«Սիվիլիթաս» հիմնադրամը և Արցախի արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հանրային խորհուրդը փետրվարի 14-ին Ստեփանակերտի «Պարկ Հոթել Արցախ» հյուրանոցում ներկայացրեցին Սիվիլիթաս հիմնադրամի «Հայաստան 2012. ընտրության տարի» տարեկան զեկույցը հայերեն և անգլերեն:

Զեկույցի ներկայացումից անմիջապես հետո տեղի ունեցավ հանրային քննարկում «Հայաստանի ընտրությունները և հակամարտությունը» թեմայով:
Քննարկման մասնակիցներն էին ԼՂՀ Ազգային ժողովի պատգամավոր, ԼՂՀ նախագահի նախկին թեկնածու Վիտալի Բալասանյանը և ԼՂՀ Ազգային ժողովի պատգամավոր, ԼՂՀ ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Արմեն Սարգսյանը: Քննարկումը վարում էր «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի վերլուծաբան Թաթուլ Հակոբյանը: Ձեզ ենք ներկայացնում հատված «Հայաստանի ընտրությունները և հակամարտությունը» թեմայով քննարկումից:

Թաթուլ Հակոբյան - Գաղտնիք չէ, որ շատ բան որոշվում է Երևանում: Հայաստանում մի քանի օրից սպասվում են նախագահi ընտրություններ, ի՞նչ սպասելիքներ կան այդ ընտրություններից: Ինչպե՞ս են նախագահի թեկնածուներն անդրադառնում ղարաբաղյան կարգավորմանը: Ընդհանրապես, այս քաղաքական դիսկուրսում Ղարաբաղը ինչքանո՞վ կա Հայաստանի ընտրություններում:

Վիտալի Բալասանյան - Առայսօր Ղարաբաղը ինտեգրման խնդիր ունի Հայաստանի հետ: Երևի թե 94 թվականին՝ պատերազմից հետո, Ղարաբաղը Հայաստանի ներքաղաքական դաշտից դուրս է մնացել մի պարզ պատճատով, որ չճանաչված երկրի գործող նախագահ Քոչարյանին Հայաստանի իշխանությունները հրավիրել են Հայաստան ու նշանակել վարչապետ: Դրանից հետո Ղարաբաղը դուրս մնաց բանակցային գործընթացից, մանավանդ՝ Հայաստանի ներքաղաքական կյանքից: Ամենագլխավոր պատճառը սա է եղել, որ ամեն ինչ Երևանում է որոշվում: Երբ մեր ղեկավարը հայտնվեց Հայաստանում, հասկանալի էր, որ ամեն ինչ պետք է որոշվեր այնտեղ:

Հիշեցնեմ, որ դա այդպես չէր 88 թվականին. շարժման հիմքում դրված բոլոր կարևոր փաստաթղթերը որոշվել էին Ղարաբաղում: Եվ դրանք մեկ նպատակ էին հետապնդում՝ Ղարաբաղի վերամիավորումը Հայաստանին:

Եվ երեկ իմ մեջ վատ տպավորություն է թողել Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում նշված շարժման 25-ամյակը. այնտեղ չկար այն, ինչ մենք ուզում էինք 88-ին. այն շինծու էր: Երեկ, օրինակ, ես ոչ մեկից չլսեցի «միացում» բառը: Գոնե այնտեղ կոչ անեին «անկախություն», բայց ոչ «անկախություն» լսեցի, ոչ էլ «միացում»: Մեղքը մերն է՝ թե ժողովրդինը, թե իշխանությանը, սա է վիճակը:

Արմեն Սարգսյան - Իհարկե, Երևանում շատ բան է որոշվում, բայց խնդիրը այն է, որ մենք պետք է պայքարենք նրա համար, որ Հայաստանում ճիշտ որոշումներ ընդունվեն:

Թաթուլ Հակոբյան - Պարոն Բալասանյան, մի հետաքրքիր իրավիճակ կա հայկական աշխարհում. արցախահայության և սփյուռքահայության մեջ հաճախ ասում են, որ Հայաստանի իշխանությունները պետք է լինեն արցախցիներ, որովհետև նրանք չեն թողնի, որ Ղարաբաղի համար վատ լուծում լինի: Ի՞նչ եք կարծում՝ սա արդարարացվա՞ծ կեցվածք է, թե՞ սրա մեջ կա միամիտ մի բան, որն օգտագործում են քաղաքական ուժերը:

Վիտալի Բալասանյան – Միանգամայն, ես սրան դեմ եմ: Երբ առաջին անգամ ղարաբաղցի պաշտոնյաները հայտնվել են Հայաստանում, ամենամեծ սխալը դա է եղել:

Այո, դա իշխանությունը պահելու ձև է: Անկախ նրանից, թե ով կլինի Հայաստանի իշխանության ղեկին նստած՝ բացառվում է, որ որևիցե մեկն ասի՝ սա լենինականցի է, կարող է Ղարաբաղի մասին չմտածի, իսկ ղարաբաղցին՝ Ղարաբաղի մասին կմտածի: Ու՞ր ենք գնում այսպես: Նման հասկացությունները պետք է հանենք մեր գաղափարից:

Թաթուլ Հակոբյան - Մի այսպիսի միտք հնչեց Հայաստանում, որ Ռամիլ Սաֆարովի հանձնումը Ադրբեջանին հայ քաղաքական գործիչներին փրկեց, քանի որ նրանք էլ միջազգային հանրության չեն բացատրելու, թե ինչու Ղարաբաղը չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում: Ահա այս պայմաններում, երբ Ռամիլ Սաֆարովին են հանձնում և մեկ այլ գրողի դեմ պայքար սկսում, պարոն Բալասանյան, կարո՞ղ են ինչ-որ շփումների ու համագործակցության եզրեր լինել ադրբեջանցիների հետ: Որովհետև մենք կարող ենք շատ բան ասել, բայց աշխարհագրությունը չես կարող փոխել և պետք է ապրենք թուրքերի հարևանությամբ:

Վիտալի Բալասանյան - Ռամիլ Սաֆարովի կապակցությամբ Արտաքին գործերի նախարարության միայն մեկ հայտարարությունը հերիք էր: Ռամիլ Սաֆարովին հայերն են հերոսացրել: Եվ հենվել Ռամիլ Սաֆարովի վրա ու քաղաքականություն սկսել, ճիշտ չէ:

Իհարկե, մենք հարևանությամբ ենք ապրում, չնայած որ Ղարաբաղի բնակչությունը միշտ էլ պրոբլեմներ է ունեցել ադրբեջանցիների հետ, բայց համագործակցության եզրը գտնվել է: Երևի այսօր էլ եզրը գտնվի. հարյուրավոր տարի չե՞նք պատերազմելու: Սա էլ ժողովուրդներ են, ոչ թե իշխանություններ:

Պատերազմի տարիներին շատ են եղել դեպքեր, երբ թե մեր և թե նրանց զինվորները հայտնվում էին տարբեր կողմերում, և մենք՝ հրամանատարներս, բանակցություններ էինք վարում իրար հետ: Նույնն է նաև խաղաղ ժամանակ: Վաղ թե ուշ՝ այս գործընթացը սկսվելու է: Դա հնարավոր է և պետք է:

Թաթուլ Հակոբյան - Պարոն Սարգսյան, ինչպե՞ս են հանդես գալիս թեկնածուները Ղարաբաղյան կարգավորման հարցում: Հիմնականում երկու քաղաքական  գործիչ են Ղարաբաղի հարցի շուրջ հստակ ատրատահայտվում՝ Սերժ Սարգսյանը, ով գլխավոր բանակցողն է և Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, ով ասում է, որ անպայման պետք է ճանաչենք Ղարաբաղի անկախությունը, ինչը քննադատեց գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը: Ձեր կարծիքով՝ ինչքանո՞վ է Ղարաբաղը հետաքրքիր  Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում և մասնավորապես ընտրություններում:

Արմեն Սարգսյան - Ղարաբաղը պիտի մասնակցի բանակցության գործընթացին, իսկ Հայաստանն այդ գործընթացում պետք է լինի անվտանգության ու անկախության երաշխավորողը: Իսկ եթե անկախության երաշխավորողն է, ուրեմն պետք է ճանաչի Ղարաբաղի անկախությունը: Բայց ինչպե՞ս ճանաչի, անցել է այդ ժամանակը. ՀՅԴ-ն 92 թվականին Լևոն Տեր-Պետրոսյանից պահանջում էր ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը, բայց նա նույնիսկ Արթուր Մկրտչյանին Երևանում չեր ուզում ընդունել այս կապակցությամբ:

«Ժառանգության» առաջարկը, որ պետք է ճանաչել Ղարաբաղը, մենք ուրիշ ձևով ենք արտահայտում՝ կնքել ռազմաքաղաքական դաշինք, որով դե ֆակտո ու դե յուրե Հայաստանը ճանաչում է Ղարաբաղը: Եթե այսօր Հայաստանը ճանաչի Ղարաբաղը, մի քիչ անհեթեթություն կլինի. այսքան տարի չի ճանաչել ու հանկարծ ճանաչում է: