HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Ծերության թոշակ. խիստ խնայողության պարտադրանքը

«Մսեղեն համարյա չեմ օգտագործում, կարագ չեմ օգտագործում, որովհետեւ դա որ օգտագործեմ, թոշակը չի հերիքի, բավականին գումար գնում է դեղերի վրա, եւ մի կերպ ծայրը ծայրին եմ հասցնում»,- ասում է 88-ամյա միայնակ թոշակառու Գուրգեն Տեր-Ավագյանը, ով 37 տարի աշխատել է Մերգելյանի անվան Երեւանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտում: Նա ամսական ստանում է 47 հազար դրամ կենսաթոշակ:

Հայաստանում 2018 թ. տարեվերջին կենսաթոշակառուների թիվը 462 հազար էր (խոսքը բոլոր խմբերի թոշակառուների մասին է): Կանխատեսվում է, որ հաջորդ տարվանից նրանց թիվը կգերազանցի կես միլիոնը: Այս մասին 2020 թ. պետբյուջեի նախագծի քննարկմանը հայտնել է ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Զարուհի Բաթոյանը:

Ինչպես հայտնի է, ներկայում թոշակները գոյանում են աշխատողների վճարումներից, այսինքն՝ գործում է սոցիալական համերաշխության սկզբունքը, սակայն 2014-ից Հայաստանն անցել է պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգին, ըստ որի՝ 1974 թ.-ից հետո ծնվածները մինչեւ թոշակային տարիքի հասնելը կուտակում են իրենց ապագա թոշակը պետության համաֆինանսավորմամբ:

Թոշակառուների 69 տոկոսը տարիքային թոշակ է ստանում

Մեր երկրում գործում է կենսաթոշակի երկու տեսակ՝ աշխատանքային եւ զինվորական: Սրանցից ամեն մեկն իր ենթատեսակներն ունի: Տարիքային կենսաթոշակն աշխատանքային կենսաթոշակի ենթատեսակներից մեկն է, որն ավագ սերունդը ստանում է աշխատանքային ստաժի տարիների հաշվարկով: Գործող օրենքով՝ տարիքային կենսաթոշակ նշանակվում է 63 տարին լրացած անձին, եթե նա ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային ստաժ: 63 տարին լրացած անձին այս կենսաթոշակը նշանակվում է նաեւ այն դեպքում, երբ նրա աշխատանքային ստաժը 25 տարուց պակաս է, սակայն ունի առնվազն 10 օրացուցային տարվա աշխատանքային ստաժ:

2018-ի տարեվերջին Հայաստանի կենսաթոշակառուների թիվը եղել է 462 հազար (աշխատանքային եւ զինվորական թոշակառուներ), որոնցից 318.347-ը կամ 69 տոկոսը եղել են տարիքային կենսաթոշակառու:

Աշխատանքային թոշակի չափը հաշվարկվում է օրենքով հաստատված հատուկ բանաձեւով՝ հիմնական կենսաթոշակին (ներկա պահին 16 հազար դրամ է) գումարվում է կենսաթոշակի աշխատանքային մասի գումարը: Բնականաբար, որքան շատ են ստաժային տարիները, այնքան մեծ է աշխատանքային մասի գումարը: Միեւնույն ժամանակ գոյություն ունի նվազագույն շեմ (նվազագույն կենսաթոշակ), որից ցածր չի կարող լինել կենսաթոշակը: Հայաստանում այս տարվա հունվարից նվազագույն կենսաթոշակը 16 հազար դրամից դարձել է 25.500 դրամ, ինչի համար կառավարությունը հաշվի է առել պարենային աղքատության գիծը: Մեր երկրում նվազագույն կենսաթոշակ ստանում է 17.500 հոգի:  

Այդուհանդերձ, մեր զրույցները թոշակառուների հետ ցույց են տվել, որ տարիքային թոշակով, որպես կանոն, հնարավոր չէ հոգալ բոլոր ծախսերը, եթե այն ապրուստի միակ միջոցն է:

Բարեգործական ճաշարանը՝ ծախսերը թեթեւացնելու միջոց

Տարիքային թոշակառուների մի մասն օգտվում է բարեգործական ճաշարաններից, որտեղ շաբաթվա մեջ 5 օր տաք կերակուր է տրվում: Պատահականության սկզբունքով այցելել ենք «Առաքելություն Հայաստան» կազմակերպության՝ Նոր Նորք վարչական շրջանում գտնվող բարեգործական ճաշարան:

Ճաշարանի նախասրահում՝ սեղանի շուրջ, խմբվել էին գրական խմբակի տարեցները, որոնց մեծ մասը կազմակերպության շահառուներն են: Իմ զրուցակիցները հնամաշ վերարկուներով, հոգսաշատ դեմքերով նախկին ուսուցիչներ էին, բուժքույրեր, օդերեւութաբաններ, խոհարարներ, դերձակներ, այլ մասնագիտության մարդիկ: Նրանք ժամանակին աշխատել են՝ թերևս, չմտածելով, որ մի օր հայտնվելու են սոցիալական ծայրահեղ պայմաններում՝ սահմանափակ թոշակի եւ մեծ ծախսերի արանքում:

Էմմա Գրիգորյանը 39 տարի ուսուցիչ է եղել: Ամսական ստանում է 48 հազար դրամ: «Ոչ մի բանի չի բավականացնում: Նախկինում բոլորս էինք աշխատում, իսկ հիմա երեխաներն էլ են մնացել մեր հույսին, որ մենք պետք է նրանց պահենք»,- ասում է նա:

Մարգարիտա Լեւոնյանը նախկին բուժքույր է. «Ամսական ստանում եմ 43 հազար դրամ թոշակ: Աշխատել եմ բուժքույր, խոհարար: Սովետական տարիներին շատ լավ էինք ապրում, ամուսիններով աշխատում էինք, ամեն ինչի հասել ենք: Երեք երեխա ենք մեծացրել: Հիմա մենակ ենք մնացել: Թոշակը սահմանափակ է, որը հազիվ բավականացնում է ամսական 4-5 ձեւի ոչ թանկանոց դեղեր գնելուն, կոմունալ փակելուն, սննդին: 9 թոռնիկ ունեմ, երկուսը Ռուսաստանում են ապրում, 7-ը՝ այստեղ, ամեն ամիս ծնունդ եմ ունենում, գլուխս կախում եմ, 1000 դրամ եմ տալիս, լացում եմ, ասում եմ՝ ա՛յ մարդ, ամոթ չի՞, բա ես տատի՞կ եմ: Հագնում ենք հին շորեր՝ սովետական ժամանակից առած, որոնք թարմ են մնացել: Սիրելիս, կարագը, մսեղենը, վերջապես քաղցրեղենն այնքան թանկացրին, չենք հասցնում առնել, երեխաներս էլ հազիվ են հասցնում, չեմ կախվելու նրանցից»:

Վիկտորիա Անդրեասյանը վերահսկիչ է եղել հաշվիչ մեքենաների բաժնում. «Թոշակառուներն ամեն տարի չեն կարողանում գնալ հանգստանալու, թեկուզ Սեւան գնալ կամ ինչ-որ հանգստյան տուն: Իսկ դա, պարզ է, որ ազդում է առողջության վրա: Ամսական ստանում եմ 37.600 դրամ թոշակ: Դա օրվա ծախսն է, կոմունալ ծախսերն են, մանավանդ ձմռանը պետք է պլիտա միացնենք, ծախսը շատանում է: Տաք կրկնակոշիկներ չունեմ, վերարկու չեմ կարողանում առնել, սա էլ ուրիշն է տվել: Իսկ պատգամավորներն էլ ասում են, որ իրենց փողը չի հերիքում, որ ընտանիքով գնան հանգստանան»:

Թագուհի Պետրոսյանը Հալեպից է: Ամուսնու հետ Հայաստան են տեղափոխվել 2014 թ.: Հալեպում ապրելու տարիներին դերձակ է աշխատել, ամուսինը՝ վարսավիր: Երկուսն էլ թոշակառու են, ամսական յուրաքանչյուրն ստանում է 25.500 դրամ: Ամուսինը երկրորդ կարգի հաշմանդամ է: «Շատ լավ էինք ապրում, հիմա որ եկանք էստեղ, արդեն չենք հասցնում»,- ասում է Թ. Պետրոսյանը, ով օրական երկու երթուղային է փոխում՝ ճաշարան հասնելու եւ տուն սնունդ տանելու համար: Ամուսիններով բնակվում են Քանաքեռում գտնվող գետնահարկ բնակարանում, որի համար վճար չեն տալիս: Թագուհին ասում է, որ շատ գոհ է դրա համար, սակայն թոշակի մեծ մասը ծասխում են տունը ջեռուցելու համար:

Ինչպես ասվեց, կառավարությունը նվազագույն թոշակը 16 հազարից դարձրել է 25.500 դրամ, որը պարենային զամբյուղի միջին ամսական արժեքից (ներկա պահին՝ 24.500 դրամ) 1000 դրամ է բարձր: Պարենային զամբյուղի արժեքը 1 ամսում սպառված սննդամթերքի արժեքն է մեկ շնչի հաշվով, սակայն պետք է նկատել, որ այդ զամբյուղը մեկ մեծահասակի հաշվով կազմում է 27.300 դրամ: Սրանք վիճկոմիտեի պաշտոնական տվյալներն են: Պարենային զամբյուղի մեջ մտնում է հաց, միս, ձուկ, կաթ, ձու, յուղ ու ճարպ, բանջարեղեն, շաքար, ոչ ալկոհոլային խմիչքներ, այլ սննդամթերք: Հայտնի է, սակայն, որ շատ թոշակառուների, հատկապես՝ նվազագույն թոշակ ստացողների համար նշված ապրանքների մի մասն ուղղակի շքեղություն է:   

Սնունդը՝ թոշակով, դեղերը՝ մուրալով

Նադեժդա Ղարաքեշիշյանի դեղերով լի տոպրակը կախված է աթոռի հենակից, իսկ աթոռին էլի դեղեր են դրված: Նա հատ-հատ վերցնում է դրանք, թվարկում գներն ու ինքնաբերաբար կրկնում. «Շատ թանկ դեղեր են»: Սենյակում մերթընդմերթ լսվում է ճարճատող փայտի ձայնը: 67-ամյա միայնակ թոշակառու կինը մեր գալուց առաջ է վառել վառարանը: Փայտը նվեր է ստացել նախորդ տարի ու խիստ խնայողությամբ է օգտագործում:

Պատին հենած փոքր սեղանին ռուսերեն գրքեր են դրված: Տիկին Նադեժդան 5 տարի աշխատել է ռուսաց լեզվի եւ գրականության ուսուցչուհի, ամուսնանալուց հետո, սակայն, չի աշխատել: Աշխատանքային քիչ ստաժի պատճառով ստանում է ընդամենը 25.500 դրամ թոշակ եւ 18 հազար դրամ աղքատության նպաստ: Ամսական 43.500 դրամը նա պետք է ծախսի սննդի, կենցաղային իրերի, կոմունալ վճարների եւ դեղերի վրա, այնինչ դա բավականացնում է միայն սննդի ու կենցաղային մանր-մունր ապրանքների համար, այն էլ՝ չափազանց տնտեսելու դեպքում: Իսկ ահա դեղերը գնելու համար տիկին Նադեժդան ամեն ամիս ողորմություն է խնդրում Երրորդ մասի գետնանցումի տակ: Ասում է՝ հենց դեղերի գումարը հավաքում է, փողոց դուրս չի գալիս: «Պետությունը մեղավոր չէ, որ ես այսպես եմ ապրում, ոչ ոք մեղավոր չէ սրա համար»,- ասում է նա՝ ավելացնելով, թե «մարդ դժվարությունների միջով պետք է անցնի, որ գնահատի կյանքը»:

Նվազագույն թոշակը կբարձրանա

Հաջորդ տարվանից կես միլիոնի շեմը հատող թոշակառուները նվազագույնը կստանան ոչ թե  25.500, այլ 26.500 դրամ թոշակ: Դրա բաղադրիչներից հիմնական թոշակը եւս կբարձրանա՝ 16-ից դառնալով 18 հազար: Սակայն նույնիսկ այս դեպքում մենք դեռ հեռու ենք այն երազանքից, որ Հայաստանում ապրող թոշակառուն իր թոշակով կարող է մեկ ամբողջ ամիս ապրել արժանավայել կյանքով: Ներկայում հատկապես ձմռանը մեր թոշակառուների պարզ ցանկությունը կոմունալ ծախսերի բեռը թոթափելն է:

Լուսանկարներն ու տեսանյութը՝ Անի Սարգսյանի

Մեկնաբանություններ (2)

Անահիտ
Եթե ես չունեմ 10 տարվա ստսժ և 63 տարեկան եմ ինչքան թոշակ պիտի ստանամ
Աննա
Նադեժդա Ղարաքեշիշյանի կամ Գուրգեն Տեր-Ավագյանի կոնտակտներ ով ա կարող տրամադրել ինձ?

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter