Լուսինե Բալյան
Անահիտ Վարդանյան

Ութամյա դպրոցը Տավուշի մարզի Դիտավան գյուղի միակ լուսավոր կետն է: Գյուղացիներն անհամբեր սպասում են աշակերտների կազմակերպած անգամ ամենահասարակ միջոցառմանը: Թեեւ դպրոցը շենքային պատշաճ պայմաններ չունի, որտեղ հնարավոր լինի իրականացնել դպրոցականների մտահղացումները, այդուհանդերձ գյուղացիները ոտքի վրա էլ մեծ հաճույքով վայելում են երեխաների շնորհները:

Դիտավանի դպրոցը կառուցվել է 1950-ական թվականներին: Դրանից հետո շենքը երբեւէ չի վերանորոգվել: Վերջերս գյուղապետարանի նախաձեռնությամբ փորձ է արվել Հայաստանի սոցիալական ներդրումների հիմնադրամի (ՀՍՆՀ) միջոցով նոր մասնաշենք կառուցել, բայց ինչ-ինչ պատճառներով գործը կիսատ է մնացել: Դպրոցի ղեկավարությանը խոստացել էին այս տարի պետության կողմից հատկացումներ անել շենքային պայմանները բարելավելու համար: Սակայն այս տարին էլ մոտենում է ավարտին, իսկ շենքը դեռ նախկին վիճակում է:

Հիմա դպրոցը հիսուներեք աշակերտ ունի: Չնայած աշակերտների փոքր թվին' դասասենյակները չեն բավականացնում: Արդեն քանի տարի տարրական դասարանների աշակերտներն ուսում են ստանում վագոն-տնակներում, որտեղ ամռանը տոթ է, ձմռանըª ցուրտ: Դասասենյակներ չունեցող դպրոցի համար մեծ ճոխություն կլինի լաբորատորիաների, համակարգչային սենյակների, մարզասրահի ու դահլիճի մասին խոսելը: Համատարած այս գորշության մեջ սակայն դպրոցի տնօրեն Արմեն Հախվերդյանը պարծենալու առիթներ գտնում է:

ՙԴպրոցն աչքի է ընկնում աշակերտների առաջադիմությամբ: Դա է վկայում գյուղի ուսանողների թվաքանակը: Այս գյուղը ավելի շատ ուսանող ունի, քան մեր հարեւան մեծ գյուղերը: Քանի որ դասարանում աշակերտները քիչ են, դասերը մասնավոր պարապմունքի են նմանվում: Այդ պատճառով էլ առաջադիմությունը բարձր է՚:

Դիտավանում ութամյա կրթությունից հետո աշակերտները ստիպված ուսումը շարունակում են մոտակա գյուղերում: Բայց դա ոչ բոլորին է հաջողվում£ Գյուղից դպրոցականի հեռանալը ընտանիքի համար մի շարք սոցիալական խնդիրներ է առաջացնում: Առօրյա հոգսով ապրող գյուղացուն դժվար է մեղադրել երեխայի ուսումը թերի թողնելու համար£

Դիտավանցին հարեւան գյուղերում ուսումը շարունակելու երկու ճանապարհ ունիª կամ գտնել ծանոթ-բարեկամ, ում տանն այդ երկու տարին կապրի երեխան, կամ էլ ամեն օր ոտքով մի քանի տասնյակ կիլոմետր ճանապարհ հաղթահարել£ Դիտավանը հարեւան գյուղերի հետ տրանսպորտային հաղորդակցություն չունի£ Մի այլ խնդիր էլ կա. միջնակարգը լրիվ ավարտելու համար երեխան ժամանակից շուտ դուրս է մնում ծնողների հսկողությունից£

ՙՇենքային պայմանները բարելավելու դեպքում գյուղը կունենա միջնակարգ տասամյա դպրոց: Սակայն ինչի± մասին ենք խոսում, եթե եղածներին չենք կարողանում ապահովել նորմալ դասասենյակներով: Օրինակ' եթե տաք օրերին ֆիզկուլտուրայի դասաժամերը հնարավոր է անցկացնել դրսում, ապա ձմռանը դասընթացները կազմակերպվում են դպրոցի միջանցքում, ինչն, իհարկե, խանգարում է մյուս դասերին՚,-ասում է դպրոցի տնօրենը:

Գյուղական միօրինակ առօրյան չի լցվում դպրոցի միջոցառումներով£ Պատճառը ոչ թե մտահղացումների, այլ պայմանների բացակայությունն էª ոչ տեխնիկական որեւէ միջոց կա, ոչ էլ անգամ նստելու տեղ:

Դպրոցն ունի նաեւ մասնագետների կարիք, բայց կադրերի համալրում առայժմ չի սպասվում: Ներկայումս աշխատող 12 ուսուցիչները հիմնականում գյուղից են եւ հարեւան Ազատամուտ ավանից:

«Դրսից մասնագետներ չենք կարողանում հրավիրել, քանի որ լավ պայմաններ չունենք: Այդ պատճառով մի առարկայի մասնագետը ստանձնում է նաեւ այլ առարկաների դասավանդման գործը»,-ասում է Արմեն Հախվերդյանը:

Հայաստանի կրթական համակարգից դուրս մնացած Դիտավանի դպրոցը գործում է հարմարվողականության սկզբունքով: Եթե մեկին պատմես, որ դպրոցի կարիքները հոգալու համար աշակերտները այգի են մշակում կամ դասասենյակները տաքացնելու համար ամռանը փայտ են բերում անտառներից, չի հավատա:

«Գյուղի դպրոցի տնօրեն լինելն էլ է մի փոքր այլ: Երբ աշակերտը իր տնօրենին կով պահելիս կամ խոտհնձի ժամանակ է տեսնում, դա չի կարող չազդել տնօրեն-աշակերտ հարաբերությունների ձեւավորման վրա»,-ասում է Արմեն Հախվերդյանը:

Նա միաժամանակ գտնում է, որ առօրյա անընդհատ շփումները նաեւ դրական կողմեր ունեն: «Այն, որ յուրաքանչյուր աշակերտի գիտես ընտանիքով, տոհմով, օգնում է ավելի լավ հասկանալու աշակերտին: Մեր աշակերտների կարգապահությունից դժգոհելու քիչ բան ունենք: Երբ լսում եմ քաղաքում աշխատող իմ կոլեգաներից, թե ինչպիսի վարք ունեն մերօրյա դպրոցականները, փառք եմ տալիս մերոնց: Սա էլ գյուղի առավելությունն է»:

Ութամյա կրթությունից հետո ուսումը շարունակելու համար ծննդավայրից հեռացած աշակերտն ընդմիշտ է հեռանում գյուղից: Այդ պատճառով վերջին տասնամյակում Դիտավանի դպրոցի գյուղում մնացած վերջին շրջանավարտը տնօրենն է: Իսկ մյուսների համար Դիտավանը դառնում է ծնողներից ու հարազատ վայրերից կարոտն առնելու վայր: