Հարցազրույց Մայդանի ակտիվիստ, նկարիչ Բորիս Եղիազարյանի հետ

Բ. Եղիազարյանը 1993 թ.-ից մշտապես բնակվում է Ուկրաինայում: Նա քաղաքացիական ակտիվություն դրսևորում է 2004 թ.՝ մասնակցելով «Նարնջագույն» հեղափոխությանը:

-Դուք Մայդանում կատարվող իրադարձությունների մասին հաճախ գրառումներ եք անում «Ֆեյսբուքում»: Ինչպե՞ս է անցնում Ձեր օրը: Մայդանում մոտավորապես քանի՞ ժամ եք անցկացնում:

-20 թե 25 օր առաջ ծանր հիվանդացա ու պառկեցի հիվանդանոցում: Երկու շաբաթ տանն էի պառկած, բայց գնալով վատանում էի, ոչ մի բուժում չէր օգնում, դրանից հետո 10 օր էլ պառկեցի հիվանդանցում: Այսինքն՝ 20-25 օր հիվանդ եմ եղել ու չեմ եղել Մայդանում, բայց մինչ այդ առաջին օրվանից սկսած անընդհատ եղել եմ Մայդանում՝ հիմնականում գիշերները, որովետև Մայդանի առաջին օրերից սկսեց հակաժողովրդական քաղաքականություն, ծեծուջարդ էր: Գիտեք նոյեմբերի 29-30-ին Մայդանի ջարդը: «Բերկուտը» ջարդեց երիտասարդներին: Այդ օրը մոտ 300 երիտասարդ գիշերը խաղաղ նստել էր, միտինգն արդեն ավարտվել էր, և նրանք պետք է գնային, սպասում էին, որ տեխնիկան տանեին՝ միկրոֆոն, էկրան և այլն: Նրանք հիմնականում ուսանողներ էին, որոնք 10 օր կանգնած էին Մայդանում: Երբ էրեխեքին ծեծեցին-ջարդեցին, այդ գիշերը 10-15 տարիքով մարդ կար, որոնցից մեկը ես էի:

Դրանից մի քանի օր առաջ զգացի, որ ջարդելու են: Դա նման էր Հայաստանում մարտի 1-ին: Այն ժամանակ Ռոբերտ Քոչարյանը 1 օր առաջ հայտարարություն արեց, որ Հայաստանն Ուկրաինա չէ, այստեղ թույլ չեն տա հեղափոխություն, ու հաջորդ օրը գիշերը ջարդեցին ժողովրդին: Իսկ այստեղ ջարդեցին առավոտյան ժամը 4-ին: Ժողովուրդը հավաքվեց Միխայլովսկի հրապարակում, որից հետո սկսեց հակայանուկովիչյան շարժումը: Ուկրաինացիները շատ զգայուն էին թափված արյան նկատմամբ, քանի որ «Նարնջագույն» հեղափոխության ժամանակ արյուն չէր թափվել, ինչպես չէր թափվել 88-ին՝ Ղարաբաղյան շարժմանը, Ազատության հրապարակում: Ղարաբաղյան շարժումն ինտելեկտուալ շարժում էր, մի ճյուղ անգամ չկոտրվեց, մի խոտ չտրորվեց: Այդպես էլ Ուկրաինայում «Նարնջագույն» հեղափոխությունն էր, չնայած այն ժամանակ նախագահը Կուչման էր, բայց հրաման չեղավ, ընդհարումներ չեղան: Դա համաժողովրդական ստեղծագործական համազգային ակտ էր: «Նարնջագույն» հեղափոխությունից հետո Յուշչենկոյի իշխանությունն էր, ով պարտվեց, սխալներ թույլ տվեց, ժողովուրդը, քաղաքական ուժերը շատ դժգոհություններ ունեցան, և հիմնական դժգոհությունն այն էր, որ Յուշչենկոն թույլ գտնվեց Յանուկովիչի նկատմամբ, թույլ տվեց, որ նա իշխանության գա և այլն:

Յուշչենկոյի ներդրումը Ուկրաինայի համար այն էր, որ թեև նա, իսկապես, կորցրեց քաղաքական գործչի հեղինակությունը, բայց պահեց դեմոկրատիան և խոսքի ազատությունը: Դրանից օգտվելով՝ Յանուկովիչը եկավ իշխանության, որից հետո սկսեցին ծեծել, նեղացնել լրագրողներին, ճնշել ժողովրդին, հակադեմոկրատական քայլեր պառլամենտում, օպոզիցիային ծեծում էր, ջարդում էր ֆիզիկապես, շանսատակ էր անում, և այդ ամենը տեսնում էր ժողովուրդը: Այդ ամենը շարունակվեց, և հայտնի դարձավ, որ Յանուկովիչի իշխանությունը հակաժողովրդական է, որը 3 տարվա ընթացքում տնտեսական, քաղաքական ծանր ճգնաժամի հասցրեց երկիրը, և խնդրեմ, արդյունքում այս հեղափոխությունը:

-Դուք գրառում էիք կատարել, որ Մայդանում հրաշքներ են կատարվում: Ի՞նչ հրաշքի եք հավատում: Ի՞նչ կլինի:

-Հրաշքներ, իսկապես, կատարվում են, գեղեցիկ հրաշքներ, իսկ ինչ կլինի, դա, կարծում եմ, հրաշք չէ, այլ կոնկրետ իրողություն: Աշխարհում արդարություն չկա, անարդար բաներ շատ են տեղի ունենում, բայց կա քաղաքակիրթ աշխարհ, գոյություն ունեն օրենքներ, մարդասիրություն, կյանքի իրավունք, խոսքի իրավունք, դեմոկրատիա: Ուկրաինան եվրոպական երկիր է, որի կարիքն ունի Եվրոպան: Յուշչենկոյի իշխանության գալուց հետո ԱՄՆ-ն և եվրոպական երկրները տրամադրված էին, որ, վերջիվերջո, Ուկրաինան պետք է միանա Եվրոպային, և 5 տարի աշխատանք էր կատարվել դրա համար: Եվրաինտեգրացման մասին օրենք էր ընդունվել:

-Ի՞նչ հանգուցալուծում կլինի Մայդանում:

-Հնարավոր չէ, որ Ուկրաինայում ժողովուրդը չհաղթի: Կարող է Յանուկովիչի կողմից ժամանակավոր հաղթանակ լինի: Իրենք ուժեղ են, ինչպես 2008-ին հայտարարեց Ռոբերտ Քոչարյանը, որ 88-ին սովետական երկիրը թուլացած էր, խեղճ էր, և հաղթանակեց ժողովուրդը, բայց հիմա իրենք ամուր են, հզոր են, ունեն ուժային ստրուկտուրաներ և կճնշեն ժողովրդին: Այստեղ նույն կերպ մտածեցին և հայտարարեցին Յանուկովիչն ու նրա կողմնակիցները: Երբ 2004-ին ասում էի, որ Հայաստանում այսպես եղավ, այնպես եղավ և պետք է զգույշ լինել, ասում էին՝ «Բորիս, Ուկրաինա նե Արմենիա»: Ես ջղայնանում էի: Այ բալամ, դուք չգիտեք, թե Հայաստանն ինչքան ուժեղ է, կազմակերպված, և 2-միլիոնանոնց Հայաստանում կեսմիլիոնանոց ժողովուրդ էր կանգնած հրապարակում 2008-ին, բայց ջարդվեցին: Ասում էի, որ այդ նույն բանը կարող է լինել այստեղ, որովհետև դա Կրեմլի նույն ձեռքն է, ձեռագիրը: Իրենք ասում էին՝ «Ուկրաինա նե Արմենիա»: Հիմա ֆրազան ուրիշ տեսակ եմ ասում. «Դա, Ուկրաինա նե Արմենիա»: Այս երկիրը շատ մեծ է, եվրոպական երկիր է, որը շատ պետք է Եվրոպային ու աշխարհին: Սա է ամբողջ բանը, և Ուկրաինան սա հասկանում է:

Իրականում Ուկրաինան միասնական է, և հիմա ժողովրդի պայքարը գնում է սոցիալական, տնտեսական վիճակի համար: Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ ուկրաինացիները վիրավորված էին, որ իրենց խաբեցին, քանի որ ասվել էր եվրաինտերգրացիայի մասին, բայց էրեխեքին ծեծել-ջարդելուց հետո իրենց Մայդանի դևիզը փոխեցին. այն կոչվեց Եվրամայդան, որն արդեն Յանուկովիչի դեմ էր:

Ժողովուրդը Յանուկովիչին համարում է հանցագործ: Եթե նախկինում իրեն հանցագործ էին համարում, որովհետև Ուկրաինայում կոռուպցիան հասավ անտանելի աստիճանի, հետո նա Սահմանադրական դատարանի միջոցով փոփոխություններ արեց Սահմանադրության մեջ, դարձավ լիիշխան նախագահ և ստացավ իրավունքներ, որոնք ժողովուրդը չէր տվել նրան իր ընտրությունների ժամանակ: Եվ 3 տարվա մեջ դա իր արդյունքը տվեց. դեմոկրատիայի լրիվ վերացում, խոսքի ազատության նկատմամբ ճնշումներ, քաղաքական ազատության վերացում, բանտարկություններ, դատեր, քաղաքական դատապարտյալներ՝ սկսած Յուլիա Տիմոշենկոյից և այլն, և այլն… Եվ հասավ այս աստիճանի: Ժողովուրդը շատ բարկացած է, վրդովված է, և ծեծուջարդից հետո պահանջում էր, որպեսզի դատուդատաստան լինի նրանց նկատմամբ, ովքեր ծեծեցին:

2000-ից ավել «բերկուտ», ես այնտեղ ներկա եմ եղել, սարսափելի քանակություն, կարծես, ֆիլմերի մեջ եղած հռոմեական լեգեոններ, հարձակվեցին և ջարդեցին 200-300 էրեխեքի, արյունլվա արեցին, ես այնտեղ եմ եղել: Շատ նվաստացուցիչ ծեծուջարդ արեցին: Աչքիս առաջ ամեն աղջիկ էրեխու ջարդում էին 4-5 «բերկուտով»: Իսկ թե ինչու այն ժամանակ զոհ չեղավ, որովհետև սպանելու հրաման չկար:

-Իսկ այս գիշերվա դեպքի համար, որի հետևանքով երկու տասնակից ավելի զոհ եղավ, կա՞ր սպանելու հրաման:

-Իրենք սպանելու հրաման չէին ստացել: Հրամանն այն էր, որ ամեն ինչ կարելի է, միայն թե Մայդանն ազատեք: Մինչ երեկվա դեպքը շատ հարձակումներ եղան Մայդանի վրա, և՛ մարդիկ զոհվեցին, և՛ ակտիվիստներին գողացան, տարան ծեծեցին, ջարդեցին:

-Ձեր նկատմամբ եղե՞լ է ծեծուջարդ:

-Դե ինձ նոյեմբերի 30-ին ջարդեցին:

-Դրա համա՞ր տեղափոխվեցիք հիվանդանոց:

-Չէ, ես 30-ից հետո 10 օր պառկեցի, չէի կարողանում շարժվել, ողնաշարս էր վատ, ոտքերս, երիկամներս… Դրանից հետո դարձա տկար, սկսեցի հաճախ հիվանդանալ, բայց դրանից 10 օր անց գնում էի Մայդան: Շատ ճնշումներ կային ինձ վրա՝ դատախազությունից, ոստիկանությունից, անգամ անվտանգության ծառայությունից: Հետո դադարեցրին այդ ամենն իմ նկատմամբ, բայց իմ գործը գնում էր՝ իբրև տուժած, ինձ ծեծել էր «Բերկուտը», ես տուժած էի, և «Բերկուտը» պետք է դատվեր այդ անօրինական ծեծուջարդի համար: Ժողովուրդն սկսեց դա պահանջել 30-ի գիշերից հետո, որից էլ սկսեց այն ֆրազան, որ կոչվում է հեղափոխություն:

-Այնուամենայնիվ, շարունակում եք պայքարել:

-Ես բարկացած եմ, զայրացած եմ: 88 թ.-ին մենք ոտքի կանգնեցինք Ղարաբաղի հարցի արդարացի լուծման համար: Մենք պահանջեցինք, որ Ղարաբաղը պետք է միանա Հայաստանին, դուրս գա Ադրբեջանի կազմից, հետո Ղարաբաղյան շարժումը դարձավ Հայոց համազգային շարժում, որի խնդիրն էր Հայաստանի անկախությունը:

88-ից Ղարաբաղյան շարժման մեջ էի, հետո՝ Հայոց համազգային շարժման, հետո Գետաշենի կռիվների ժամանակն էր, մեզ զորք էր պետք, ուժ էր պետք: Ես գնացի Ապարան, որտեղից ջոկատ բերեցի, մեզ պետք է ուղարկեին Գետաշեն, բայց քանի որ իմ ջոկատը որսորդական հրացաններով ու ինքնաշեն նռնակներով էր, մեզ չուղարկեցին Գետաշեն, որովհետև այնտեղ լուրջ մարտեր էին: Սիսիանում մենք սահմանն էինք պահում՝ մոտ 12 գյուղ կար: Պատերազմ էր սկսվում: Հետո մենք հետ կանչվեցինք այդտեղից, եկան-կանգնեցին ոստիկաններ, հետո եղավ Հայաստանի անկախություն, հայոց ազգային բանակ և այլն, որից հետո չեմ մասնակցել ճակատարամարտերի, իմ ընկերներից շատերը դարձան զինվորներ, ես վերադարձա նկարչության: Դա 89 թիվն էր:

2008 թ. 50-ամյակիս ցուցահանդեսով եկա, բայց հայացքներս այնպիսին էին, որ պաշտպանեցի Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, և եղան տհաճ բաներ՝ ցուցահանդես թույլ չտալ և այլն:

Ինչո՞ւ եմ ես հիմա մասնակցում այդ շարժմանը: Ես արդեն զզվել եմ, երբ իշխանության գլուխ են գալիս հանցագործներ, կոռուպցիոներներ, բանդիտներ... Հոգնել եմ: Ես արդեն 58 տարեկան եմ, Եվրոպայի շա~տ երկրներում ցուցահանդեսներ եմ արել, ճանաչված նկարիչ եմ ոչ միայն Ուկրիանայում, այլև Եվրոպայում: Շատ հայտնի ցուցահանդեսներ եմ ունեցել: Ես տեսա Եվրոպան, ճանաչեցի և շատ ափսոսում եմ, որ մեր ուժը, էներգիան անընդհատ ծախսվում է իշխանությունների դեմ կանգնելու, ինչ-որ բան ապացուցելու, ինչ-որ իրավունք պաշտպանելու, կյանքը պաշտպանելու, բանտերից փախնելու, հարձակումներից փախնելու սպառնալիքների վրա: Ես ուղղակի հոգնել եմ: Ես բարկացած ասացի՝ հերիք եղավ, մի անգամ էլ կկանգնեմ, այս հանցագործ իշխանությունը թող վերանա, իշխանության գան ազատ մտածող մարդիկ, թող այստեղ մտնեն եվրոպական արժեքներ: 2-3 տարի հետո Ուկրաինան կդառնա Լեհաստանի պես գեղեցիկ երկիր:

Լուս.՝ Բորիս Եղիազարյանի ֆեյսբուք էջից