիկատնտեսական սպասարկման վարձատրվող աշխատանքներում ընդգրկելու դեպքում կնքվում է աշխատանքային պայմանագիր: Պետական միջոցների հաշվին վճարվում է աշխատավարձ՝ նվազագույն աշխատավարձի չափով՝ 55,000 դրամ:

«Ինովացիոն ծրագրերի ներդրման շրջանակներում նախատեսվում է «Աջակցություն դատապարտյալներին» հիմնադրամի հետ համատեղ  քննարկել քրեակատարողական հիմնարկներում արտադրության կազմակերպման հնարավորությունները, որի արդյունքում կապավովվի թե՛ անազատության մեջ պահվող անձանց օգտակար զբաղվածությունն ու վերասոցիալականացման արդյունավետ կայացումը, և թե՛ քրեակատարողական համակարգի կայուն զարգացումը»,- փոխանցում է քրեակատարողական ծառայության սոցիալական, հոգեբանական և իրավական աշխատանքների բաժնի պետ Մարինե Գասպարյանը:

Պարապ մարդը հակված է ունենալ քրեածին հակումներ

ՔԿՀ-ներում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող դիտորդների խմբի նախագահ Հասմիկ Հարությունյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ քրեակատարողական հիմնարկներում զբաղվածություն չապահովելն ամենալուրջ բացթողումներից է:

«Եթե հասուն տղամարդիկ երկար ժամանակով պարապության են մատնված, դա առաջացնում է վատ հետևանքներ և հենց իրենց համար, և վարչակազմի և հետագայում ազատության մեջ հայտնվելով՝ ընտանիքների ու շրջապատող մարդկանց համար: Պարապ մարդն ավելի շատ է հակված ունենալ կպչուն մտքեր, իսկ դրանք կարող են ունենալ ավելի շատ քրեածին հակումներ: Ինչքան պարապ են լինում, այնքան մեծ է լինում նոր հանցագործություն կատարելու հավանականությունը»,- ասում է Հասմիկ Հարությունյանը:

Հ. Հարությունյանի խոսքերով՝ թեև որոշ աշխատանքներ կատարվում են համակարգում, սակայն հուսադրող չէ: Հասմիկ Հարությունյանը կարևորեց նաև այն հանգամանքը, որ աշխատանքներում ներգրավվում են դատապարտված անձինք, իսկ կալանավորվածներին աշխատանքով ապահովելն արգելված է օրենքով:

«Բոլորս էլ գիտենք, թե իրականության մեջ կալանավորումը ինչքան կարող է տևել: 2-3 տարի անձը կարող է մնալ կալանքի տակ ու ցանկանա աշխատել, բայց նման հնարավորություն չունենա»,- հավելեց դիտորդական խմբի ղեկավարը:

«Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Նարե Հովհաննիսյանն էլ ասում է, որ տարիների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ չվարձատրվող աշխատանքներում ընդգրկված են եղել հիմնականում նույնասեռական անձինք կամ այն դատապարտյալները, ովքեր դատապարտվել են սեռական բռնության համար: Վերջիններս կատարել են տարածքի, կոյուղու մաքրման, աղբահանության և այլ աշխատանքներ:

Իրավապաշտպանի փոխանցմամբ՝ զբաղվածության հարցը միշտ եղել է ՔԿՀ-ներում: Օրինակ, 2018թ. ընթացքում վարձատրվող աշխատանքներում ընդգրկված է եղել 360 դատապարտյալ, որը կազմել է ընդհանուր դատապարտյալների 11.7 %-ը, իսկ չվարձատրվող աշխատանքներում ներգրավված են եղել 203 դատապարտյալ՝ 6,6 %:

«Եթե պետությունն անձին չի ապահովում աշխատանքով, նշանակում է պատժի կրման ժամանակահատվածում նպաստավոր պայմաններ են ստեղծվում, որ անձը ներքաշվի քրեական ենթամշակույթի մեջ՝ իր բոլոր բացասական հետևանքներով»,- ասում է Նարե Հովհաննիսյանը և ուշադրություն հրավիրում դատապարտյալների ինքնավնասումների թվի վրա:

Ուշագրավ է, որ 2018թ. քրեակատարողական հիմնարկներում արձանագրվել է ինքնավնասման 612 դեպք։ Հաշվետու տարում 2017թ․ համեմատությամբ ինքնավնասման դեպքերն ավելացել են 5-ով։ Այսպես, 2017թ. արձանագրված ինքնավնասման դեպքերի թիվը 607 է, որից կանխվել է 190-ը։ Մտահոգիչ է եղել «Վարդաշեն» ՔԿՀ-ում պահվող դատապարտյալներից մեկի դեպքը: Նա 2018թ. 126 անգամ ինքնավնասում է կատարել, որը պայմանավորված է եղել իր քրեական գործով:

Ինքնավնասման ամենաշատ դեպքերը արձանագրվել են «Նուբարաշեն» և «Վարդաշեն» ՔԿՀ-ներում՝ համապատասխանաբար՝ 254 և 126 դեպք:

Հիշեցնենք,  որ «Հետք»-ն անդրադարձել էր ինքնասպանությունների թեմային: Տարեկան միջինում 4 անձ մահանում է Հայաստանի բանտերում, որը որակվում է որպես ինքնասպանություն։ Վերջին 10 տարիներին՝ 2008-2018 թթ., Հայաստանի քրեակատարողական հիմնարկներում ինքնասպանություն է գործել 40 անձ, որից 30-ը՝ դատապարտյալ, իսկ 10-ը՝ կալանավոր։ Բացի 2 դեպքից՝ մնացած բոլոր դեպքերում մահացած անձանց գտել են կախված վիճակում։ Ինքնասպանության վարկածով մահացածները հիմնականում սպանության կամ այլ երկարատև կալանք պահանջող հոդվածներով ազատազրկվածներն են։ Դեպքերի մեծ մասը, սակայն, գրանցվել է կալանքի առաջին տարվա ընթացքում։

«Ազատազրկումը, առավել ևս՝ երկարաժամկետ, բացասաբար է անդրադառնում մարդու կյանքի վրա: Անձը կորցնում է սոցիալական հմտությունները և կապերը ընտանիքի ու հասարակության հետ, դուրս է մնում աշխատաշուկայից և տնտեսական գործունեությունից: Դա հանգեցնում է փորձի, մասնագիտական հմտությունների ու կարողությունների կորստի, նվազեցնում է աշխատանք ունենալու կամ պատիժը կրելուց հետո այն ձեռք բերելու հնարավորությունը: Այդ ամենն իր բացասական հետևանքներն է ունենում ազատազրկված անձի և նրա ընտանիքի եկամտի ու նյութական բարեկեցության վրա: Անձը հնարավորություն չունի իր էներգիան սպառել»,- ասում է Նարե Հովհաննիսյանը:

Իրավապաշտպանը նշում է նաև, որ քրեակատարողական հիմնարկներում չկան բավարար պայմաններ ընթերցանությամբ, սպորտով զբաղվելու համար: Սա ևս զբաղվածություն է ապահովում և այդ հարցով պետք է զբաղվել:

Լուսանկարները՝ Անի Սարգսյանի

Մեկնաբանություններ (1)

ani
And WHY isn't the CHURCH helping by resocializing these men ? The State Church gets sooo much money from diaspora--look at the new expensive church-buildings constructed during the last decade !! What is more important : to raise up dead stones or to help living humans ? What would JESUS_CHRIST DO ? Read the Holy Bible and you get answer. The Catholicos should give at least a New Testament to each prisonner as a Christmas gift . The Gospel may change the criminals by repenting ...and peace and hope will transform them.

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter