Սամցխե-Ջավախքի Ծղալթբիլա (Նորշեն) գյուղում հունվարի վերջին մահացել է տեղացիներից մեկը՝ Սարգիս Հովհաննիսյանը: Նրա հարազատները, սակայն, չեն կարողացել հանգուցյալի դին եկեղեցում դնել և հոգեհանգստի արարողություն կատարել: Ազգությամբ ուկրաինացի վարդապետ Հայր Անատոլին փակել է եկեղեցին, գյուղից հեռացել և թույլ չի տվել, որ հանգուցյալին եկեղեցի մտցնեն:

Հանգուցյալի հարազատները որոնել են բանալին, խնդրել եկեղեցու աշխատողներին, որպեսզի բացեն եկեղեցու դուռը, սակայն՝ ապարդյուն: Արարողությունը եկեղեցու բակում՝ փակ դռան մոտ են արել և հուղարկավորել Սարգիս Հովհաննիսյանին:

Հանգուցյալի եղբայրը` Վիկտոր Հովհաննիսյանը պատմում է, որ օտարազգի հոգևորական Հայր Անատոլիի հետ հակադրությունը սկսվել է դեռևս այն ժամանակ, երբ նա 25 տարի առաջ իրենց գյուղ եկավ:

Ծղալթբիլան հայկական ամենամեծ գյուղն է Ախալցխայի շրջանում՝ նաև ամենամեծ կաթոլիկ գյուղը: 25 տարի առաջ հոգևոր ծառայություն մատուցելու համար գյուղ եկած ազգությամբ ուկրանիացի Հայր Անատոլին, ինչպես պատմում է Վիկտոր Հովհաննիսյանը, չի հանդուրժել Մխիթարյան միաբանության ներկայացուցիչ տեղացի Հայր Վահան Հովհաննիսյանի նկատմամբ ժողովրդի ունեցած հարգանքը (Հայր Վահանը տեղափոխվել է Վենետիկ):  Գյուղացիներն էլ սկսել են հակադրվել նրան: Գյուղը կիսվել է՝ մի մասը Հայր Անատոլիի թիկունքին է կանգնել, մյուս մասը՝ ընդդեմ նրա: Հայր Անատոլին, ըստ Վիկտոր Հովհաննիսյանի, գյուղի այդ մասի սիրտը սիրաշահում է դրսից ստացված օգնությունների հաշվին: Իսկ մյուս մասը դրանք չի ստանում և չի հանդուրժում նրա պահվածքը:

Հովհաննիսյանները հանգուցյալ Սարգսի հոգեհանգիստը կատարելու համար նախընտրել են հարևան կաթոլիկ գյուղի հայ քահանային հրավիրել՝ Տեր Պողոսին:  Հայր Անատոլին այդ օրը գյուղում չի եղել: Փոխարենը գյուղ է ուղարկել Ախալքալաքի շրջանի Տուրցխ գյուղի հոգևոր սպասավոր Հայր Անդրեին: Եկեղեցին Հայր Անդրեն չի բացել՝ պատճառաբանելով, որ բանալին մոտը չէ: Թույլ չեն տվել նաև զանգերը հնչեցնել՝ պատճառաբանելով, որ թույլտվություն պետք է տա Հայր Անատոլին: 

Տեսանյութը տրամադրել է Վիկտոր Հովհաննիսյանը

«Թաղման առավոտը Տեր Պողոսն ասում է, որ Գյումրիից արգելել են արարողություն անել: Ես կապվեցի Վենետիկի հետ, Հայր Մեսրոպի հետ, ով տեղափապահն է Քանաքեռում: Նա հրամայեց Տեր Պողոսին կատարել հուղարկավորությունը: Իջանք եկեղեցի, որպեսզի մտնենք, եկեղեցին կողպել էին,-պատմում է Վ. Հովհաննիսյանը: -Հայր Անատոլին, որը եկեղեցու ստորին օղակում ծառայող է, կարողանում է խառնել և անել այն, ինչ ինքը ցանկանում է, անգամ այն, որ ես հայ կաթոլիկին չեմ կարողանում բերել հարևանությամբ գտնվող գյուղից, որ կատարի հուղարկավորություն: Այսինքն՝ Անատոլու թշնամանքը գալիս է ոչ թե անձնական՝ իմ նկատամաբ, այլ ազգի նկատմամբ»:

Վերջինս նշում է, որ անթիվ դեպքեր են եղել, երբ եկեղեցու դուռը Հայր Անատոլին փակել է, դուրս է արել մարդկանց եկեղեցուց: «Ամենասարսափելին այն է, որ մի անգամ եկեղեցու սրահում քարոզի ժամանակ, երբ մեկը աղմկել, խոսել է, բեմից ասել է՝ ձեզ քիչ են կոտորել, բոլորիդ պիտի կոտորեին 1915-ին»,-պատմում է Վիկտոր Հովհաննիսյանը:

Որպես Հայր Անատոլիի հակահայ գործունեության վկայություն Վիկտոր Հովհաննիսյանը նշում է, որ նա գյուղացիներին ստիպել է տներից հանել Վազգեն Վեհափառի լուսանկարը: Գյուղը, սակայն, չնայած կաթոլիկ է, բայց Էջմիածինը սիրող ու պաշտող է եղել: Հիմա գնում է հակառակ ուղղությամբ՝ դեպի լատինացում:

«Ի սկբանե, հայ կաթոլիկությունը լատին կաթոլիկություն չէ: Հայերը՝ հայ կաթոլիկ են: Անգամ եթե դու Մխիթարյան բառը չես օգտագործում, հայ կաթոլիկության ներկայացուցիչը Վենետիկ Սուրբ Ղազարում է՝ աբբահոր առաջնորդությամբ»,-կաթոլիկությունը ազգություններով տարանջատելը այսպես է մեկնաբանում Վիկտոր Հովհաննիսյանը:

Նա նշում է, որ իր պայքարը գյուղի հայության համար է, որոնք հետզհետե հեռանում են հայ եկեղեցուց: Փոխարենը թշնամանք է սերմանվում հայ առաքելական եկեղեցու և կաթողիկոսի նկատմամբ. «Իմ պապը, որ կաթոլիկ էր, ասում էր՝ տարբերություն մի դիր հայ առաքելականի և կաթոլիկի միջև, որովհետև նրանք երկուսն էլ հայ եկեղեցի են: Իսկ հիմա հայտնվում է ոչ թե հայ կրոնավորը, այլ օտար կրոնավորը՝ մեր երկուսի միջև»:

« 25 տարի առաջ մենք պաշտում էինք Էջմիածինը, լինելով կաթոլիկ՝ Էջմիածինը սրբությամբ ընդունում էինք, կաթողիկոսին սրբությամբ ընդունում էինք: Երբ նա եկավ, այդ մասի կապն ամբողջությամբ կտրվեց, որովհետև Անատոլին արգելեց այցելել Էջմիածին: Եթե որևէ քահանա ինձ ասում է, որ ես առաքելական եկեղեցի մտնելու իրավունք չունեմ, դա իմ իրավունքն է, ոչ թե նրա իրավունքը: Ես կարող եմ մտնել բոլոր քրիստոնյա եկեղեցիները, դա իմ ցանկությունն է, և ոչ ոք ինձ չի կարող արգելել»,-ասում է Վ. Հովհաննիսյանը:

Տարաձայնությունը հարթելու, հաշտություն և խաղաղություն կայացնելու համար տարիներ առաջ Գյումրիից Ներսես Սրբազանին են հրավիրել Ծղալթբիլա, սակայն դա էլ չի օգնել: Հակադրությունը մինչ օրս շարունակվում է: Ախալցխայի շրջանում օտարազգի հոգևորականի խնդիրը առաջին անգամ չէ, որ տեղացիները բարձրաձայնում են: «Հետքը» տարիներ առաջ անդրադարձել էր նաև Սուխլիսի գյուղացիների դժգոհություններին: 

Վիկտոր Հովհաննիսյանը մտահոգվում է, որ հայկական գյուղերը սպասարկում են տարբեր ազգությամբ կրոնավորներ՝ լատին, ուկրաինացի և այլն, ինչը վտանգավոր երևույթ է Ջավախքի համար: Նա կոչ է անում հայությանը՝ տեր կանգնել այլազգի կրոնավորների ոտքի տակ տրորվող հայ ժողովրդի մի հատվածին: Նրա կարծիքով՝ «հայ» բառը հանվել է «հայ կաթոլիկ եկեղեցու» բառակապակցությունից, և որպես «անմշակ տարածք» Ջավախքի հայաբնակ գյուղերում են հայտնվել օտարները՝ հայ հոգևորականից բացի:

Գյումրիի առաջնորդարանից Տեր Գրիգորը մեզ հետ զրույցում ասում է, որ Ջավախքում կաթոլիկ եկեղեցում ծառայող 5 հոգևորական կա, որից երկուսը՝ օտարազգի են: Ըստ նրա՝ Ծղալթբիլայում հոգևոր խնդիր չկա, այլ ներանձնական է: Իսկ թե ինչու է այդ դեպքում Ծղալթբիլայի եկեղեցին փակ եղել հանգուցյալի առջև, խորհուրդ տվեց զրուցել անձամբ Հայր Անատոլիի հետ:  

Հայր Անատոլին «Հետքի» հետ զրույցում ասաց, որ եկեղեցում կարգ կա, և ըստ կարգի այնտեղ քահանա կա, և իր փոխարեն այդ օրը մնացել էր Հայր Անդրեն: Նա պետք է թաղման արարողությունը կատարեր: Մինչդեռ Հովհաննիսյանները չեն ուզեցել, որ նա ծառայություն մատացի: «Եթե ես չեմ լինում եկեղեցում, իմ փոխարեն ուրիշ քահանա է գալիս պատարագ մատուցելու կամ ուրիշ արարողություն անելու: Ախալքալաքից ուրիշ քահանա եկավ՝ չնայած եպիսկոպոսը հրամայեց կամ ես, կամ այն քահանան, որին ես խնդրեցի գալ ու կատարել թաղման արարողությունը: Հովհաննիսյանները եպիսկոպոսի կամքին հակառակ են ամեն ինչ արել,-ասաց Հայր Անատոլին,-եկեղեցական օրենք կա՝ կամ ժողովրդապետ պահել կամ քահանա, որին ժողովրդապետը նշանակեց»:

«Եկեղեցական որ օրենքի կամ կարգի համաձայն է եկեղեցին փակվում մարդկանց և հանգուցյալի առջև» մեր հարցադրմանը, Հայր Անատոլին պատասխանեց. «Որովհետև իրենք ուզեցին քահանա տանել, այնտեղ պատրաստ էր՝ քահանա ունեինք, որը պիտի թաղումն աներ: Եկեղեցին փողոցը չէ, եկեղեցու մեջ օրենք կա, ոչ թե ամեն մարդ ինչ ուզե անել, եկեղեցու մեջ տեր կա և օրենք կա»:

Հայր Անատոլին խորհուրդ տվեց գնալ Երևանի որևէ եկեղեցի և ուրիշ տեղից ինքնակամ քահանա տանել, տեսնել՝ արդյոք նրան կթողնե՞ն արարողություն կատարել: «Նրանք կարգի հակառակ արել էին, դրա համար եկեղեցին չբացվեցավ»,-եղավ Հայր Անատոլիի պատասխանը:

Հայր Անատոլին ասում է, որ ինքը հակասություններ չունի Հովհաննիսյանների հետ, առավել ևս՝ բոլոր Հովհաննիսյաններն «այդպիսին» չեն: Գյուղում շատ Հովհաննիսյաններ կան, և միայն այս ընտանիքն է իր նկատմամբ «այդպես» տրամադրված: «Ի՞նչ պիտի պատահի՝ ինձի դատ պիտի բանան, ինձի պաշտոնե պիտի հանեն, թող բանան: Նրանք առաջին անգամ չբացին, «Յություբի» մեջ իրենց սուտ վկայությունով բաներ արել են, էլ ի՞նչ պիտի անեն»,-ասում է Հայր Անատոլին:

Մեր դիտարկմանը, թե մեզ հետ զրույցում, բացի Հովնաննիսյաններից, այլ գյուղացիներ ևս իր հետ ունեցած հակասությունների մասին պատմեցին,  Հայր Անատոլին վկայակոչեց Ջավախքում հայտնի ասացվածքներից մեկը՝ «Գյուղ չկա, որը շուն չլինի»: