«Հետքի» հարցերին պատասխանում է կինոգետ Սիրանույշ Գալստյանը

Եթե մեր իրականությունը դիտարկենք որպես մի ֆիլմ, ինչպե՞ս այն կբնութագրեք:  

Իրականության մեջ անտանելի շատ բան կա: Կարելի է վերցնել դրա կեղտը և ասել, որ ես իրականությունն եմ նկարում: Դա էլ տարբեր կերպ կարելի է նկարել. ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչպես կներկայացվի իրականության այս կամ այն կտորը: Բայց մեր իրականության մեջ էլ մենք կողք-կողքի տեսնում ենք շատ անհամատեղելի բաներ. չքավորություն և շքեղություն, ծայրահեղություններ, կոնտրաստներ՝ որքան ասեք: Մեկի համար հացի խնդիր, մյուսի համար՝ ամենավերջին թողարկման մեքենա: Շատ բազմաշերտ է իրականությունը, բայց միշտ կա ընտրության խնդիր: Ամենակարևորը, սակայն, ինչպե՞ս դա ներկայացնել:

Այսօր ստեղծվող ֆիլմերը որքանո՞վ են ճիշտ ներկայացնում մեր իրականությունը:

Նույնիսկ այնպիսի ապահով իրականության մեջ, որպիսին ամերիկյանն է, նույն այդ խնդիրը կարող է լինել: Բայց ամենադրամատիկ բանը, որ տեղի է ունեցել մեր կինոյում, նրա՝ հանդիսատեսից կտրվելու փաստն է: Մերօրյա հանդիսատեսը գրեթե տեղյակ չէ, թե ինչ է նկարվում: Եթե մարդկանց դրսում հարցնես, թե վերջին 10-ը տարում քանի՞ ֆիլմ եք տեսել, նրանք շատ քիչ բան կհիշեն:

Կարծում եմ՝ հիմնականում Հրաչ Քեշիշյանի ֆիլմերը կնշեն, որովհետև հիմնականում նրա ֆիլմերն են բարձրանում մեծ էկրան, այնուհետև ցուցադրվում նաև հեռուստատեսությամբ:

Եթե խոսենք նրա առաջին գործի մասին, որ հաջողությամբ էկրանին ցուցադրվեց, «Սպանված աղավնին» էր: Որպես հեռուստատեսային ֆիլմ և մինի-սերիալ այն այդչափ խոցելի չէ, բայց դրանից հետո արդեն ես ավելի լուրջ խնդիր տեսա: Երբ գնում էի այդ ֆիլմը դիտելու, ես ուրախացա, որ, փաստորեն, գովազդն աշխատեց: Հայ մարդը կարոտել էր էկրանին տեսնել իր կողքին ապրող մարդկանց, կարոտել էր դասական գործերին: Ճիշտ էին աշխատել, և, փաստորեն, եղավ արդյունք: Հետո եղավ «Խաչագողի հիշատակարանը», բայց ես մեծ առարկություն ունեմ նյութի ընտրության հարցում: Եթե Րաֆֆի էիք ուզում էկրանավորել, ինչո՞ւ «Կայծերը» չէ, ինչո՞ւ «Խենթը» չէ, կամ կարելի էր երկուսը միացյալ հետաքրքիր նյութ դարձնել: Ես բոլորովին չէի ուզի, որ այդ գործի էկրանավորման վրա ծախսված լինեին այդքան միջոցներ: Խորը, շատ հեռու մտածելու դեպքում այդպիսի բան պետք է տեղի չունենար: Հետո՝ «Գարեգին Նժդեհ»: Իհարկե, դրա կարիքը շատ կար, բայց որքան էլ ֆիլմի ամբողջ ստեղծագործական խումբը հավատում էր իր ազնիվ նկրտումներին, այնուամենայնիվ, ես տեսնում եմ, թե ինչքան խոցելի տեղեր կան այդ ֆիլմում:

Ֆիլմի հատկապես ի՞նչն է խոցելի:

Պրոֆեսիոնալ տեսանկյունից ամբողջ նյութի նկատմամբ սկզբունքային մոտեցումը խոցելի տեղեր ունի: Գարեգին Նժդեհի երկու դերակատարներին էլ առանձին գնահատեցի, բայց ինձ պատճառաբանված չթվաց երկու դերակատարների ընտրությունը մեկ դերի համար: Ընդունված է, եղել են ֆիլմեր, երբ դերասանները փոխվել են: Բայց ֆիլմի ռեժիսուրան դա պետք է արդարացներ, որպեսզի հանդիսատեսի մոտ շփոթ ու տարակուսանք չսկսվի: Սցենարի առումով ևս շատ լուրջ առարկություններ կան:

Ի՞նչն է պատճառը, որ մի կողմից էկրանին տեսնում ենք մի քանի ռեժիսորների ֆիլմեր, մյուս կողմից՝ մի շարք ֆիլմեր հանդիսատեսին չեն հասնում:

Այդ խնդիրը կա, երբ պրեմիերայի ցուցադրությունից հետո ֆիլմը չկա: Ճկուն քաղաքականություն պետք է վարվի: Կարծում եմ՝ պետք է հեռուստատեսությունն օգտագործել կինոյի և հանդիսատեսի կապը վերականգնելու համար: Կարելի էր փոքրիկ, բայց սուր նետի պես կրակող մի հաղորդում ցուցադրել շաբաթը մեկ անգամ՝ «Մեր կինոհրապարակում»: Դա նաև կլիներ ֆիլմի սպասման առիթ: Առաջին հերթին պետք է աշխատել հանդիսատեսի և ֆիլմի միջև եղած կապի վերականգնման վրա: Բայց հեռուստատեսության միջոցով կարողացել են հանդիսատեսին ներշնչել, որ եթե նույնիսկ հատուկենտ ֆիլմեր նկարվում են, դրանք առանձնապես նայելու բան չեն: Դա այնպիսի հետևողական ձևով է ներշնչվել, որ շատ լավ աշխատում է: Սակայն, այդ քաղաքականությունը շատ վտանգավոր է: Ես վստահ եմ, որ մարդկանց մեծ մասը առանց տեսնելու մտածում է, որ այդ ֆիլմերը նայելու բան չեն, դրա համար էլ իրենց չեն հասնում: Շատ հարմար, բայց և վտանգավոր դիրքորոշում է, որն աշխատում է:

Վերջին 10-15 տարվա ընթացքում նկարահանված ֆիլմերից որո՞նք կառանձնացնեք, որ հարկ է, որ հասնի լայն հանդիսատեսին:

Սուրեն Բաբայանի «Ժանո», «Մի նայիր հայելուն» ֆիլմերը, Վիգեն Չալդրանյանի «Լռության սիմֆոնիան» և «Ձայն լռության» ֆիլմերը, Հովհաննես Գալստյանի «Խճճված զուգահեռներ» ֆիլմը, ինչպես նաև Միքայել Պողոսյանի և Նատալյա Բելյաուսկենեի «Եթե բոլորը» ֆիլմը, որը ցուցադրվել է մեծ էկրանին, բայց պետք է հանդիսատեսով հեղեղեր կինոթատրոնը: Ես կուզեի, որ դրանք ցուցադրվեին, և կինոդահլիճում մեր հանդիսատեսն իր համար շատ անսպասելի վիճակում կհայտնվեր: Կմտածեր՝ ինչու մենք նույնիսկ չգիտեինք, որ նման ֆիլմեր են նկարվում: Բայց նա մեղավոր չէ, նա չգիտի՝ ինչ նայել և նույնիսկ չգիտի, որ նայելու բան կա. այդ ուղղությամբ ամեն ինչ արվել է, այդ մասին «հոգացել են»:

Եթե անդրադառնանք ֆիլմ դիտելու տեխնիկական հնարավորություններին, ապա մեր կինոթատրոնները շատ քիչ են, մյուս կողմից՝ շատերը հակված են համակարգչով ֆիլմեր դիտել: Ըստ ձեզ՝  ինչ քաղաքականություն պետք է տարվի:

Ամենազարգացած տեխնոլոգիաների երկրում՝ ԱՄՆ-ում, մարդիկ հերթ են կանգնում, որ գնան կինոթատրոն: Մեզ մոտ կինոթատրոնների պակասը տխուր երևույթ է: Քանի դեռ դրանց թիվը չի ավելացել, պետք էր մտածել, թե ինչպես եղածը ճիշտ ծառայեցնել: Կինոթատրոնն ունի իր կոմերցիոն խնդիրները, բայց ճիշտ աշխատելու դեպքում իմ նշած ֆիլմերի համար ևս հանդիսատեսը կգար: Կամ շատ մտածված կամ շատ միամիտ կարծիք է, երբ ասում են՝ ցույց են տալիս այն, ինչ հանդիսատեսն է ուզում: Այսինքն՝ հանդիսատեսին համարում են աղբի պատվիրատու, ուղղակի վիրավորում են այդ հանդիսատեսին: Իրականում, առաջարկն է ձևավորում պահանջարկ:

Այդ դեպքում ինչի՞ պահանջարկ ունի հանդիսատեսը, ի՞նչ կցանկանար նա տեսնել էկրանին:

Ես չեմ կարծում, որ կարող ենք ժանրային մեծ բազմազանություն ապահովել, թեկուզ միջոցների սղության պատճառով: Բայց մենք այսօր բարձր մակարդակի կատակերգության կարիք ունենք: Այն նույն իրականությունը, որը մեզ այսքան հիասթափեցնում է և տխրեցնում, կարիք կա ներկայացնել կատակերգության ծաղրող հայացքով: Բայց դա պետք է արվի բարձր ճաշակով և պրոֆեսիոնալիզմով, որովհետև կատակերգությունը շատ դժվար ժանր է: Տարբեր հաղորդաշարերից և շոուներից եկող հումորները վկայում են, որ այս դառը իրականության մեջ ուրախության ու ծիծաղի չափաբաժնի լուրջ պակաս կա: Մարդիկ պատրաստ են երկար հանդուրժել, ներեցեք, տափակ հումորների շարան, որպեսզի այդ շարանի մեջ հանակարծ մի հաջողված հումոր իրենց հասնի: Այդ կատակների մեջ հանդիպող հատուկենտ լավ կատակներին են մարդիկ սպասում, և հանուն դրանց է հանդուրժում մնացած անհաջող կատակաշարը:

Հաճախ է խոսվում կինոյի դաստիարակչական գործառույթի մասին: Ըստ ձեզ, որքանո՞վ է այժմյան կինոն իրականացնում այդ գործառույթը կամ առհասարակ ի՞նչ  գործառույթ է իրականացնում:

Երբ ասում ենք այժմյան կինո, մի կողմից տեսնում ենք այդ մասին հոգացող հատուկենտ հեղինակներ, որոնց ֆիլմերը, փաստորեն, հայտնի չեն հանդիսատեսին: Կինոյի այդ գործառույթը՝ կապը իր և հանդիսատեսի միջև, չի կատարվում, որովհետև կա խզում: Մյուս կողմից՝ ստացվում է, որ այդ գործառույթն իր վրա վերցրել է հեռուստատեսությունը: Այնինչ, հանդիսատեսը թմրադեղի պես կախվածության մեջ է հայտնվել: Դա արդեն ազգային անվտանգության հարց է, թե այդ կախվածության պարագայում իր թմրադեղի չափաբաժինը պահանջող հանդիսատեսին ինչ է հրամցվում:

Անկախությունը ձեռք բերեցինք շատ թանկ գնով: Արցախյան ազատամարտի մասին մենք բոլորս շատ լավ գիտենք, որ էկրանն այսօր կարոտ է համոզիչ մի ֆիլմի, որտեղ ազատամարտիկի կերպարը կներկայանա ըստ արժանվույն, որպես մեր օրերի հերոս, որովհետև հերոսի խնդիրը կինոյում միշտ կա: 20 տարուց ավել մեր էկրանը դրան է սպասում: