Մաքս Հաուարդը արդեն երկրորդ անգամ է Հայաստանում` ՌեԱնիմանիայի` Երեւանի միջազգային անիմացիոն կինոփառատոնի շրջանակներում:

Անիմացիոն ֆիլմարտադրության ոլորտում եք եղել երկար տարիներ, ի՞նչն է փոխվել անիմացիայի արտադրության մեջ:

Տեխնոլոգիան, այն նույն տեխնոլոգիան, որն իրականում փոխել է բոլորիս կյանքը:

Իսկ տեխնոլոգիան անիմացիայում ի՞նչ է փոխել:

Այն տեխնիկան, որը պետք էր համակարգչային գրաֆիկայի համար, ժամանակին շատ թանկ էր, եւ դու ստիպված էիր ինքդ գրել բոլոր ծրագրերը: Հիմա այն հասանելի է բոլորին եւ թանկ էլ չէ: Դա հիմա թույլ է տալիս տաղանդավոր մարդկանց իրենց աշխատանքն անել` չլինելով մեծ ստուդիայի մի մաս: Եվ դա հնարավորություններ է տալիս այստեղ` Հայաստանում գտնվող փոքր ստուդիաներին: Հիմա այստեղ հնարավոր է ֆիլմ արտադրել, մինչդեռ մի քանի տարի առաջ, եթե անգամ հրաշալի տաղանդ ունենայիր, դա հնարավոր չէր, որովհետեւ տեխնոլոգիաները հասանելի չէին:

Նոր տեխնոլոգիաները չե՞ն «գողանում» անիմացիայից ինչ-որ բան:

Չեմ կարծում, որովհետեւ տեխնիկան երբեւէ քո փոխարեն ոչինչ չի անում: Եթե դու նամակ ես գրում` օգտագործելով համակարգիչը, դա դեռ չի նշանակում, որ համակարգիչն է քո փոխարեն գրում նամակը: Եթե ես քեզ գրեմ, պետք է ճիշտ բառերը գտնեմ դա անելու համար: Ես չեմ կարող համակարգչին ասել` նամակ գրիր, խնդրում եմ: Եթե դա անեմ, նամակը շատ ձեւական կստացվի, անդեմ կլինի: Եթե ես տեխնիկա ունենայի, որն անիմացիա կաներ, դա լավ չէր ստացվի, անդեմ կլիներ, եւ դա քեզ հաստատ դուր չէր գա: Այսպիսով, եթե անգամ համակարգիչն է, միեւնույն է` նկարիչն է այն օգտագործում: Թղթի վրա նկարելու փոխարեն հիմա դու կարող ես նկարել թվային էկրանի վրա, բայց նկարչի ձեռքերը նույնն են մնում:

Փաստորեն, դուք կարող եք ասել, որ ականատեսն ու մասնակիցն եք անիմացիայի էվոլյուցիայի բոլոր փուլերի:

Հա, բախտավոր եմ, չէ՞: Ես փորձ չունեի, երբ մտա այս ոլորտ: Այսինքն` նորարարությունն ինձ համար այսպես է` ինչո՞ւ չլինել նորարար: Որովհետեւ ինչքան մեծանում ենք, այնքան ճահճանում ենք: Մտածում ենք` միայն մի ձեւ կա դա անելու, որովհետեւ երբեմն չափից շատ ես իմանում ու չափից շատ փորձառու ես լինում:

Ասում եք, որ ձեր ֆիլմերում ինչ-որ կանոններ եք ջարդում, ստանդարտներից եք հեռանում:

Դու պետք է նախ ֆիլմը հասկանաս, հետո կարող ես փոփոխություններ անել: Եթե կանոնները ջարդում ես, պետք է հասկանաս` որն է կանոնը: Պետք է հասկանաս` ինչու է ֆիլմը աշխատում, ինչու է դա քեզ դուր գալիս: Եվ ես ասում եմ` կարող ես փոխել կանոնները եւ պետք է նորարար լինես, բայց հասկանաս, թե ինչու են մարդիկ սիրում տվյալ ֆիլմը: Հիմա ես մի տեսակ հասկանում եմ` ինչպես հմտորեն ստիպեմ քեզ հավանել ֆիլմը: Դա են անում բոլոր մեծ ռեժիսորները ու մեծ գրողները:

Exodus film group-ը անկախ անիմացիոն ֆիլմարտադրությամբ զբաղվող ընկերություններից է: Որո՞նք են անկախ անիմացիոն ֆիլմարտադրության խնդիրները:

Փողը: Երբ մեծ ընկերություն ես, բյուջեն էլ է մեծ ու չես մտածում` բավական գումար կհավաքվի՞ ֆիլմի համար, թե՞ ոչ: Երբ անկախ ես, անընդհատ փորձում ես մարդկանցից գումար ստանալ, ասում ես` եկեք եւ մեր ֆիլմում ներդրում արեք: Սա ամենադժվար կողմն է: Բայց ստեղծագործական ազատությունը, ստեղծագործ միտքը ավելի շատ է, որովհետեւ մենք փոքր ենք, մենք կարող ենք ավելի արագ ստանալ ինչ-որ բան, եւ մենք կարող ենք նորարարական ֆիլմեր ստեղծել:

Exodus-ի նման ընկերության համար պետք է որ դժվար լիներ մտնել մի ոլորտ, որտեղ այնպիսի խոշոր ընկերություններ են, ինչպես Pixar-ը, Disney-ը, Dreamworks-ը:

Այո, առաջ չէիր կարող, իսկ հիմա կարող ես: Մի քանի տարի առաջ ես հասկացա, որ շուտով մենք ավելի շատ անկախ ֆիլմեր ենք նայելու: Եվ այդպես էլ կա: Ամբողջ աշխարհում անկախ ֆիլմեր են արտադրվում: Այսօր մի ռուսական գեղարվեստական ֆիլմ նայեցի, որը այստեղ` Հայաստանում էին արտադրել: Դա նախատեսված է ռուսական շուկայի համար եւ չի պտտվելու ամբողջ աշխարհում, բայց միեւնույն է, դա ֆիլմ է, որը ստեղծվել է այստեղ:

Այսինքն` այսօր փոքր ընկերությունները կարո՞ղ են մրցել խոշոր ընկերությունների հետ:

Այո, բայց դա այնքան էլ մրցակցություն չի: Կարծում եմ` հնարավորություններն են շատ: Երբ «Ավատարը» դուրս եկավ, դա պարզապես ֆիլմ էր, նրանք չեն փորձում մեկ ուրիշին մրցակցությունից, դաշտից դուրս մղել: «Ավատարը» չի փորձում ստիպել Warner Bros. Entertainment-ին դադարել ֆիլմ նկարել, այն ընդամենը փորձում է իր սեփական հաջողությունն ունենալ: Կարծում եմ` կախված է նրանից, թե ինչպես ես դրան նայում: Ինչու՞ մրցել Pixar-ի կամ Dreamworks-ի հետ, դու ընդամենը մի մարդ ես, ով իր ֆիլմն է ստեղծում: Այսինքն` որպեսզի դու հաջողություն ունենաս, պարտադիր չէ, որ Dreamworks-ն անհաջողություն ունենա:

Փոքր ընկերություններն իրենց հանդիստատեսին գտնելու առումով դժվարություն ունենո՞ւմ են:

Դժվարություն կառաջանա, եթե դու լավ ֆիլմ կամ լավ պատմություն չունենաս: Եթե լավ ֆիլմ ունենաս, դու դիստրիբյուտոր կգտնես, քո հանդիսատեսը կիմանա ֆիլմի մասին, կգա եւ կնայի ֆիլմը, նրանք կհավանեն այն եւ կպատմեն իրենց ընկերներին: Ու հետո սկսվում է ամբողջ շարժումը: Մի արտահայտություն կա այսպիսի ֆիլմերի համար. դրանց «sleeper» ֆիլմեր են ասում: Դրանք այն ֆիլմերն են, որոնք նախ ցուցադրվում են մեկ կամ երկու կինոթատրոնում, հետո մարդիկ սկսում են խոսել դրանց մասին, եւ այլ կինոթատրոններ ավելացնում են ցուցադրությունների թիվը: Ամիսների ընթացքում այն ավելի ու ավելի է տարածվում:

Պահանջարկը փոփոխություններ կրե՞լ է տարիների ընթացքում:

Կարծում եմ` կենդանի սերունդ չկա, որն առանց անիմացիայի մեծացած լինի. տատիկները ճանաչում են հայտնի հերոսներին, ինչպիսին Միկի Մաուսն է: Տարիներ առաջ անիմացիան նորություն էր: Հիմա այդպես չի: Որոշ մարդիկ անիմացիան ընկալում են որպես ժամանցի մի ձեւ: Բայց ընդունված է, որ անիմացիայի տարբեր ոճեր կան` stop-motion, որը Aardman ստուդիայում են անում, համակարգչային գրաֆիկա, որը Pixar-ն է անում, ու նաեւ ձեռքով նկարած անիմացիան, որը շատ ստուդիաներ են անում, այդ թվում` Disney-ը:

Երեխաների նախընտրությունները փոխվե՞լ են:

Կարծում եմ` նրանց ուզածը հիանալի պատմություն նայելն է: Չեմ կարծում, որ նրանց իրականում հետաքրքրում է, թե ինչ է անում տեխնիկան: Կարծում եմ` բոլորը հասկանում են, որ իրենք մի լավ պատմություն են տեսնելու: Երեք բան կա, որը պատմությունը պատմություն է դարձնում. դու պետք է ստեղծես մի աշխարհ, որին կարելի է հավատալ, դու պետք է ունենաս իրադարձությունների հետաքրքիր ընթացք եւ սիրելի կերպարներ: Եթե այս երեք բանը ունենաս ֆիլմում, քո հանդիստատեսը կսիրի ֆիլմը: Որովհետեւ եթե նրանք ճանաչում են աշխարհը, նրանք դա հասկանում են, նրանք սիրում են կերպարներին:

Դուք նպատակ ունե՞ք, որ ձեր ֆիլմերը նայեն ոչ միայն այս սերնդի մարդիկ, այլեւ ապագա սերունդները:

Ես կարծում եմ` դա այն հնարավորությունն է, որ անիմացիան ունի, իսկ մյուս տեսակի ֆիլմերը չունեն: Անիմացիայում ֆիլմերն անցնում են ժամանակից այն կողմ, որովհետեւ այնտեղ գործ ունենք հորինված աշխարհների հետ: Երբ տեսախցիկով ֆիլմ է նկարահանվում, որի ժամանակ պետք է ժամանակակից ֆիլմ ստանալ, օգտագործվում է ամենավերջին նորաձեւությունը, բայց երբ ես նայում եմ ֆիլմը 10 տարի հետո, այդ ամենն արդեն նորաձեւ չի լինում: Անիմացիոն ֆիլմում նման խնդիր չկա, որովհետեւ աշխարհը երեւակայական է, դրանք չեն հնանում, համենայնդեպս` մեծ մասը:

Օգտագործո՞ւմ եք անիմացիան որպես կարեւոր հաղորդագրություններ փոխանցելու միջոց:

Կարծում եմ` դրա հետ պետք է զգույշ լինել: Դու պատասխանատվություն ես վերցնում, երբ ֆիլմ ես ստեղծում: Յուրաքանչյուր ռեժիսոր ունի այդ պատասխանատվությունը: Բայց դու պետք է զատես այդ պատասխանատվությունը պրոպագանդայից: Ցանկացած ժամանցի ձեւ իր մեջ կարող է ունենալ դաստիարակչական մասնիկ, եթե այն առաջնայինը չի: Պետք չէ ասել` դու պետք է նայես այդ ֆիլմը, այն քեզ օգուտ կտա: Մարդիկ դրան ընդդիմանում են: Մարդիկ գնում են ֆիլմ նայելու, որովհետեւ ուզում են զվարճանալ ու հանգստանալ, կրթություն ստանալու համար նրանք դպրոց են գնում: Դու ուզում ես քո առօրյա կյանքից ուրիշ աշխարհ տեղափոխվել: Բայց կարծում եմ` կարեւոր հաղորդագրություններ կան, եւ մենք երբեմն անպատասխանատու ենք լինում: Պետք է գիտակցենք, որ երեխաները սիրում են նմանակել հերոսներին, պետք է դրա հետ զգույշ լինել:

Օգոստոսին Ասիայի ստեղծագործական արտադրությանը առնչվող բիզնես ֆորումի էիք մասնակցում, հիմա Հայաստանում եք: Կարելի՞ է դա համարել որպես հատուկ հետաքրքրություն արեւելյան երկրների հանդեպ:

Այն, ինչ ինձ իրականում հետաքրքրում է, հետաքրքիր ու նոր պատմություն գտնելն է: Գիտեք, շատ եմ մարդկանց ասում, որ եթե դուք ունեք հայկական մի պատմություն, պետք է դա պատմեք այնպես, որ ձեզ հասկանան: Ֆիլմերը բանաձեւեր են, յուրաքանչյուր ֆիլմ մի բանաձեւ է: Կարող եք ասել, որ «Տերմինատորը» եւ «Աստղային պատերազմները» իրար շատ նման ֆիլմեր են` թաքցնում են թագավորին, եւ բոլորը փնտրում են նրան: Բայց ձեւը, որով դու պատմում ես նույն պատմությունը, կարող է տարբեր լինել: Ես կարծում եմ` պոտենցիալ ֆանտաստիկ պատմություններ կան Հայաստանի, այս տեղանքի առասպելաբանության մեջ, բայց դու պետք է հարմարեցնես, փոխես պատմությունը, պետք չի այն պատմել այնպես, ինչպես իրականում կա, դու պետք է ստիպես, որ այն աշխատի` պահելով հիմնական թեման:

Ի՞նչ խորհուրդ կտայիք այն հայերին, ովքեր ցանկանում են անիմացիայի ոլորտ մտնել:

Դա մասնավորի, կառավարության եւ գեղարվեստական միավորումների համատեղ աշխատանք է: Բոլորը պետք է միավորվեն մի միջավայր ստեղծելու համար, որը կնպաստի ստեղծագործական մտքի աշխատանքին: Ստեղծագործական տնտեսությունը Հայաստանի տնտեսության համար մեծ ուժ կդառնա, որովհետեւ այստեղ ստեղծված ֆիլմերը օտար երկրներում գումարներ կհավաքեն եւ կվերադարձնեն Հայաստան: Ստեղծագործական տնտեսությունը շատ բան է անում մարդկանց համար: Համայնքի համար շատ կարեւոր է ստեղծագործ լինել: Ոչ դաժան, բայց ստեղծագործ: Որպես վերջին խոսք` ասում եմ` ինչո՞ւ ոչ, ինչու՞ այստեղ հնարավոր չի դա անել: Դա հնարավոր է անել ամենուր:

Մաքս Հաուարդը Exodus Film Group-ի տնօրենն է, Warner Bros.-ում եղել է լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմերի նախագահը եւ Disney-ի լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմերի գլխավոր փոխնախագահը: Հաուարդը Disney-ի անիմացիոն վերածննդի հիմնադիրներից մեկն էր: Նա աշխատել է այնպիսի անիմացիոն ֆիլմերի վրա, ինչպիսիք են «Ով է դավել Ռոջեր նապաստակին», «Փոքրիկ ջրահարսը», «Գեղեցկուհին եւ հրեշը», «Ալլադինը», «Պոկահոնտասը», «Առյուծ արքան», «Հոգին, Ստալիոնը եւ Սիմարոնը»: Warner Bros.-ում Հաուարդը վերահսկել է մրցանակակիր լիամետրաժ անիմացիոն այնպիսի ֆիլմերի աշխատանքը, ինչպիսիք են «Երկաթե հսկան» եւ միջազգային հիթ «Տիեզերական խցանումը»: Վերջերս նա «Իգոր» ֆիլմի գործադիր պրոդյուսերն էր Exodus ֆիլմ ընկերությունում, որը զբաղվում է նաեւ «Գունավոր քաղաքի հերոսը» եւ «Բունյանը եւ փոքրիկը» ֆիլմերի արտադրությամբ, որոնք կթողարկվեն 2011 թ.: Հաուարդը BASTA, ASIFA եւ Ամերիկյան կինոակադեմիայի (Oscar) անդամ է: