HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Անուշ Քոչարյան

Բալկոնում Մհեր Արշակյանն է

Բաղրամյանի ներքին բակերից մեկում գտնվող իմ այս բալկոնը միակն է, որ պահպանել է նախնական ձեւը՝ առաջ չեն տվել, չեն փակել ապակիներով, չի փոփոխել գունային հիմնական երանգը։ Այս բալկոնում ամեն շաբաթ մի քանի ժամով հանգստանալու, առանձնանալու հնարավորություն է ունենալու մեկը, ում հետ զրուցելու եմ։ Նրանք ամենատարբեր ոլորտներից են, բայց նրանց ընտրությունն ամեն անգամ բացատրություն պետք է ունենա։ Զրույցի թեման տարբեր է լինելու, բայց, ում հյուրընկալելու եմ բալկոնում, ինքս չեմ ներկայացնելունա պետք է իր մասին խոսի երրորդ դեմքով ու այդպես ներկայանա ձեզ։

Բալկոնում բանաստեղծ, արձակագիր, հրապարակախոս Մհեր Արշակյանն է։

Մհեր Արշակյանը՝ երրորդ տարածությունում (ինքն իր մասին)

(երկար դադար)

Կատուն մլավում է։

  • Ըհը՜ն, ճիշտ ես․․․ (Մհերն արձագանքում է)

(նորից դադար)

  • Ես վաղուց չեմ մտածում իմ մասին․․․ Ընկե՛ր, երեւի հարցեր տաս, հը՞ն։
  • Չէ, չեմ կարող։ Այս «երրորդ տարածությունն» իր կանոնն ունի․ երրորդ դեմքով պիտի խոսես մի տարածքից, որում ես կամ էիր, կամ լինելու ես։ Եթե ոչինչ դուրս չեկավ, այդպես էլ կգրենք՝ «չստացվեց»։
  • Սպասիր, մոտս գրառումներ կան (Մհերը հանում է հեռախոսը ու սկսում աչքի անցկացնել)։

40 տարօրինակ փաստ ունեմ իմ մասին, որոնք ոչ մի տեղ չեմ հրապարակում եւ չեմ էլ հրապարակելու։ Երեկ հանկարծ գլխումս ծագեց, որ ամենից կարեւոր փաստը չեմ գրել, եւ այն դարձավ քառասուներորդը եւ դրվեց պայմանական մի տեղում այդ քառասունի մեջ։

Մի փաստ է, որ երբեք հրապարակային չեմ ասել․․․

Դադար

Մինչ ամուսնանալը քնում էր ինքն իրեն օրորելով։

․․․ Եվ երեկ երեկոյան, երբ ինքն իր հետ մնաց, հասկացավ՝ ինչքան շատ է կարոտել ինքն իրեն օրորելուն (այսինքն՝ կա նաեւ մի բան, որն ինքը կարոտում է)։

Սա ասելու բան չի, հասկանու՞մ ես։ Այս տարիքում սա ասելու բան չի․․․ Խոսքն օրորվելու մասին է․ այնպես, ինչպես նորածինն է օրորվում, ինքն օրորվում էր մինչ ամուսնանալը։

Իսկ ինչու՞ էր օրորվում․․․ Ենթադրում եմ՝ պատճառն այն է, որ իրեն չեն օրորել, իսկ օրորվելու կարիքը մարդու մեջ է՝ բնական մղում է նորածնի համար։ Հավանաբար ուրիշ տարբերակ չկա քնելու։ Իրեն չեն օրորել, եւ ինքն է իրեն օրորել։

Իր երազանքները ձեւակերպվել են օրորվելիս։ Ոչ երազները, որ քնի ժամանակ են սկսվում, այլ հենց երազանքները։ Ինքը հեշտ էր երազում․․․ Երազում էր լինել լավագույնը, երազում էր ինչ-որ մեկին օգտակար լինել, այնպիսի բաներ, որ մյուսները կերազեին, եթե ինչ-որ մեկի ներկայությունը լիներ։

Դադար

Ինքը հաճախ մտածում է՝ ինչ է սերը, եւ հասկացել է մի շատ կարեւոր բան, Անուշ։

Մարդու մեծագույն խնդիրն այն է, որ հարյուր տոկոսով սիրել չի կարողանում։

Ինչո՞վ է տարբերվում Չարենցն ինձնից․ Չարենցը սիրո մեջ մտել էր հարյուր տոկոսով, Չարենցը սերը վերցրել էր իր ամբողջ դիապազոնով։

․․․ Ինքը չի կարողանում իր մեջ վերցնել սերը։

Տասը տոկոս սերը հերիք է, որ ամուսնանաս, երեխաներ ունենաս, ընտանիք կազմես։ Իսկ ում տրվել է հարյուր տոկոսով սիրելու հնարավորությունը, նա հանճար է (եւ այնուամենայնիվ հենց այդ սիրո միջոցով)։ Առանց սիրո ինքնաճանաչողություն չկա։ Սերը հենց ինքդ քեզ ճանաչելու միջոցն է, այնինչ մարդկանց իննսուն տոկոսի համար այն ընդամենը կոմունիկացիա է․․․

Դադար

Կոմունիկացիա է, բա ի՞նչ․ դու սիրում ես, եւ մեկը հանդես է գալիս պատասխան զգացումով («հանդե՜ս գալ»․ կներես ձեւակերպմանս համար)։ Սա սեր չի, ու լավ է, որ սեր չի, ու լավ է, որ մարդկանց մեծամասնությունը տրվում է պակասով, սիրտը սպառում է տասը տոկոսով, տասը տոկոսով է տրվում ամենին, ինչ սիրում է․․․ Որովհետեւ հարյուր տոկոսը սպանում է։ Մարդը, ով սիրում է հարյուր տոկոսով, մահապարտ է․․․ Եթե նույնիսկ չի մեռնում։

Ինքն ուրախ է, որ հարյուր տոկոսով սիրել չի կարողանում, ուրախ է, որ Չարենց չէ, որ Դոստոեւսկի չէ, որովհետեւ գիտի՝ չէր ձգելու։

Եվ տառապանքն այդ․․․․ Լավագույն բանը, որ տրվել է մարդուն։ Եվ մարդը չի հաղթելու, որովհետեւ աշխարհը հնարավոր ամեն բան անում է տառապանքը վերացնելու համար։ Կասես, որ աղքատությունը, սովը, չքավորությունն էլ է տառապանք, բայց չէ․․․ Թեպետ համաձայն եմ, որ հաց չլինի, չի լինի նաեւ միտքը, բայց հացի բացակայությունը տառապանքի հարց չէ․․․

Արի՛ այսքանով փակենք։

«Երրորդ տարածությունից» ինքդ սահուն անցում կատարեցիր ներկային, անցար առաջին դեմքինչգիտեմ՝ որտեղից սկսեմ, որովհետեւ դասավորությունների հարցը վերացավ, հարցերի նախապես սահմանված շարքս պայթեց, Մհեր։

Որտեղից ուզում ես՝ սկսիր։

Հա, այդպես կանեմ, բայց, գիտես՝ մտածում եմ՝ ինչ-որ պահի, առանց իմ հարցի կսկսես պատմել մի բան, որն անչափ հետաքրքիր կլինի։ Կլինի նաեւ այն տեղը, որին ես չհասա, բայց մեր զրույցը քեզ տարավ։ Դրա համար, զրույցի որ հատվածում էլ այդ տեղին բախվեցի, որպես սկիզբ եմ տեղադրելու։

 (զրույցի ավարտը, որ դարձավ սկիզբ. միջանկյալ հատված մինչ բուն զրույցը)

Մինչ առաջին սերը ես նույնիսկ տեղյակ չէի, որ մանկատան երեխա եմ։

Սերը հասկացություն է մտցնում մեջդ, Անուշ, սերը սկսում է իրականությանը գույն տալ։ Այդպես մանկատունն իր գույնն է ունենում, դպրոցն իր գույնն  է ստանում, ծնող ունեցող երեխան՝ իր։ Ամեն ինչ սկսում ես տարանջատել։ Սիրուց սկսվում է նաեւ ամեն ինչին տրվելիք անունը, հասկանու՞մ ես։

Իմ հեղաշրջումը  սկսվեց սիրուց, ու այդ մեկը մանկատան աղջիկ էր, բայց նախ խնդիրը․․․

Մանկատանը մինչ այդ էլ աղջիկներ կային, բայց քո մտքով այնտեղ չի անցնում որեւէ մեկին սիրել մի քանի պատճառով․ նախ քեզ ասում են, որ «իրենք քո քույրերն են» (այնպես չի, որ ես գերազանց էի հասկանում՝ ինչ է քույրը), եւ «քույրերն» այդ որեւէ մեկից չեն տարբերվում։

Առաջին սերս հայտնվեց, դրսից եկավ․ Սովետաշենի մանկատնից իրեն բերեցին Գավառի մանկատուն, որտեղ ես էի։ Մանկատան միջավայրում հայտնվեց օտար օրգանիզմ, աղջիկ, ով գոնե թե առաջին օրն իմ «քույրը» չէր․․․ Եվ այդ պահից սկսած քույր բառն էլ սկսեց բովանդակություն ստանալ։

Մինչեւ առաջին սերը ոչ ոք սեռ չունի, ոչ ոք․․․ Չկա մարդ, որն ունենա սեռ։ Մանկատանն այդ անսեռությունն արտահայտվում էր այսպես․ աղջիկները իրար ծեծում էին ճիշտ նույն կերպ, ոնց որ տղաները, եւ աղջիկները տղաներին ծեծում էին ճիշտ նույն կերպ, ոնց որ տղաներն էին ծեծում աղջիկներին։ Չկար մի բան, որ սեռ ցույց տար։

Եվ ահա հայտնվում է մեկը դրսից (եւ այդ մեկի ով լինելն էական չէ), ու սկզբնավորում ամեն առարկայի, ամեն իրի, ամեն բանի անունը․ թեյնիկը արդեն թեյնիկ է, կարուսելն արդեն կարուսել է․ բոլոր տարբերությունները սկսվում են առաջին սիրուց։

Իմ իրական հեղաշրջումը տեղի ունեցավ այդ օտար օրգանիզմի շնորհիվ, որը մտավ մանկատուն։ Նույնիսկ գիրքն այդ պահից գիրք դարձավ։ Ոչ դրա շնորհիվ, բայց հենց դրանից հետո կապվեցի գրքին։

Մհեր, 2018-ին «Գրանիշում» հրապարակվեց «Գոդոյի բացակայության մասին» հեղինակածդ էսսեն։ «Նրանք դժբախտ չեն, բայց սպասումի հենման կետ չունեն». գրում ես այսպես ու ավելացնում, որ Բեքեթը պատմում է անուններ ունեցող արարածների մասին, որոնք մարդ չեն, կամ, ինչպես Էլիոթն է ասում՝ «սնամեջ մարդիկ են»։

Քո շատ այլ տեքստերում (նաեւ հրապարակախոսականներում) այդ «հենման կետերն» անընդհատ խնդրականացվում են։ Դրանց բացակայության շեշտադրումը քեզ համար կոնկրետ է։

Այս պահին դժվարանում եմ մտածել այդ մասին, որովհետեւ տեքստի մեջ երբեք չեմ մնում։

Անու՛շ, ես «բոմժ» եմ տեքստի մեջ․ գրեցի ու անցա։ Հիմա այդ հատվածն էլ չեմ հիշում, թեպետ կարող եմ ենթադրել՝ ինչ եմ նկատի ունեցել, բայց այդ ենթադրությունս արդեն ներկայի մեջ է։

Անկախ տեքստից, Մհեր, անկախ արդեն գրված, ամրագրվածից, նորից այդ մասին խոսելու առիթ կա։ Այն, որ «սպասումն արդեն ճակատագիր է»սահմանել ես։

Ենթադրում եմ, որ Բեքեթը նկատի է ունեցել ամեն ինչի անիմաստությունը եւ նկատի է ունեցել նաեւ, որ միայն այդ անիմաստության առկայությունը հասկանալուց հետո է հնարավոր ապրել․․․

Հավանաբար էսպես կձեւակերպեի նորից, թեպետ ենթադրում եմ, որ Բեքեթն ավելի հարուստ բան է ասել, քան այն, ինչ հիմա ես եմ փորձում մեկնաբանել։ Հիմա ես զրոյից եմ ասում, որովհետեւ իսկապես կտրվել եմ այդ տեքստից, ինչպես մնացած բոլոր տեքստերիցս։

Ասում ես նաեւ, որ Երեւանը չես սիրում «ագրեսոր» քաղաք է։

«Գոդոյի բացակայության մասին» էսսեն եւ «Երեւան՝ ագրեսոր քաղաքը» տեքստերդ այսօր առավոտյան նորից կարդացի։ Տպավորություն է, որ ինչ-որ պահից դադարել ես տեղ փնտրել կամ այլեւս տեղին կարեւորություն չես տալիս, բայց շարունակում ես վերագրումներ անել։

Այ, հիմա ամեն ինչ տեղն ընկավ։

Ես Երեւանը չեմ սիրում եւ չեմ սիրում այն Երեւանը, որ Քոչարյանի իշխանությունից հետո է։

Քաղաքն ինձ համար ճարտարապետություն է․․․ Այնուամենայնիվ մարդիկ չեն։ Քոչարյանն իմ մեջ վերացրեց հենման կետը, Երեւանը դադարեց ինձ համար լինել տեղ, որտեղ իմաստ եմ տեսնում հենվելու, սպասելու։ Հավանաբար, հենց այս երկուսը ոչնչացրեց Քոչարյանը՝ հենման կետս եւ սպասումս, ուրիշ բան չկարողացավ, որովհետեւ Երեւանում շարունակում եմ հաճույքով ստեղծագործել, Երեւանում շարունակում եմ սրճարաններ գնալ, Երեւանում, ի վերջո, ժպտում եմ։

Դադար

Քոչարյանի իշխանությունից առաջ ես Երեւանի մեջ շտապում էի լինել Երեւանում։ Մի քաղաք, որի մեջ ապրելով, անընդհատ դրսից գալու զգացումն ունեի։

Զրույցի սկզբում, երբ ասացիր, որ տեքստի մեջ «բոմժ» ես եւ չես կարող շարունակել մնալ այն տեքստից մեջ, որն արդեն կա, ամեն ինչ տեղն ընկավ։

Հիմա հասկանում եմ՝ ինչու էիր քո հիմնական վախն այսպես արտահայտել «Միշտ վախեցել եմ մի անգամ արդեն գրված բանաստեղծությունից»։

Հա, խոսքն այստեղ երկրորդ բանաստեղծության մասին է․ կարդում ես բանաստեղծություն, ու տպավորություն է, որ արդեն մի անգամ գրվել է։

Խոսքը Պուշկինի, Բրոդսկու բանաստեղծության մաին չէ, այլ այն երկրորդի, որ կարդացի ու հասկացա՝ Պուշկինն ավելի լավ է ասել, Բրոդսկին ավելի լավ է ասել, Չարենցը, Եփրեմյանը, Պասկեւիչյանն ավելի լավ են ասել։

Այսպես ասեմ՝ ես վախենում եմ «պսեւդոպասկեւիչյաններից»։

Ես պատասխանատու եմ բանաստեղծության հանդեպ ունեցածս զգացումների համար։

Բանաստեղծությունը միայն զգացու՞մ է առաջ բերում։

Նախ զգացում․․․ Բանաստեղծությունն ինքն է զգացում՝ անգամ, եթե դա Թոմաս Էլիոթի կամ Ռայներ Մարիա Ռիլկեի բանաստեղծությունն է։ Ինքն առաջին հեղ զգացում է, բայց պարզ է, որ հեղինակի համար չէ այդ «հեղ զգացման» սահմանումը։

Ռիլկեի համար, օրինակ, այն զգացումի, մտքի, էության ամբողջության դնելու հարցն է։ Քո խնդիրն է գտնել այն եզրը, որտեղ դու եւ Ռիլկեն մեկ կլինեք, այսպես ասած՝ միմյանց մեջ լինելու համար։ Այդպես դու ինքդ Ռիլկեի կամ Եփրեմյանի բանաստեղծությունն ես։ Հասկանու՞մ ես, չէ՞ ․․․ Մտնելու հարցն է․ բանաստեղծությունը պիտի դուռ ունենա։

Այդ դեպքում, երբ ինքդ հեռանում ես քո տեքստից, դուռը փակում ես ու տարածքը թողնում ես ուրիշին։ Այդ ուրիշը կարող է եւ ներս չմտնել, չդառնալ Արշակյան կամ Արշակյանի բանաստեղծություն։

Չէ, չէ․․․ Երբ ես, ենթադրենք, գնում եմ Վանաձոր, նաեւ դուրս եմ գալիս Վանաձորից։ Բանաստեղծությունն էլ այդ «Վանաձորն» է։ Մենք գրում ենք արդեն եղածը, պարզ է, չէ՞։

Էյնշտեյնը հայտնաբերում է հարաբերականության տեսություն․ չի ստեղծում այն։ Ուրեմն Էյնշտեյնի հարաբերականությունը Էյշնտեյնի «Վանաձորն» է։ Ինքը մտավ, գտավ, դուրս եկավ։

Դու այսպես ես ձեւակերեպել «Ես բանաստեղծությունը գողանում եմ Աստծուց»։

Որովհետեւ ես ընդամենը մտքի, զգացումի, մտահղացման ճարտարապետն եմ․․․ Քանդակագործն եմ, ոչ թե ճարտարապետը։ Ճարտարապետն Աստվածն է։ Ճարտարապետն ի սկզբանեն է։

Լավագույնները նրանք են, ովքեր կարողացեել են ստեղծել «ի սկզբանեն»։

Լավագույնները նրանք են, ովքեր կարողացել են զարմացնել նույնիսկ Աստծուն։ Շեքսպիրը զարմացրել է, իմ թվարկած հեղինակները զարմացրել ու զարմացնում են։

Հրապարախոսությանդ մեջ վերագրումներն ու պիտակավորումները շատ են (նաեւ ժանրին համապատասխան), սակայն երբեմն, երբ կարդում եմ կոնկրետ անձի մասին վերագրումդ, սուր արտահայտչամիջոցը, վիրավորական տողը, մտածում եմ՝ արդյոք անհանգստություն չկա այդ տեքստերի մեջ, արդյոք մեկին կոնկրետ պիտակավորելուց առաջ չես տատանվում։

Մի բան ասեմ՝ վատ մի զգա․ ես ամենից քիչ կուզեի խոսել հրապարախոսությունից։ Գիտե՞ս՝ ինչու, որովհետեւ հրապարակախոսությունն այն է, ինչ չէի ցանկանա՝ մնար ինձնից հետո։

Ես շատ եմ դրվում իմ հրապարախոսության մեջ, լավ հրապարակախոսական հոդվածով ես այսպես, թե այնպես ինչ-որ մեկին վիրավորում եմ, այսպես, թե այնպես այդ ինչ-որ մեկը դիսկոմֆորտի մեջ է հայտնվում։

Ես ոչ մի երաշխիք չունեմ, որ, եթե այսօր մեկին վիրավորեցի (կամ ինչպես ասացի՝ տեքստը գրեցի ու հեռացա), վաղը, անկախ իմ տեքստից, անկախ պատճառներց, հանկարծ կարող է այդ մեկը հրաշք դառնալ, լավը դառնալ․․․ Իսկ տեքստն արդեն կա։

Հենց այս անհանգստության մասին էլ հարցնում եմկա մեկը, ում վիրավորեցիր այս պահի գործողության հետեւանքով կամ պատճառով, վաղն արդեն այդ մեկը կարող է ուրիշ ուղղության, ուրիշ գործողության մեջ երեւալ, իսկ տեքստը կա արդեն․․․

Երբ մարդու մասին եմ մտածում, հատկապես երբ արձանագրում եմ վատը, կա վտանգավոր մի հարց․ իսկ դու ո՞վ ես․․․ Մեծ հաշվով իսկապես․ իսկ դու ո՞վ ես։

Դու՛․․․ Ում մասին ոչ ոք դեռ չի արտահայտվել ոչ թե այն պատճառով, որ լավն ես, այլ այն պարզ հարցադրմամբ, որ ասացի՝ «դու ո՞վ ես»։

Ես նախանձում եմ իմ հերոսներին․ իրենք մարդիկ են, ում մասին խոսում եմ։

Վայ, Մհեր, լոռեցիները մի լավ խոսք ունեն։ Ասում են՝ «մի՛ շշացրու»։

(ծիծաղում ենք)

Անուշ, էս ամբողջը տեքստում երեւալու է,  չէ՞։

Հա, իհարկե։ Ավելին քեզ ասեմԲալկոնում օրինաչափություն է՝ հենց այն, ինչ պիտի չերեւար ինչ-ինչ պայմանականնությունների ու պայմանավորվածությունների հաշվին, մի պահից սկսում է տեքստի մեջ հոսել շատ բնական ու շատ հեշտ։

Դադար

Մհեր, մի տեքստ ունես, որն առանձնացրել եմ ի սկզբանե։ Չեմ հավատում, որ այդ տեքստից հեռացել ես։ Այսպես է սկսվում։

«Աղջի՛կս, ես չգիտեմ, թե քո հանդեպ իմ ամբողջ անզորությամբ հանդերձ ինչ կարող եմ անել քեզ համար: Գուցե ես չճանաչեմ քո սիրտը, բայց ուզում եմ, որ դու որոշ պատկերացումներ ունենաս այն աշխարհի մասին, որտեղ ապրելու ես: Եվ, հիշիր, այն, ինչ ասելու եմ, անբնական է, որքան էլ դու դրանց մասին լսես ամեն օր, ցանկացած առիթով եւ որքան էլ դրանք այս աշխարհի ասելիքն ու անելիքն են ամեն վայրկյան»:

«Նամակ՝ դստերս»․․․ Առաջին զգացումի տեքստ է։

Հենց նամակ է, որ կա։

Հա, ու հիմա ստիպված եմ ասել, թե ինչու է գրվել, որովհետեւ, ինչպես ասում են, բալկոնում անկեղծ լինելը պարտադիր պայման է։

Նամակն այս գրվել է երկու վտանգից․ առաջինը՝ մտավախություն ունեի (ունեմ), որ այս նամակից հետո չեմ կարողանա բավարար չափով հայր լինել դստերս համար։

Երկրորդը․․․ Այս նամակն այնուամենայնիվ գրվել է իրեն կորցնելու վախից։

Ես ամեն վայրկյան զգացել եմ այս երկու վախերը։ Ենթադրում եմ՝ այդ նույն վախն է Չապլինին ստիպել նամակ գրել իր դստերը, ենթադրում եմ, որ նույն վախն է Լինքոլնին ստիպել նամակ գրել իր որդու ուսուցչին։ Նամակներն առհասարակ երեւի հենց վախից էլ գրվում են։

(Հա, այս տեքստից չեմ հեռացել, եւ կա երկրորդ այդպիսի տեքստ եւս՝ «Այդ անունն ի սկզբանե էր» (մի գործ, որն ահավոր շատ եմ սիրում, ու, որը ներկայացրի մրցույթի, ու բարեհաջող կերպով տապալվեց)):

Նամակը նաեւ ապահովագրություն է։

Նույն բանն է․ վախի հետ կապակցված։

Կարճ ասած՝ երբ այս նամակը կարդացի, հասկացա նաեւ, որ կան տեքստեր, որոնցից չես հեռանում, պարզապես այդ տեքստերը չեն հրապարակվում հենց այն պատճառով, որ հեռացման տեղ չսահմանեն։

Շատ են այդ տեքստերը։ Ունեի օրագրեր, որոնք իմ մասին չէին, բայց ոչնչացրի դրանք։

Հա, կան տեքստեր, որոնք նույնիսկ հաջող են, բայց դու չես ուզում այդ տեքստերն «ապրեն» անգամ քեզ համար։

Մարդկանց հետ հարաբերությունը տեքստի միջոցո՞վ է, Մհեր։

Հա, ու դա իր բացատրությունն ունի։

Ես միշտ չէ, որ կարողանում եմ խոսել մարդկանց հետ, եւ միշտ չէ, որ տեքստից հեռու մարդուն կարող եմ ասել այն, ինչ ուզում եմ, ասել այն, ինչ ճիշտ է ասել։ Տեքստն անկեղծության տեղն է էլի․․․

Ստացվում է՝ այդ հարաբերությունները միջնորդավորված են։

Չէ, նույնսիկ չի ստացվում, որ միջնորդվավորված են․ ստացվում է կտրված, որովհետեւ տեքստով կտրում ես մարդու հետ հարաբերությունը, որովհետեւ գրելիս չես մտածում, որ ինչ-որ մեկը կարդալու է։

Դադար

Մտածում եմ՝ բնության մեջ տեքստն ինչպես է ծնվել, գիրն ինչպես է ծնվել։

Մարդը հանկարծ հասկացել է, որ զգալիս ինչ-որ բան չի հերիքում։ Ենթադրենք՝ սիրահարվածությունը․ զգացումը ներսում սկսում է մեծանալ, մեծանալ ու բախվել պատնեշի, իսկ երբ պատնեշ կա, արդեն ճահճացում է սկսվում։ Ահա մարդը որոշել է քանդել այդ պատնեշը եւ դա արել է գրի միջոցով, ստեղծագործելու միջոցով։

Քիչ է ասել՝ «ես սիրում եմ քեզ» արտահայտությունը․․․ «Ես ուզում եմ լինել քո վերարկուի կոճակը»․ սա ասել է մի աղջիկ Լեւոն Ներսիսյանի հորը՝ Հրաչյա Ներսիսյանին․․․Ու որպեսզի այսպիսի բան կարողանաս ասել, պատնեշ պիտի քանդես քո մեջ, հասկանու՞մ ես․․․

Բայց տեքստը նաեւ պատնեշներ է  ստեղծում, Մհեր։

Դա արդեն երկրորդ մարդուց է։ Նա, ով պատնեշը քանդում է, գործ չունի սարքելու հետ։ Ինքը քանդողն է՝ բանաստեղծություն գրողը։ Նա, ով ստեղծում է պատնեշ, հակաբանաստեղծություն գրողն է։

«Չսեր»․․․

Հա՜․․․

Այս տեքստդ եւս սիրելիների շարքում է «Չսերն այնքան ուժեղ զգացում է, որ իր էությամբ, բնույթով եւ գործողությամբ կարող է չափվել միայն սիրո հետ: Դա աշխարհակործան զգացմունք է, այն բացարձակապես կապ չունի արդեն ինչ-որ մեկին չսիրելու հետ»․․․

Շատերն են սիրում այս տեքստը, բայց «Չսեր»-ի մասին խոսել չեմ ուզում, որովհետեւ ինքը կատաղած տեքստ է․․․ Գուցե այնքան վատ է գրված, որ չզգաս, բայց կատաղած է, իրոք։

Մի խոսիր «Չսեր»-իցերբ արդեն գրելիս լինեմ մեր զրույցը, ես ինքս հատված կդնեմ միջանկյալ։

«Չսեր» (հատված)

«Չսիրել մարդուն՝ դեռ ոչինչ չի նշանակում, հարկ է, որ այդ մարդն իր սոսկ գոյությամբ քո մեջ հասունացնի «ատոմային ռումբը», որը կհերիքեր ամբողջ աշխարհը փոշիացնելուն: Ֆոկուսն այն է, որ այս երեւույթը երկուսին էլ աքցանում է մի Տիեզերքի մեջ, որքան էլ նրանք օր օրի միմյանցից հեռանան վայրկյանում տասնյակ հազար կիլոմետրերով: Այսինքն, նրանք երեւակայության, կրքի եւ ատելության ամբողջ ուժով միմյանց տանել չեն կարող, եւ հենց դա ուժեղացնում է ներծծումը: Նրանց միջեւ կրակ կա, որ չես ասի ոչ մի բառով: Չսերը չսիրելը չէ, որովհետեւ այն արդեն ինքնուրույն կյանք ունի, մտնում է այլ հարաբերություններ, դրանցում թելադրում է սեր: Ինքն արդեն հաջորդ հարաբերության Սատանան է: Այսինքն, ինքն արդեն կա հաջորդ սիրո մեջ, որովհետեւ այդ պահից ի սկզբանե է: Չսիրո բնազդներով արդեն կառուցում ես մի նոր սեր, որտեղ նույնիսկ դիմացինի փռշտոցը քեզ կարող է փլուզել:

Նա, ով մեկ անգամ ճանաչում է չսերը, այլեւս սիրել չի կարող: Չսիրո զգացողությունը ծնվում է այն հողի վրա, որտեղ կարող էր սերը լինել: Այդ զգացողությունը միշտ այնտեղ է, որտեղ իր փոխարեն եղել է կամ կարող էր լինել սերը: Չսերն անհնար է, եթե մեկը դեռ մի քիչ սիրում է, այն հավատարմություն է ուզում միմյանց կործանված տեսնելուն: Սովորաբար սերը կա, երբ մյուսը չի սիրում: Նման դեպքում սրվում է սիրողի սերը: Չսիրո «պոեզիան» ուժեղ է հենց երկուսի սիրո բացակայությամբ: Սա Զվյագինցեւի հայտնագործությունն է»:

(հատված «Չսեր»-իցամբողջականը՝ այստեղ)

Դադար

Մհեր, պիտի անցնենք մի հարցի, որ Բալկոնում միշտ է հնչում։ Քո ու Հայաստանի հարաբերություններին է վերաբերում։

Միանգամից ասեմ, որ շատ լավ հարց է․․․ Լավ հարց է, բայց հեշտ։

Իսկապե՞ս։ Առաջին անգամն է, որ այս հարցին «հեշտության» նախաբանով մեկը մոտեցավ։

Իմ ու Հայաստանի հարաբերություններն ամբողջական են։ Ես Հայաստանն ընդգրկում եմ ամբողջական։

Ովքե՞ր են․․․ Հայաստանը չեմ ընդգրկում առանձին վերցրած՝ Երեւանով կամ իմ սիրած բանաստեղծներով, իմ սիրած մարդկանցով։ Հայաստանն ինձ մոտ չի «խուրդվում», ավելորդ ամեն բան իմ մեջ դուրս է մնում Հայաստանից։

Ես Հայաստանի հետ չեմ հարաբերվում․ Հայաստանը ես եմ։ Կամ ես եմ Հայաստանը, բայց առաջին ձեւակերպումն ավելի ճշգրիտ է։ Սա ավելի լավ երեւում է, երբ Հայաստանից դուրս եմ գալիս։ Ես չեմ կարողանում Հայաստան լինել Հայաստանում․ Եվրոպայում ես Հայաստանն եմ։

Եվ գուցե հիմա շատ տգեղ եմ ձեւակերպելու, կներես, բայց հավանաբար ուր գնում եմ, Հայաստանը տանում եմ ինձ հետ։ Դրա համար չեմ մղվում այնտեղ, որտեղ աշխարհագրորեն է Հայաստանը։

Գուցե սրանով է բացատրվում արտագաղթը․․․ Ինչու՞ են մարդիկ շարունակում հեռանալ, ինչու՞ մարդիկ չեն շտապում վերադառնալ, եւ ինչու՞ այդ նույն մարդիկ շատ տարիներ հետո, այնուամենայնիվ ուզում են վերադառնալ Հայաստան․․․ Որովհետեւ կորցնում են Հայաստանն իրենց մեջ, դադարում են այլեւս Հայաստան լինել։

Ի վերջո ի՞նչ է Հայաստանը․ քո միջի լավագույնն է։ Երբ գնում ես, տեսնում ես, որ քո միջի լավագույնն էլ չկա, հենման կետը, որ հենց ինքդ էիր, էլ չկա․․․ Եվ հետ ես մղվում։

Մհեր, առհասարակ չգիտեմ՝ էթիկապես թույլատրելի է հիմա անդրադառնալ պատանեկությանդ տարիներին, թե ոչ, բայց կարեւոր հարցադրումներ ունեմ հետո, որոնց սկիզբ-բանալիները, կարծում եմ, այս պահից սկսած կարող եմ ստանալ։  Խոսքը Գավառում եւ Մեղրիում անցկացրածդ տարիների մասին է։ Խոսքը այդ երկու տեղերում հայտնվելու եւ այդ ճանապարհի մասին է։

Դա այնքան հին պատմություն է, որ հնարավոր է՝ չհաջողվի «հասնել» Մեղրի․․․

Հասնելու պահը գուցե, բայց համոզված եմ, որ այդ ժամանակի ամրագրումը կարեւոր է։ Հարցադրումներս, որոնք վերաբերում էին հենման կետերի խնդրականացմանը, տագնապներին ու վախերին, կարծեմ այստեղից են սկիզբ առնում։ Լրիվ ազատ ես իհարկե չանդրադառնալու այդ տարիներին, բայց եթե մի բան կա, որ պիտի ամրագրվի, ուրեմն կարող ես ասել։

Հետաքրքիր բան ես ասում։

Դադար

Իրականում շատ հետաքրքիր բան ես ասում, որովհետեւ, եթե հիմա փորձեմ վերլուծել տագնապները, որ ունեի Մեղրի գնալու ճանապարհին, գուցե բացվի իսկապես, որ սկիզբն այդտեղ էր։

Դադար  (երկարատեւ)

Գավառի մանկատունը որոշեցին բեռնաթափել, որովհետեւ էրեխեքը շատ էին․ միեւնույն ժամանակ Մեղրիում բնակեցման հարց կար (մարդիկ հեռանում էին Մեղրիից)։ Ճանապարհվելուց առաջ Գավառի մանկատանը մի երազ տեսա, որը մեր գնալու վայրը «դժոխք» էր ներկայացնում․․․

Այդ երազը շատ կարեւոր էր․․․ Ամբողջ ճանապարհին վախի զգացման մեջ էի, որովհետեւ մեզ ոչ ոք չէր բացատրել, թե ուր ենք գնում, ինչպիսի՞ն է այդ տեղը․․․ Երեխաներ էինք,  հասկանու՞մ ես․․․ Ես՝ 14 տարեկան ընդամենը։

Երբ հասանք Մեղրի, հասկացանք, որ բոլոր իմաստներով «դրախտում» ենք (այնպես չի, որ Գավառի մանկատանը վատ էր, բայց հիշում եմ՝ նախկին տնօրենը՝ Բադյան ազգանունով, սիրում էր էրեխեքին ծեծել․ ինձ չէր ծեծում, որովհետեւ ես հեշտ քանդվող էի):

Դադար

Մեղրեցիները մեզ դիմավորեցին բարձր տրամադրությամբ՝ պարելով ու մրգերի սկուտեղներով․․․ Այնպիսի մրգեր, որոնց մասին միայն լսել էինք ու անգամ հեռուստացույցով չէինք տեսել՝ թուզ, սերկեւիլ, կառալյոկ․․․ Ինչ մտքովդ անցնի։

Սկուտեղներն առաջ էին բերում, ասում՝ հյուրասիրվենք, իսկ մենք մանկատնից սովոր էինք՝ ամեն ինչին չէ, որ պիտի ձեռք տալ։ Ամաչկոտ էինք մենք։ Ամաչկոտ, բայց վայրենի։

Հիմա, այն, ինչ կասեմ, Անուշ, շատ կարեւոր դրվագ է։

Տեսարանը․ մարդիկ պարում են՝ սկուտեղները ձեռքներին, դիմավորում են մեզ հայ-նախիջեւանյան սահմանի վրա՝ Օրդուբադի մոտ։ Իրենք ուրախ են, որ մենք եկել ենք։ Իրենց մոտ եկել են ծնողազուրկ երեխաներ։ Մեղրեցին այդպիսի բան չի լսել․ մեղրեցին չի լքում իր երեխային․․․ Հյուրասիրում են մրգերը, ձեռք չենք տալիս։ Նայում ենք սկուտեղներին, ջրերը գնում են, բայց չենք համարձակվում մոտենալ․․․․ Եվ հանկարծ, Անուշ․․․ Հանկարծ մի սերկեւիլ է ընկնում սկուտեղից, ու տեղի է ունենում կերպարանափոխությունը։ Երեխաները հարձակվում են ընկած սերկեւիլի վրա։

Այսինքն այն, ինչ տալիս էին, մենք չէին ուզում, իսկ այն, ինչ արդեն հյուրասիրության թեմա չէր, այն, ինչ գետնին էր գցված,այն, ինչ այլեւս ոչ մեկինն էր․․․ Մերն էր։

Հարձակվեցինք ․․․ (ես ուսումնասիրողների մեջ էի)։ Մեղրեցիները քարացան, երաժշտությունը դադարեց։ Ամեն ինչ տեղն ընկավ։ Մեզ տարան ճաշարան ու բերեցին մրգերի մի ամբողջ տեսականի․․․ Առա՜տ, շա՜տ․․․ Ինչ ասես՝ նուռ, թուզ, սերկեւիլ, կառալյոկ, փշատ․․․ Ասացին «Կերեք էրեխեք ջան, ինչքա՜ն ուզում եք, կերեք»․․․

Դադար

Իրականում հարված էր․ մի օրում մենք հանկարծ հասկացանք, որ չկան արգելված մրգեր։ Սա էր Մեղրիի նվաճումը։ Սա էր, որ ազատագրման տարավ մեզ։

Այն, ինչ դու հարցնում էիր՝ գուցե չզգալով, գուցե ենթագիտակցորեն Գավառ-Մեղրի ճանապարհային կետերի մասին, իսկապես շատ կարեւոր էր։ Մենք հասկացանք, որ արգելված պտուղ չկա, Անու՛շ։

ԼՈԻՍԱՆԿԱՐ  6

Մհեր, տարիներ շարունակ ընթերցում եմ տեքստերդ, անընդհատ բախվել եմ հարցինվիճակագրությունը քեզ համար ընդունելի չէ։ Համոզմունք ունեի, ինչպես դու ասացիր՝ գուցե ենթագիտակցորեն մի տեղից բխած, որ այդ խնդրականացման սկիզբն այն տեղերից է, որոնց միջով անցար։ 

Հետո՝ ավելի ուշ, տեքստերիցդ մեկում դու ինքդ ձեւակերպում արեցիր «Վիճակագրությունը կարող  է պարտվել, եթե քեզնից երկրորդը չկա, բայց միեւնույն ժամանակ դու համոզված չես, որ քեզնից երկրորդը չկա»։

Ցանկացած հոգնակի արդեն վիճակագրության թեմա է, հա՜․․․

Վիճակագրությունից դուրս լինել հնարավո՞ր է։

Ես ձգտում եմ լինել վիճակագրությունից դուրս․ նույնիսկ ամենապրիմիտիվ բաներում չեմ ուզում մաս կազել, անգամ հարցումներին չեմ մասնակցում, մի բան էլ կա, որի մասին հիմա չեմ ասի, բայց այդ բանն անում է ամբողջ ազգը, ես՝ չէ։

Ինտրիգ ես մտցնում։

Հա, բայց չեմ կարող ասել, կներես։

Այսպես, որ ասացիր, մտքիս եկավ այն, որ հեղափոխություններով չես հիանում։

Դա ճիշտ է․ ուրի՞շ։

(բարձր ծիծաղում ենք)

Ափսոս, որ այս ծիծաղը չեմ կարող փոխանցել։

Ասում ես՝ չես ոգեւորվում հեղափոխությունից, բայց 2018-ի ապրիլի 13-ին, երբ Փաշինյանն իր գաղափարակիցների հետ Գյումրիից հասավ Երեւան, հրապարակվեց «Հնարավո՞ր է նոր արյունահեղություն» տեքստդ։ Այս տեքստը շատ «վտանգավոր» մտքերով է հարուստ։

Հա՞․․․

Հիշեցնե՞մ։

Արժե․․․

«Խնդիրը հեղափոխությունը չէ նույնիսկ։ Անձամբ ինձ հեղափոխությունները քիչ են հիացնում։ Խնդիրն այն է, որ Սերժ Սարգսյանը պետք է մի վերջին եւ վճռական անգամ տեսնի, որ ինքն իր հակաքայլը չունի։ Եթե, իհարկե, վերջում չպարզվի, որ նրա հակաքայլը հենց «Իմ քայլն» էր»։

Սրան շատ սիրուն կերպով կպնում է «Նիկոլ Փաշինյանը ճիշտ էր։ Ես սխալվեցի» տողը Սարգսյանի հրաժարականից։

Հա, այդպես է։ Ուրեմն պիտի նաեւ հեղափոխության ու քո առնչության մասին ասես։

Կարծում եմ՝ հեղափոխության մեջ զրոյական դեր ունեմ՝ նույնիսկ իմ տեսքստերով հանդերձ։

Այս մասին դեռ առանձին էլ կզրուցենք։

Ես այստեղ եմ ու պատրաստ եմ պատասխանել անգամ այն հարցերին, որոնք «արգելված» են։

Կա՞ արգելված բան․․․

Պարզվեց դա էլ չկա․ ինչպես տեսար, Մեղրին էդ թեման փակեց (ծիծաղում է)։

Հրապարակված վերջին բանաստեղծությունը՝ «Հերթի մեջ», այսպիսի կանխատեսում կամ զգուշացում է ամրագրում

«․․․Իմ հաջորդ բանաստեղծության մեջ
բառեր չեն լինի:
Եթե այսպես շարունակվի»:

Եվ չնայած նախորդող հատվածում արդեն «ոչինչ եւ ոչ ոք չկա» տողը տանում է հերքման ուղղությամբ, մեկ է, հարց է առաջանում, այդ ինչպե՞ս ես ազատագրվելու կամ հերքելու մի բան, որը առաջնային կերպով սահմանում է քեզ։

Այդ նախադասությունը, անկախ հաջորդող եւ նախորդող տողերից եւ անկախ թեմայից, բազմիմաստ է։ Երկուսը կասեմ։

Քիչ առաջ խոսում էինք, թե ինչպես է ծնվել տեքստը, բանաստեղծությունը, ու ասացի, որ տեքստը ծնվեց, երբ մարդն սկսեց ինքն իրեն չհերիքել, երբ ուզեց պատնեշ քանդել։ Մարդը մի ձեւով պիտի դուրս հաներ բառերը, հակառակ դեպքում սիրտը կպայթեր։ Ահա այդպես ծնվեց բանաստեղծությունը։

Հիմա հասնում ենք մի տեղ (համենայնդեպս ես հասել եմ մի տեղ), երբ բառերն այլեւս ոչ թե ծնվում են, այլ անիմաստ են դառնում՝ անգամ պոռթկման մեջ են անիմաստ դառնում։

Մյուսը․․․ Գալու է ժամանակ, երբ լավագույն բանաստեղծությունը առանց բառերի է լինելու․ երբ բոլորը կհասկանան՝ ինչի մասին է խոսքը, բայց բառեր չեն լինի, եւ ոչինչ չի ասվի։

Պայմանականորեն նույն բանն է, ինչ Քրիստոսը հիմա․ ինքը չի խոսում, ու մենք գիտենք՝ ինչի մասին է խոսքը։

Գալու է ժամանակ, երբ ոչինչ չի գրվելու․ այդ ժամանակ է, որ կհասնենք Գոդոյին։ Երբ անիմաստությունն իր ամբողջ էությամբ, իր ամբողջ փայլով կկանգնի մեր աչքի առաջ, երբ ամեն, ամեն ինչ բացարձակապես իմաստ չի ունենա․․․ Եվ նախեւառաջ՝ սերը։

Վախենալու բաներ ես ասում, Մհեր։ Եթե անիմաստությունը ճանաչելի դառնա․․․

Սպասիր։ Ես չեմ հավատում, որ մարդը հաղթելու է, հասկանու՞մ ես։ Ես սիրում եմ հեքիաթներ, բայց չեմ հավատում մարդու մասին հեքիաթներին։

(դադար երկուսիս համար)

Եթե կա մի բան, որ պիտի սիրենք, ու, որը որ հենց դրա համար էլ կա, մարդն է, բայց ես պրոբլեմ ունեմ Ուիլյամ Ֆոլքների հետ, որը կարծում է, թե գալու է ժամանակ, երբ մարդը հաղթելու է։ Այդպես չի լինելու։

Բայց ի սկզբանե մարդն ունեցե՞լ է այդ հաղթելու սահմանման կարիքը։

Չէ, բայց հաղթելու խնդիրը ծնվում է, երբ մարդը գնում է լրիվ հակառակ ուղղությամբ։ Այսինքն հավատն այն ժամանակ է ծնվում, երբ հակառակ ուղղությամբ ես գնում։ Հավատն այլ կերպ ծնվել չէր կարող։ Այդպես ծնվել է նաեւ հաղթելու հավատը։

Ստացվում է, «հաղթանակը» հորինված, մտացածին է։

Հա, բայց գուցե ես եմ վատ տեսնում։

Հնարավոր է՝ ես վատ եմ տեսնում իսկապես, որովհետեւ գիտեմ մարդկանց, ովքեր համարյա հաղթանակած են։ Նրանք, որ հիմա այլեւս ոչինչ էլ չանեն, արդեն հաղթանակած են։ Կա այդ մարդը։

«Հաղթանակածը» ախր ո՞րն է։ Այն, որ ճանաչելի՞ է։

Հաղթանակա՜ծը․․․ Լավ հարց է։

Հաղթանակածը այն մեկն է, ով հակառակ ուղղությամբ չի գնում․ ոչ թե ընդհանուր հոսանքն է հարց դառնում, այլ այն, որ ինքն իր հոսանքն ունի, ու այդ հոսանքը ճիշտ է։

Այսինքն քո ասած վիճակագրության մաս չի այդ մեկը, այդ հաղթանակածը։

Մհեր, անվերջ կարող է շարունակվել այս զրույցը ու նախեւառաջ քո ձեւակերպման կերպի պատճառով։ Զրույցի ընթացքում «թեպետ» բառն անընդհատ ծակել է ականջս։

Դու համարյա թե մինչեւ վերջ հասնում ես մի կետի, որից հետո հերքումն արդեն լրիվ շոշափելի է թվում, եւ հանկարծ «թեպետով» կտրում ես նախորդ միտքը։

Հա, հա, որովհետեւ ես մարդ եմ, կասկածում եմ։ Թեպետ իմ կասկածն է, իմ ապահովագրությունը, որովհետեւ քիչ առաջ ասացի, որ գուցե լավ չեմ տեսնում։

Սա ինձ ավելի է փոքրացնում, Անուշ․ ապահովագրության զգացումը, որ թվում է պիտի ապագային միտվի, բռնվելու տեղ ստեղծի, իմ պարագայում ցույց է տալիս խեղճությունս։

Կասկածը լավ բան է, բայց երբ ինքը դառնում է ապահովագրման զգացում, խեղճացնում է քեզ։ Իսկ իմ ապահովագրությունը կասկածն է։

Շատ վտանգավոր է, որ դու սխալվես ամեն առիթով։ Եվ շատ վտանգավոր է, երբ շատերն են քեզ լուրջ վերաբերում, որովհետեւ քո մտքերը, քո տեքստերը կարող են «գցել» իրենց։

Այդ մարդկանց նկատմամբ պատասխանատվություն զգու՞մ ես։

Մի պրոբլեմ կա, Անուշ․․․ Ես հրապարակվում եմ։

Եթե ես չհրապարակվեի, կլինեի կատարյալ անպատասխանատու մարդ եւ միաժամանակ անվտանգ, որովհետեւ չարտահայտվածը քեզ ազատում է պատասխանատվությունից․․․ Արտահայտվածն է, որ քեզ դարձնում է պատասխանատու։

Եթե ես չհրապարակվեի, մարդն ինձ համար թեմա չէր լինի։

Երբ խոսում էի անիմաստության ամբողջական էությունից կամ ամպից, ի նկատի ունեի այն տարածքը, որտեղ բոլորը արտահայտվում են, բոլորը գիտեն՝ ինչի մասին է խոսքը, ու ոչ ոք ճիշտ չի։

Բայց ինչ-որ մեկի ճիշտ լինելը միշտ է վիճելի։  Հիմա մտածու՞մ ես՝ ես կամ դու ճիշտ ենք։ Նորից նույն անիմաստության ամպը կա, քանի դեռ բոլորն իմաստից կառչելու կարիք ու խնդիր ունեն, բայց․․․

Ես քեզ խանգարեմ։ Դու ճիշտ ես՝ հիմա էլ մարդիկ ճիշտ չեն։ Տես՝ ինչպես ձեւակերպեցի նախադասությունը․ դու ճիշտ ես՝ հիմա էլ մարդիկ ճիշտ չեն։

Բայց մենք ի՞նչ գիտենք․․․ Գիտենք Հիսուս Քրիստոսին, գիտենք Լեւոն Ներսիսյանին, գիտենք Սոկրատեսին, Ալբերտ Կամյուին, գիտենք իմ սիրելի հայ բանաստեղծներին, ովքեր ապրում են (հինգն են, ի դեպ)։

Ունենք այս կերպարներին, ունենք նաեւ մյուսներին՝ օրինակ Ֆոլքներին, ում հետ ասացի, որ թեթեւ խնդիր ունեմ, բայց հենվում եմ իր վրա եւս․․․ Բայց գալու է ժամանակը, երբ իրենց ճիշտը մեզ համար հագուստ չի լինելու, եւ նայելու ենք ու ասենք՝ սա ով է․․․ Անճշտությունն արդեն մեզ ամբողջությամբ է վերցնելու, դրության տերն է լինելու։

Եվ դու՝ որպես բանաստեղծ, տեքստ ստեղծող, վախ չունե՞ս, որ այլեւս ինչ-որ մեկի համար քո ձեւակերպածը «հագուստ» չի լինելու։

Չէ, չունեմ, որովհետեւ ես մի հոգի եմ։

Լավագույնը նա է, ով մի հոգի չի։ Քրիստոսը մի հոգի չի։ Երբ ամբողջն ես ընդգրկում, դադարում ես լինել մի հոգի․ դու բոլորին գիտես, դու անգամ չծնվածին ու գնացածին գիտես։ Դու բոլորին ես տեղավորում մեջդ։

Դադար

Շեքսպիրն օրինակ տեղավորում էր։

Ես այդ տեղավորողը չեմ․ ես մի հոգի եմ։

Չեմ էլ սարսափում այն մտքից, որ երկու օր հետո մեկն ասելու է․ «Իբր ի՞նչ ես ասել, Մհե՛ր»։

Ի վերջո ամեն հիմարություն վերջին հիմարությունն է, բայց ամեն հանճարեղ միտք վերջին հանճարեղ միտքը չէ․․․ Թեպետ ամեն հանճարեղ միտք իր ժամանակի մեջ կատարյալ է։

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter