Ապրիլի 3-ին շարունակվել է Բաքվում ապօրինի պահվող Արցախի ռազմա-քաղաքական ղեկավարների գործով դատավարությունը՝ նախագահությամբ Բաքվի ռազմական դատարանի դատավոր Զեյնալ Աղաևի։ Նիստին շարունակվել է հայ գերիների հարցաքննությունը։

Դատավարությանը ներկա են լինում միայն ադրբեջանական պետական եւ իշխանությունների կողմից վերահսկվող լրատվամիջոցները։ Հնարավոր չէ այլ աղբյուրներից ճշտել դատվող հայերին վերագրվող հայտարարությունները:

Ադրբեջանի «Ազերթաջ» պետական լրատվական գործակալությունը գրում է, որ նիստի ընթացքում դատախազները հարցեր են ուղղել Արցախի ԱԺ վերջին նախագահ Դավիթ Իշխանյանին:

Նա ասել է, որ եղել է «Դաշնակցություն» կուսակցության ակտիվ անդամ և երկու տարի Արցախի խորհրդարանում «Դաշնակցություն» խմբակցության ղեկավարն է եղել: Իշխանյանն ասել է նաև, որ արցախյան առաջին պատերազմին միացել է 1992 թվականի ամռանը՝ որպես «Դաշնակցություն» կուսակցության անդամ:

Պատասխանելով գլխավոր դատախազի ավագ օգնական Վուսալ Ալիևի հարցերին` Դավիթ Իշխանյանն ասել է, որ 90-ական թվականներին Արցախի բանակի ղեկավարումն իրականացրել է ինքնապաշտպանության կոմիտեն, որի առաջնորդները Սերժ Սարգսյանն ու Սամվել Բաբայանն են եղել, բայց կառավարման մեխանիզմի մասին ոչինչ չի կարող ասել:

Նա նաև նշել է, որ արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ գումարտակի հրամանատար է եղել և զեկուցել է իր վերադաս Մոնթե Մելքոնյանին: «Մարտունիում ութ գումարտակ կար, որոնցից մեկի հրամանատարը ես էի, այդ ութ գումարտակը գտնվում էր շրջանի պաշտպանական գծի ենթակայության տակ, որի ղեկավարը Մոնթե Մելքոնյանն էր, իսկ բանակի հրամանատարը՝ Սամվել Բաբայանը»,- ասել է Իշխանյանը:

Նա նաև ասել է, որ արցախյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ այցելել է Մարտունու շրջանի զորամասերից մեկը. «Իմ կրտսեր տղան այնտեղ ծառայում էր, և նաև որպես պատգամավոր` իմ պարտքն էր անել այդ»,- ասել է Դավիթ Իշխանյանը:

Նա նշել է, որ արժանացել է «Մարտական ​​խաչ» շքանշանին իր մարտական ​​գործունեության համար։

Դատախազն ասել է, որ Դավիթ Իշխանյանը 2023 թվականի օգոստոսի 30-ի ասուլիսում հայտարարել է, որ բաց նամակներ է ուղարկել Ռուսաստանի, Իրանի, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների խորհրդարանների նախագահներին՝ կոչ անելով ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա։ «Ո՞րն էր այդ նամակների բովանդակությունը։ Ինչպիսի՞ ճնշումներ էիք կոչ անում կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ»,- հարցրել է դատախազը:

Դավիթ Իշխանյանը պատասխանել է. «Այո, ես նման նամակներ եմ ուղարկել, բայց տեղյակ չեմ՝ արդյոք այդ նամակները հասե՞լ են իրենց նպատակակետին»։

Այնուհետև Դավիթ Իշխանյանին հարցրել են, թե իբրև ո՞րն է եղել «Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի ռազմական ագրեսիայի նպատակը»: Իշխանյանն ասել է. «Այդ ժամանակաշրջանի մասին չեմ կարող խոսել, քանի որ այն ժամանակ շատ երիտասարդ էի, բայց երբ չափահաս դարձա, հասկացա, թե որոնք են ռազմավարական նպատակներն ու ռազմավարական սկզբունքները. ռազմավարական նպատակը Արցախի միավորումն էր Հայաստանին»։

Դավիթ Իշխանյանը խոսել է նաև Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի հետ հարաբերությունների և իրեն պատկանող հյուրանոցում նրա գտնվելու մասին. «Ռուբեն Վարդանյանի հետ ծանոթացել եմ 2010-ին կամ 2011-ին, նա սիրում էր այցելել մեր հյուրանոց, նա հանդիպումներ էր ունենում հյուրանոցում մինչև պետական ​​նախարար դառնալը և դրանից հետո»,- ասել է Դավիթ Իշխանյանը:

Նա նշել է, որ իր ծննդյան վկայականում գրված է, որ ինքը ծնվել է Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական ​​Հանրապետությունում, սակայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի է։ «Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, ինչպես 150.000 հայերը, ես էլ եմ ընդունել ՀՀ քաղաքացիություն, ունեմ ՀՀ անձնագիր, ՀՀ քաղաքացի եմ, դա գրված է նաև իմ անձնագրում, որը ներկայումս գտնվում է քննչական մարմնում»,- ասել է Դավիթ Իշխանյանը:

Դատական ​​հաջորդ նիստը նշանակվել է ապրիլի 4-ին։ Հաջորդ նիստին կշարունակվի գերիների հարցաքննությունը:

Նշենք, որ այս քրեական գործով մեղադրյալները 15-ն են` Արցախի Հանրապետության երկրորդ նախագահ Արկադի Ղուկասյանը, Արցախի չորրորդ նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, Արցախի երրորդ նախագահ Բակո Սահակյանը, Արցախի ԱԺ վերջին նախագահ Դավիթ Իշխանյանը, Արցախի Հանրապետության նախագահի նախկին խորհրդական, նախկին արտգործնախարար Դավիթ Բաբայանը, Արցախի ՊԲ նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանը, ՊԲ հրամանատարի նախկին տեղակալ Դավիթ Մանուկյանը և ևս 8 գերիներ՝ Գարիկ Մարտիրոսյան, Մելիքսեթ Փաշայան, Դավիթ Ալավերդյան, Գուրգեն Ստեփանյան, Լևոն Բալայան, Մադաթ Բաբայան, Վասիլի Բեգլարյան, Էրիկ Ղազարյան։ 

15 հայ գերիներին մեղադրանք է առաջադրվել Ադրբեջանի Քրեական օրենսգրքի հետևյալ հոդվածներով՝ 100 (ծրագրում, նախապատրաստում, ագրեսիվ պատերազմի սանձազերծում կամ վարում), 102 (հարձակում միջազգային պաշտպանություն վայելող անձանց և կազմակերպությունների վրա), 103 (ցեղասպանություն), 105 (բնակչության ոչնչացում), 106 (ստրկատիրություն), 107 (բնակչության տեղահանում կամ բռնի տեղահանում), 109 (հետապնդում), 110 (անձանց հարկադիր անհետացում), 112 (ազատազրկում, որը հակասում է միջազգային իրավունքին), 113 ( խոշտանգումներ), 114 (վարձկանություն), 115 (պատերազմի օրենքների և սովորույթների խախտում), 116 (միջազգային մարդասիրական իրավունքի խախտում զինված հակամարտությունների ժամանակ), 118 (պատերազմական կողոպուտ), 120 (դիտավորյալ սպանություն), 192 (ապօրինի բիզնես), 214 (ահաբեկչություն), 214-1 (ահաբեկչության ֆինանսավորում), 218 (հանցավոր համայնքի կազմակերպում (հանցավոր կազմակերպություն)), 228 (ապօրինի կերպով զենք, դրանց համար բաղադրամասեր, զինամթերք, պայթուցիկ նյութեր և պայթուցիկ սարքեր ձեռք բերելը, տեղափոխելը, վաճառելը, պահելը, փոխադրելը կամ կրելը), 270-1 (վտանգավոր գործողություններ՝ ավիացիոն անվտանգությանը), 277 (պետական ​​կամ հասարակական գործչի դեմ մահափորձ), 278 (իշխանության բռնությամբ զավթում կամ իշխանության բռնի պահպանում, պետության սահմանադրական կարգի բռնի փոփոխություն), 279 (զինված կազմավորումների կամ խմբերի ստեղծում) և այլ հոդվածներով:

Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի գործն էլ քննվում է առանձին վարույթով:

Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարները ապօրինի ազատազրկված են Բաքվում 2023 թվականի սեպտեմբերից։ Արցախի ամբողջական օկուպացիայից հետո Ադրբեջանի ուժայինները ձերբակալեցին և Բաքու տեղափոխեցին Արցախի նախկին և ներկա ռազմաքաղաքական ղեկավարության 8 ներկայացուցիչների։

Գլխավոր լուսանկարը՝ Ադրբեջանի «Ազերթաջ» պետական լրատվական գործակալության