Արդեն ուժի մեջ է մտել հայհոյանքի քրեականացման իշխանական խմբակցության ընդունած օրենքների նախագծերի փաթեթը: Ըստ փոփոխությունների՝ անձին հայհոյելու կամ նրա արժանապատվությունն այլ ծայրահեղ անպարկեշտ եղանակով վիրավորելու դեպքում կիրառվելու է տուգանք` նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով (100 հազարից-500 հազար դրամ):

Եթե անձի վերաբերյալ ծանր վիրավորանք պարունակող նյութեր տարածելը կատարվել է տեղեկատվական կամ հաղորդակցական տեխնոլոգիաներն օգտագործելով կամ հրապարակային այլ եղանակով կամ անձի հանրային գործունեությամբ պայմանավորված` պատժվում է տուգանքով` նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով (500 հազարից մինչև 1 միլիոն դրամ):

Նույն արարքը, որը կատարվել է միևնույն անձի նկատմամբ պարբերաբար, պատժվում է տուգանքով` նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկից երեքհազարապատիկի չափով (1-ից 3 միլիոն դրամ) կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով: Այս փոփոխությունները մեկ օրում երկու արտահերթ նիստով «Իմ քայլը» խմբակցությունը կատարել է 7-րդ գումարման խորհրդարանի լիազորությունների ավարտման վերջին օրը:

Թեմայի շուրջ զրուցել ենք «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արամ Վարդևանյանի հետ:

Պարոն Վարդևանյան, արդեն ուժի մեջ է մտել հայհոյանքի քրեականացման նախագծերի փաթեթը, ո՞րն է Ձեր վերաբերմունքը այդ փոփոխություններին, համարո՞ւմ եք արդյոք ժողովրդավարության առումով հետընթաց:

Ցանկացած հայ մարդու համար ակնհայտ է, որ վիրավորանքն ու հայհոյանքն անընդունելի է, այստեղ երկրորդ կարծիք չկա, բայց միաժամանակ ակնհայտ է նաև, որ այս նախաձեռնությունն իր ձևով ու բովանդակությամբ հետընթաց է ժողորդավարության տեսանկյունից: Նախկինում վիրավորանքն ու զրպարտությունը քրեականացված էին, նախկինում չկա՞ր հայհոյանք, չկայի՞ն կոպիտ արտահայտություններ, կոշտ հռետորաբանություն չի՞ եղել: Իհարկե եղել է, բայց, չնայած դրան, ամբողջությամբ ապաքրեականացվել է վիրավորանքն ու զրպարտությունը:

Այն ժամանակ Եվրոպայի խորհուրդը Հայաստանի այդ նախաձեռնությունն օրինակելի էր դիտարկել նաև այն պատճառով, որ եվրոպական երկրները նույնիսկ նման կտրուկ փոփոփոխություն չէին նախատեսում… Սա, իհարկե, հետընթաց է, պատճառները, կարծում եմ, տարբեր կարող են լինել:

Առնվազն վերջին շրջանում այս իշխանությունների վարքագիծը տրամաբանության, ողջամտության և առավել ևս իրավունքի գերակայության տեսանկյունից դիտարկել հնարավոր չէ, հետևաբար սա ևս բացառություն չէ: Այն նաև սահմանադրականության խնդիր է առաջացնում՝ մի քանի ռակուրսներով դիտարկելով: Ստացվում է՝ քաղաքացիաիրավական ներգործության մեխանիզմը դեռ կա, և կարելի է ասել՝ կոնկրետ թվային սահմանափակում ունի՝ տարբեր վիրավորանքների, այդ թվում՝ հայհոյանքի պարագայում, բայց քրեաիրավական ներգործության տուգանքի չափն ավելի նվազ է, սա աբսուրդ է: Չի կարող մի արարքի համար քաղաքացիաիրավական ներգործությունն ավելի խիստ լինել, քան՝ քրեաիրավականը:

Սա հենց ցույց է տալիս, որ այս նախաձեռնությունն անհասկանալի նպատակ է հետապնդում, ինձ թվում է՝ քաղաքական հակառակորդներին կամ ընդդիմախոսներին, ակտիվիստներին, որոնք կփորձեն իրենց խոսքում շատ կոշտ լինել, լռեցնելու, վախեցնելու, ահաբեկելու միջոց է լինելու: Կարծում եմ՝ այս հարցը վաղ թե ուշ ՍԴ-ում հայտնվելու է:

Կարող եմ տեղեկացնել, որ «Հայաստան» խմբակցության օրակարգում այս հարցը կա՝ մանրամասն ուսումնասիրելու տեսանկյունից: Ես այն կարծիքին եմ, որ իրավակիրառական պրակտիկայում այս հոդվածի մեկնաբանությունը, հենց նույնիսկ առաջին ենթադրյալ դեպքը երբ լինի, արդեն իսկ թույլ է տալու պնդել, որ սա հակասահմանադրական տարրեր է պարունակում:

Իրավակիրառ պրակտիկայի տեսանկյունից ինչպե՞ս են կողմնորոշվելու՝ արտահայտած բառը վիրավորանք է, թե՞ հայհոյանք՝ հաշվի առնելով այն, թե ինչ է լինում խորհրդարանում, երբ, օրինակ, հնչում է «կապիտուլյանտ» բառը:

Ես հենց դրա համար էլ ասացի, երբ առաջին դեպքը կլինի իրավակիրառ պրակտիկայում, այդ ժամանակ ֆիքսելու ենք երկակի ստանդարտ: Այստեղ չկա որոշակիություն, սելեկտիվ արդարադատության ծայրահեղ ռիսկեր կան: Նախ փորձեմ կանխատեսում անել, որ առաջին անգամ այս հոդվածը կիրառվելու է ոչ իշխանական հայացք ունեցող ցանկացած անձի նկատմամբ, իշխանական հայացք ունեցողի նկատմամբ չի կիրառվելու, եկեք տեսնենք՝ ճիշտ կլինեմ, թե՞ ոչ:

Պարոն Վարդևանյան, երբ նախագիծը խորհրդարանում քննարկվում էր, արդարադատության փոխնախարարը վստահեցրեց՝ «կապիտուլյանտ» բառը որևէ կերպ հայհոյանք չի կարող որակվել, բայց մենք այս խորհրդարանում տեսել ենք դեպքեր, երբ քաղաքական կոնտեքստում կիրառվում են քրեական օրենսգրքի հատկանիշներով մեղսագրվող եզրույթներ, ինչպես՝ «դավաճան», նման բառերն ինչպե՞ս են իրավական տեսանկյունից ճիշտ մեկնաբանվելու:

Մենք տեսել ենք, երբ նախագահողները մեկ որոշում են՝ մի եզրույթը վիրավորական արտահայտություն է, սակայն մեկ այլ արտահայտություն վիրավորական չէ: Օրինակ, գալ ԱԺ ամբիոնից ասել՝ գլուխներ պետք է ջարդել, բայց չեմ ջարդում, և նախագահողը նույնիսկ չի անդրադառնում այդ արտահայտությանը, բայց, ենթադրենք, դավաճան արտահայտության դեպքում միջամտում է: Տեղեկացնեմ, որ այս հարցը հենց նաև այդ կոնտեքստում, թե ինչպես է նախագահողը նման որոշում կայացնում, ևս փոխանցվել է Սահմանադրական դատարան, ՍԴ-ի քննության առարկա է լինելու:

Ի՞նչ եք կարծում՝ հնարավո՞ր է, որ վիրավորանքը ևս քրեականացվի:

Նման տեմպերով չի բացառվում, դուք տեսնում եք՝ խորհրդարանում ինչ վիճակ է: Ես պատգամավոր եմ, բայց չեմ կարողանում Ձեզ հրավիրել աշխատասենյակ հարցազրույցի համար, և մենք խոսում ենք միջանցքում (ԱԺ-ում նոր սահմանափակումների պատճառով. -հեղ.): Անհասկանալի վարքագիծ ենք տեսնում, տրամաբանություն չկա, թե ինչի համար խորհրդարանը պետք է նմանվի քրեակատարողական հիմնարկի պահպանման ռեժիմին, ես դրա բացատրությունը չունեմ, բայց ունենք այն, ինչ ունենք, հետևաբար վիրավորանքի քրեականացումը ևս հնարավոր է:

Լուսանկարը՝ Անի Սարգսյանի: