HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Քոչարյանի քաղաքական վերադարձը կամ հանգած հրաբուխների ծուխը

Տևական դադարից հետո նախկին առաջին դեմքերի վերադարձը քաղաքականություն հայկական քաղաքական կինոյի ավանդական սյուժեներից է: Նույնիսկ դադարի տևականությունն ու վերադարձի տարեթվերն են հստակ ամրագրված: Ամեն տասնամյակի 8-րդ տարում տեղի է ունենում մեկ մեծ քաղաքական վերադարձ՝ 1998-ին՝ Կարեն Դեմիրճյանը, 2007/08-ին՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և ահա 2018-ին իր վերադարձի մասին հայտարարում է Ռոբերտ Քոչարյանը: Որոշ կատակասերներ արդեն պատրաստ են խաղադրույքներ ընդունել 2028թ.-ին՝ Սերժ Սարգսյանի և 2038թ.-ին՝ Նիկոլ Փաշինյանի վերադարձների վրա:

Սակայն կա նաև էական տարբերություն ներկայիս և նախորդ երկու վերադարձների միջև: Նախ՝ եթե Դեմիրճյանի և Տեր-Պետրոսյանի դեպքում հիմնական դրույքը ժողովորդական դժգոհությունն էր (և ի հավելում դրա, իհարկե, էլիտայի որոշ հատվածների համախմբում՝ ընդդեմ իշխանության), ապա Քոչարյանի դեպքում առաջնային է դժգոհ էլիտաների համախմբումը: Երկրորդ՝ ի տարբերություն Դեմիրճյանի և Տեր-Պետրոսյանի, Քոչարյանը 2008-18 թթ.-ին երբեք չի հեռացել իսպառ, այլ միշտ պահպանել է մի տեսակ կիսաներկայություն մեր քաղաքական դաշտում: Այս՝ առաջին հայացքից ոչ այնքան էական տարբերություններից, կարևոր հետևանքներ կարող են բխել:

Որոշ իմաստով Քոչարյանը երբեք էլ չի հեռացել քաղաքականությունից: Նրա ստվերային ներկայության մասին հայկական քաղաքական դաշտում միշտ էլ խոսվել է՝ սկսած հենց 2008-ից, և այդ խոսակցությունները քաղաքական գործընթացների մասնակիցների մեծ մասի կարծիքով որոշակի հիմք ունեցել են: Դեռևս 2007-ի խորհդարանական ընտրություններին մեծ գաղտնիք չէր Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մրցակցության թեման, Քոչարյանի կողմից որպես նախագահի թեկնածու Վարդան Օսկանյանին պատկերացնելը և այլն՝ արդեն հնացած պատմություններ, որոնց մեջ չենք ուզում խորանալ, բայց որոնք արժե հիշել այժմ՝ այսօրն ավելի լայն շրջանակում հասկանալու համար:

2008-18 թթ.-ի ընթացքում Քոչարյանը չի խորշել նաև խախտելու պայմանական լռության ուխտը՝ մի բան, որը չեն արել ո՛չ Դեմիրճյանը, ո՛չ Տեր-Պետրոսյանը (Տեր-Պետրոսյանից կա 2006-ին բառացիորեն երեք նախադասություն. հարցուպատասխան լրագրողների հետ օդանավակայանում, որտեղ նա խոսում է իր «Խաչակիրները և հայերը» գրքի մասին: Եղել է արդյոք նման մի բան Կարեն Դեմիրճյանից, գուցե, հիշեն քաղաքական հնաբնակները): 10 տարվա ընթացքում Քոչարյանը բավականին հարցազրույցներ ու մեկնաբանություններ է տվել՝ այլևայլ ձևաչափերով: Դրանցից ոչ մեկը չի եղել լիարժեք սրության, և չի դարձել նրա քաղաքական վերադարձի մեկնարկ, սակայն, բոլորում էլ չափավոր դիրքերից քննադատվել է Սերժ Սարգսյանի քաղաքականությունը: Եթե հիշողությունս չի դավաճանում, Քոչարյանը տվել է այդպիսի մոտ 10 հարցազրույց՝ որոշները շատ կարճ, բայց որոշներն էլ բավականին ծավալուն: Կարելի է ասել, որ վերջին տարիների ընթացքում Քոչարյանն անընդատ կիսավերադարձած է եղել: Ավելին, կարելի է ասել՝ Քոչարյանի ցանկությունը՝ վերադառնալ քաղաքականություն, և նրա անհամբերությունն այդ առումով եղել է անթաքույց, սակայն, դա զսպվել է այլևայլ գործոնների ազդեցությամբ: Սերժ Սարգսյանի կողմից իրավիճակը վերահսկելը, նաև Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի խաղի մեջ մնալը, և այլ գործոններ անհնար են դարձրել Քոչարյանի լիարժեք վերադարձը քաղաքականություն: Չի եղել դրա պահանջարկ ո՛չ լայն զանգվածների մեջ (որն այսօր էլ չկա), ո՛չ էլ վերնախավերում (որն այսօր մասամբ իրականություն է):

Առավել հետաքրքիր է Քոչարյանի հնարավոր ստվերային մասնակցությունը 2016-18 թթ.-ի գործընթացներին՝ մինչև Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետ ընտրվելը: Ցավոք, այդքան էլ հեշտ չէ այստեղ հստակ որևէ բան պնդել՝ հիմնվելով միայն բաց աղբյուրների վրա: Համենայն դեպս ուշագրավ է, որ պատերազմից անմիջապես հետո՝ 2016-ի մայիսին կայացած Սերժ Սարգսյան – Լևոն Տեր-Պետրոսյան հանդիպմանը հետևած Տեր-Պետրոսյանի հարցազրույցում կարևոր հատվածներ ուղղված էին Քոչարյանի և Օսկանյանի դեմ: Որևէ արտաքուստ երևացող առիթ դրա համար չկար: Այն ժամանակ շատերն էին ենթադրում, որ առիթը պետք է լիներ Քոչարյանի ակտիվացումը պատերազմից հետո, թերևս, հեղաշրջման կամ դավադրության նպատակով: Իսկ Սարգսյան-Տեր-Պետրոսյան հանդիպման կարևոր օրակարգերից մեկը կարող էր լինել այդ ծրագրի դեմն առնելը: Սա հիշեցրեց 2011-ի ձմեռվա իրավիճակը, երբ այն ժամանակվա ՀԱԿ դաշինքի առաջին դեմքերից՝ Դ. Շահնազարյանի շուրթերով Քոչարյանը գնահատվեց որպես Հանրապետությունում իրավիճակն ապակայունացնող, որի նկատմամբ ՀԱԿ-ն, ըստ բանախոսի՝ կատարում էր կայունացնող դեր:

Իրավիճակը Հայաստանում 2016-ի գարնան վերջին ու ամռանը լարված էր, իսկ հեղաշրջման և դավադրության մասին այլևայլ խոսակցությունները, որոնք այն ժամանակ շրջանառվում էին քաղաքականապես ակտիվ շրջանակների խոսակցություններում, Երևանում կարծես իրականություն դարձան 2016-ի հուլիսյան զինված գործողության ժամանակ: Այս գործողությունը քարոզչական աջակցություն ստացավ քաղաքական դաշտի սուբյեկտների կողմից, այդ թվում նրանց, որոնք լրատվամիջոցներում և քաղաքական խոսակցություններում ավանդաբար կապվում են Ռ. Քոչարյանի հետ: Սա, իհարկե, ինքնին որևէ բանի ապացույց չէ, սակայն, այն ժամանակվա դեպքերի ընդհանուր զարգացման շղթայում անտեսելի էլ չէ:

Ներքին իրավիճակի լարմանը զուգահեռ հետպատերազմյան շրջանում ակտիվացել էր Ղարաբաղյան խնդրի շուրջ բանակցային գործընթացը: Խոսվում էր այսպես կոչված Լավրովի պլանի մասին, որը ենթադրում էր, բացի ամենից, ռուսական խաղաղապահ զորքերի տեղադրում հակամարտության գոտում: Ներքին լարվածությունը թուլացավ, իսկ բանակցային գործընթացի ակտիվացման փուլն ավարտվեց Հայաստանում Կարեն Կարապետյանի գլխավորությամբ նոր կառավարության ձևավորումից հետո կամ դրան զուգահեռ: Քաղաքական կյանքը մտավ նոր՝ համեմատաբար կայուն փուլ, որը բնորոշվում էր Սերժ Սարգսյան-Կարեն Կարապետյան հակասությունների մասին խոսակցություններով և քաղաքական խաղացողների նոր վերադասավորումներով: Ուշագրավ է, օրինակ, որ նոր կառավարության մեջ տեղ չգտած նախկին պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը, որի քաղաքական հավակնությունների մասին խոսակցությունները սկսվել էին դեռ 2014-15 թթ.-ին, և որին դեռ այդ թվերին Ժիրայր Սեֆիլյանը հրապարակավ կոչ էր անում «տեր կանգնել Հայաստանի քաղաքացիներին» (մեջբերումը բառացի չէ, բայց իմաստը պահպանված է), հրապարակավ ընդդիմադիր գործունեություն է ծավալում, և 2017-ի ընտրություններին մասնակցում է Վարդան Օսկանյանի հետ դաշինքով: Այդ դաշինքին ձայն տալու կոչ է անում նույն Սեֆիլյանը: Շատերն, այն ժամանակ, սա անուղղակի վկայություն համարեցին դեռևս 2016-ի գարնանն ու ամռանը պտտվող այն լուրերի մասին, որ տարբեր խմբերի ներգրավմամբ՝ հեղաշրջման ծրագրում կարող են մասնակցություն ունենալ նաև բանակի որոշ պաշտոնյաներ:

2018-ի ապրիլին իր վարչապետ ընտրվելու օրը և հրաժարական տալուց մի քանի օր առաջ, Սերժ Սարգսյանը խոսում էր հանգած հրաբուխների բզբզոցի մասին, ինչը մամուլում մեկնաբանվեց որպես ակնարկ՝ Քոչարյանին ուղղված: Որքանով է այդ մեկնաբանությունը ճիշտ՝ դժվար է ասել: Սակայն Սարգսյանի հեռացումը պետք է ինչ-որ հույսեր արթնացներ Քոչարյանի մոտ: Վերանում էր քաղաքականություն բաց վերադարձի նրա ծրագրի գլխավոր խոչընդոտներից մեկը: Սակայն այստեղ նույնպես հաշվարկները սխալ էին: Սերժ Սարգսյանի հեռացմանը հետևած առաջին երկու օրը, երբ վարչապետի պաշտոնակատար էր Կարեն Կարապետյանը, շատերին թվաց, որ 2016-ից մեկնարկած դանդաղ, այսպես ասած՝ «սողոսկող» հեղաշրջման ծրագիրը վերջապես իրականություն է դառնում: Բայց շատ արագ պարզվեց, որ դրանք լիովին սին հույսեր էին: Հեղաշրջման փոխարեն տեղի ունեցավ հեղափոխություն, քանի որ Սարգսյանի հեռացման գործում գլխավոր դեր ստանձնեցին ոչ թե պալատական դավադիրներն, այլ զանգվածային, հրապարակային պայքարը: Վերնախավային հեղաշրջման ծրագիրը փաստացի տապալվեց,  քանի որ ոչ ոք չէր կարող հրապարակում հավաքված ժողովրդին պարտադրել վարչապետի այլ թեկնածու՝ բացի հրապարակի նախընտրածից: Այդ օրերին՝ հրապարակում ելույթ ունենալիս, Նիկոլ Փաշինյանը, դիմելով Կարեն Կարապետյանին, կոչ արեց նրան «սատանի մայլում քյանդրբազություն չանել»՝ հիշեցնելով, որ եթե Սերժ Սարգսյանը, որը 90-ականներից ի վեր ղեկավարել է Հայաստանի բոլոր ուժային կառույցները, ուժի միջոցով հարցը լուծելու տարբերակ չի տեսել, ապա առավել ևս դա չի կարող անել քաղաքական որևէ փորձ չունեցող Կարապետյանը: Այս կետում արդեն ողբերգությունը կրկնվեց որպես ֆարս, և երկու տարի համառորեն փչած Կարապետյանի փուչիկը պայթեց երկու օրվա մեջ:

Այս օրերին էլ տեղի ունեցավ Քոչարյանի հերթական «վերադարձը»: Մայիսի մեկի ԱԺ նիստից երկու օր առաջ Քոչարյանի հարցազրույցի անոնը եղավ ռուսական ալիքներից մեկով: Սակայն, այն, ինչ արդյունքում ցուցադրվեց, ընդամենը մի քանի նախադասությամբ հատված էր: Այդպես էլ պարզ չդարձավ, սա հատված էր մեծ հարցազրույցից, թե անոնսը վերաբերում էր հենց այդ փոքր կտորին: Համենայն դեպս փոքրիկ հատվածը չէր համապատասխանում Քոչարյանի հարցազրույցի անոնսի հավակնոտ պաթոսին: «Իշխանությունը ճամպրուկ չէ, որ այն փոխանցվի Նիկոլ Փաշինյանին»,- ասում էր Քոչարյանը: Հարցազրույցի ուղերձը պարզ էր՝ եթե ես լինեի (ասում էր Քոչարյանը իշխանությունը կորցնող ՀՀԿ-ին և մյուսներին), ապա ի տարբերություն «փափուկ» Սերժ Սարգսյանի՝ ինձ կպահեի «տղավարի» և ոչ մեկին չէին տա իշխանությունը: Սրանով նա ազդարարում էր խաղի մեջ իր բաց վերադարձի մասին, և հավակնություն հայտնում տեր կանգնել «անտեր մնացողներին»: Հատկանշական է, որ այդ հարցազրույցից հետո ՀՀԿ-ն, որը նախորդ օրերին կարծես համակերպվել էր Փաշինյանին վարչապետ ընտրելու մտքի հետ, հանկարծ փոխեց դիրքորոշումը: Սակայն, արագ տեր կանգնելու Քոչարյանի ծրագիրը, եթե այդպիսին կար, տապալվեց:

Այս տապալված փորձից հետո, Քոչարյանը կրկին կորավ տեսադաշտից, և նորից երևաց միայն այն բանից հետո, երբ նրա դեմ քրեական գործ հարուցվեց: Թե ինչ էր անում այս ընթացքում նախկին նախագահը՝ դժվար է ասել, բայց հաշվի առնելով նրա ոչ այնքան «հանգիստ» և ոչ շատ անգամներ միաժամանակ բաց ճակատով գործելու բնավորությունը, չբացառենք, որ նա կարող էր շարունակել, Սերժ Սարգսյանի ասած, «բզբզալ»:

Այդու, տեսնում ենք, որ Քոչարյանի վերադարձը ոչ այնքան միանգամյա, անսպասելի, այլ տարիների ընթացքում, այսպես ասած, դանդաղորեն կուտակված գործողություն էր՝ «պորցիաներով» և «զիգզագներով» իրականություն դարձած՝ մինչև վերջնական և բաց «ջրի երես» դուրս գալը: Այն ներգծված է ոչ միայն հետհեղափոխական, այլև նախահեղափոխական՝ առնվազն վերջին 2 տարվա հայաստանյան քաղաքական զարգացումների տրամաբանության մեջ: Բաց խաղալու անհրաժեշտությունը ծագեց այն բանից հետո, երբ շնորհիվ հեղափոխական հրապարակային շարժման՝ Կարեն Կարապետյանի հրաժարականով տապալվեց 2016-ից հասունացող դավադրությունն ու պալատական հեղաշրջումը: Հրապարակ դուրս եկած ժողովուրդը դրանով փրկեց իր ինքնիշխանությունը:

Քոչարյանի վերջին շրջանի ակտիվացումը փաստացի միևնույն տապալված դավադրության կամ պալատական հեղաշրջման ծրագրի շարունակության փորձն է: Փոխվել են, անշուշտ, դերակատարները, բայց էությունը մեծ հաշվով մնացել է նույնը: Մեկը սա կարող է կոչել «հանգած հրաբուխների բզբզոց», մյուսը՝ «սատանի մայլում քյանդրբազություն անել», մի երրորդը մտածի «Պատերազմ, դավադրություն, հեղափոխություն ....» վերնագրով հայկական նոր սերիալի նկարահանման մասին, դա արդեն ճաշակի հարց է:

Ավելացնենք միայն, որ արագ ռևանշի ծրագիրը, որն այսօր կարծես փորձում են իրացնել Քոչարյանի շուրջ համախմբվող ուժերը, իրատեսական հաշվարկի վրա չեն հիմնված: Թե ինչու ենք այդպես կարծում՝ մեկ այլ խոսակցության առիթ է:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter