Հարցազրույց քաղաքագետ Անուշ Սեդրակյանի հետ

-Տիկին Սեդրակյան, այսօր ունե՞նք քաղաքական և սահմանադրական ճգնաժամ:

-Այո, այսօր ունենք քաղաքական և սահմանադրական ճգնաժամ: Հասարակության կարծիքները մեծապես տարբերվում են: Շատ փոքրաթիվ խումբ ասում է, որ կա այդ սահմանադրական ճգնաժամը, մեծաթիվ խումբ էլ ասում է, որ հասարակությունը կարող է հաղթահարել դա, ընդ որում՝ այդ մասին ասում են նաև քաղաքական վերլուծաբաններ, մեկնաբաններ, նույնիսկ իրավաբաններ՝ առանց հասկանալու, որ կան իրավական, օրենսդրական կազուսներ և հասարակության կամք: Ինչքան էլ հասարակության կամքը դոմինանտ լինի, միևնույնն է՝ այն կարող է ինչ-որ տեղ խախտել օրենսդրական կետերը: Իսկ դա լրացուցիչ բեռ է նորելուկ Հայաստանի ազատագրված հասարակության, ինչպես նաև պետության ուսերին:

ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն և ՀՅԴ-ն ևս մեկ անգամ տեսան ժողովրդական կոնսոլիդացիան, ևս մեկ անգամ համոզվեցին, որ մարդիկ իսկապես իրենց չեն ուզում: Այլևս համակերպվել են այն մտքին, որ երբեք չեն եղել հանրության սիրո առարկա: Ժամանակին իրենց թվում էր, թե մարդիկ կան հանրության մեջ, որոնք այսպես թե այնպես ընդունում են իրենց կամ գոնե ընդունում են իրենց արած «լավությունները»՝ մոռանալով, որ դրանք ընդամենը պետական ոլորտում էին, իսկ պետական ոլորտը պետք է բաշխվի ըստ պրոֆեսիոնալ հատկանիշների, այլ ոչ թե իշխող վերնախավի կամքի: Հիմա համոզվեցին, որ ժողովուրդը միանշանակ մերժում է, որ դա պահի ազդեցության տակ կապրիզ չէ:

Նրանց օրակարգը շատ հստակ է. ամեն կերպ խոչընդոտել, որ Հայաստանի իշխանությունը հաջողի: Եթե նույնիսկ հազար անգամ իշխանությունները հաղթեն այս օրենսդրական պայքարում և նշանակեն արտահերթ ընտրությունների իրենց ուզած ժամանակը, սա այն պայքարն է, որը մեր իշխանություններին շեղում է հազարավոր կենսական խնդիրներից: Դրանց փոխարեն իշխանությունն ստիպված է զբաղվել նախկինների ինտրիգների հանգուցալուծմամբ:

Ներկա վիճակում կտրուկ լուծումներ տալ հնարավոր չէ: Սա անհանգստացնող վիճակ է, ինչքան էլ մարդիկ փորձեն սվաղել անհանգստությունը, հակառակը՝ այն պետք է հնչեցնել, որ լուծում տրվի: Չեմ կարող դեղատոմս առաջարկել:

Ինչո՞վ է Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականը խնդրահարույց ինձ համար: Պարզ է, որ այս ամբողջ աղմուկը սարքել են հենց հրաժարականի ակնկալիքով, և տեսել են, որ նա պատրաստ է դրան, բայց նաև տեսել են, որ ժողովուրդը չի ուզում դա: Եվ ո՞վ գիտի, թե դեռևս ինչ կեղտոտ հնարքներ կան նրանց զինանոցում. դա կարող է լինել և՛ թաքնված զենք, և՛ Ռուսաստանից եկած «դաբրո», և՛ ներքին դժգոհության կոնսոլիդացիա: Շատ քչերն են դեմ խոսում այն պարզ պատճառով, որ չեն ուզում խոսել: Երբ Սերժ Սարգսյանի իշխանության օրոք ինձ հարցնում էին՝ ո՞ւր է ընդդիմությունը, ձեռքս մեկնում էի պատուհանից դուրս և ասում՝ բոլորն են ընդդիմություն: Հայաստանում ընդդիմությունը ոչ թե քաղաքական, այլ հանրային սեգմենտ էր: Հիմա ո՞ւր են դժգոհները: Նրանք փոքրաթիվ են, բայց, ցավոք, լուռ են: Իսկ լռությունը վտանգավոր է:

Ո՞վ կսպասեր, որ այսպիսի քվեարկություն տեղի կունենար՝ գիշերային և թաքուն: Որևէ մեկը չէր կանխորոշել այս վտանգը: Իսկ ինչքան լավ կլիներ, որ նախօրոք Նիկոլ Փաշինյանի խորհրդատուները, նույն այդ քաղաքական վերլուծաբանները քննարկեին այդպիսի հնարավոր վտանգները՝ տալով դրանք կանխելու ճանապարհը:

-Երբ մայիսին Փաշինյանն ընտրվեց, թվում էր, թե քաղաքական ճգնաժամը լուծվեց, բայց սահմանադրականը շարունակվում էր, քանի որ խորհրդարանում քաղաքական մեծամասնությունը հանրապետականներն էին:

-Երբ ասում ենք՝ քաղաքական ճգնաժամը լուծվեց, բայց սահմանադրականը շարունակվում է, հակասություն ենք դնում քաղաքականության և սահմանադրության միջև, որ կար դեռևս հին իշխանությունների օրոք: Ինչի՞ց էր, որովհետև քաղաքական կամքն աշխատում էր մի խումբ մարդկանց հարստացման համար, իսկ Սահմանադրությունը հարմարեցվում էր այդ պահանջներին: Որքան էլ աշխատատար և ծանր լիներ, նոր Սահմանադրություն էր պետք՝ վերաձևակերպելով այն կետերը, խնդիրները, որոնք հակասության մեջ էին մտնում ժողովրդի քաղաքական կամքի հետ: Դա երկարատև և աշխատատար պրոցես էր, բայց գոնե քննարկման պետք է դրվեր:

Սահմանադրությունը որևէ քաղաքական կամքից վեր է: Եվ եթե դա անհաջող Սահմանադրություն է, ժամ առաջ պետք է դարձնել հաջող: Դու ունես պետության անհաջող գլխավոր փաստաթուղթ, ո՞նց կարելի է հանգիստ նայել դրան և միայն ապավինել ժողովրդի քաղաքական կամքին:

-Իշխանությունն ունի՞ քաղաքական աջակցություն, որպեսզի Սահմանադրությունը փոխի:

-Միանշանակ ունի:

-Քաղաքական ուժերի մասին է խոսքը:

-Հայաստանում ներկա պահին քաղաքական ուժերը չունեն քաղաքական ազդեցության սպեկտր: Սահմանադրությունը դրվում է համաժողովրդական հանրաքվեի: Ի՞նչ աջակցության մասին է խոսքը, թող իրենք հազար անգամ դեմ քվեարկեն: Սահմանադրությունները համաժողովրդական քվեով են ընդունվել, և եթե նախորդ դեպքերում այդ քվեները կեղծվել են, այս անգամ արդար կլինի:

-Բայց չէ՞ որ Ազգային ժողովը պետք է որոշում ընդունի սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի մասին:

-Եթե Ազգային ժողովը չկայացնի որոշում, Նիկոլ Փաշինյանը կունենա հզոր հակափաստարկ և միջազգային հանրության ու այլոց առաջ կասի՝ տեսնո՞ւմ եք, մենք փորձում ենք գնալ սահմանադրական ճանապարհով, իսկ նախկին իշխանությունները խոչընդոտում են քաղաքական կամքի լեգալիզացմանը:

-Հիմա հանրապետականներն ապավինում են ժամանակի՞ն, երբ խոսում են արտահերթ ընտրությունները մայիս-հունիսին անցկացնելու մասին:

-Հանրապետականներն ապավինում են Ռուսաստանին: Թող ոչ մեկը չասի, թե դարձյալ ռուսական գիծն եմ առաջ քաշում: Սկզբում ռուսական իշխանությունները շատ ավելի լոյալ էին, հիմա լոյալության աստիճանը նվազում է, և դա բնական է: Հնարավոր չէ, որ ԵԱՏՄ-ն՝ այդ կոռումպացված հին մարդկանց հավաքը, հանդուրժի իրենց կազմում և այդքան մոտիկ հարևանության մեջ ժողովրդավարական պետություն ստեղծելու փորձը: Դա ուղղակի հակասում է իրենց իմիջին և լավ պատրվակ է իրենց ժողովրդի համար՝ սկսելու ապստամբելու գործընթաց: Սկզբից թողեցին, որ իրերն իրենց հունով գնան, իսկ հետո սկսեցին, այսպես ասած, նեգատիվ հակազդեցության ոչ ակտիվ գործընթացը, որն արտահայտվում է տարբեր ձևերով, այդ թվում՝ տնտեսական:

-ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն այս մայիսին կողմ քվեարկեցին Նիկոլ Փաշինյանի թեկնածությանը, ինչից հետո համաձայնության կառավարություն ձևավորվեց, դրանից հետո «գիշերային» օրենքի ընդունման ժամանակ նրանք աջակցեցին ՀՀԿ-ին: Արդյոք Երևանի ավագանու ընտրությունների քարոզչական փուլում միմյանց հանդեպ «կրակոցները» բերեցին նրան, որ այդ ուժերը Փաշինյանից անջատվեցին:

-Երկու գործոն աշխատեց. նախ՝ այն, որ խաղաղ գոյակցություն չի լինելու: Նրանք կարծում են, թե հեղափոխական գործընթացն իր հունով է ընթանալու, իսկ իրենց բիզնեսը, կուսակցական գործունեությունն՝ իր: Քաղաքական առումով մեր իշխանությունները (իսկ այդ ուժերը երկար ժամանակ են իշխանություն եղել) հետ են սովորել բաց առճակատումներից, սովոր չեն, որ իրենց դիմակայեն, անվանարկեն: Սովոր են, որ միշտ լինեն ուժեղի, ճնշողի դերում, և եթե ինչ-որ մեկն իրենց բան է ասում, ուրեմն նախանձում կամ վախենում է:

Իսկ հիմա դերակատարումները փոխվել են, և քանի որ նրանք չունեն հզոր քաղաքական համոզմունքներ կամ ընդհանրապես չունեն, չունեն նաև հակազդելու բազա: Նոր իշխանություններին շատ պարամետրերով կարելի է հակազդել, կարելի է բերել բազմաթիվ տնտեսական և իրավական հակափաստարկներ՝ չմտնելով ժարգոնային և հրապարակային բառապաշարի մեջ: Բայց, ցավոք, քաղաքական ուժերն ակնհայտորեն պատրաստված չեն սովորական քաղաքական պայքարին՝ ո՛չ ԲՀԿ-ն, ո՛չ ՀՅԴ-ն, ո՛չ ՀՀԿ-ն:

Երկրորդն այն է, որ պետք է չմոռանանք, թե որտեղ էր գտնվում Գագիկ Ծառուկյանն այս ընթացքում: Նա Բելառուսում էր: Իսկ Լուկաշենկոն ԵԱՏՄ-ի բանակցողն է: Հիմա Ծառուկյանը եկել և ասում է, թե տեղյակ չի եղել քվեարկության մասին: Դա մի քիչ միամիտ է, ու նաև նրա գտնվելու վայրը նշանակում է, որ այսպես թե այնպես թույլտվության, ակտիվանալու, գործողություն անելու խնդիր կար:

-«Իմ քայլի» հավաքած 80 տոկոսը վախեցրե՞ց նրանց:

-Իրենց թվում էր, թե հեղափոխական էյֆորիան մարելու վրա է, և հանրությունը սկսելու է համեմատել: Մոռացան մի բան, որ երբ կործանվեց Սովետական Միությունը (իսկ իրենք ներկա էին այդ փաստերին) հանրությունը մերժեց կոմունիստներին և հետո սկսեց դժգոհել ՀՀՇ-ից՝ հետ չբերելով կոմունիստներին, այլ ստեղծեց նոր քաղաքական ուժեր և ապավինեց դրանց, բայց ոչ երբեք հներին: Այժմ հանրությունն ինչպես կոմունիստներից, այնպես էլ ՀՀԿ-ԲՀԿ կառավարումից կուշտ է: Իսկ նրանք հասկացան, որ այդ մեխանիզմը չի աշխատում, ապագա քաղաքական պայքարն այսուհետ փակ է իրենց համար, ու մտան իրենց շատ ծանոթ խարդավանքների դաշտը, և պետք է ասել, որ Նիկոլ Փաշինյանն այս դաշտում հաստատ փորձառություն չունի: Իսկ այդ դաշտում իրենք շատ հմուտ են, և դա անտեսելը միամիտ ու անհեռատես քայլ է:

-Այս ֆոնին լարվածության աճ հնարավոր համարո՞ւմ եք Արցախի սահմանին:

-Հնարավոր է, և մի մտավախություն կա, որ տհաճ է ինձ համար: Այս հեղափոխական կոնտեքստում ուզում եմ բոլոր իշխանական, հանրային ազնիվ ուժերի ուշադրությունը բևեռել հենց այդ փաստին. նույն հաճախականությամբ, ինչ զոհվում էին զինվորները, այնպես էլ հիմա են զոհվում, բայց եթե նախկինում հանրությունը հակազդում էր, բանակից, իշխանություններից պահանջում էին հաշվետվություններ, հիմա լռում է, և դա շատ մտահոգիչ է:

-Ինչո՞ւ է լռում:

-Կարծում եմ, որովհետև մտածում է, թե բանակում ամեն ինչ նորմալ է հիմա, նոր իշխանություններ են, և չարժե հերթական անգամ արտահայտել դժգոհություն, որից անմիջապես կօգտվեն ՀՀԿ-ականները:

-Իսկ արդյոք ՀՀԿ-ով պայմանավորելն արդարացնում է իշխանություններին չքննադատելը:

-Ոչ, բայց իշխանություններին քննադատելու համար ուժեղ սահմանազատում պետք է դրվի: Մի քանի անգամ փորձել եմ գրել ինչ-որ բաներ և մեկնաբանությունների դաշտում տեսել եմ նախկին իշխանությունների ոգևորությունը, միշտ սաստել եմ, ասել՝ խնդրում եմ չոգևորվեք, դուք խոսելու տեղ չունեք: Միշտ պետք է դրվի սահմանազատում՝ ով է խոսում, ինչ նպատակով, որովհետև նպատակը միշտ երևում է:

-Հիմա Ձեզ ամենաշատն ի՞նչն է մտահոգում:

-Արցախը: Այս բոլոր խաղերի, ներքին խժդժությունների մեջ սպասում էի, որ նախկին իշխանությունները կլինեն հիրավի հայրենասեր (իրենք միշտ հայրենասիրական օրակարգը հռչակում են իրենց թիրախ), կկանգնեին մի կողմ, որպեսզի այստեղ գոնե ստաբիլ իրավիճակ լիներ: Ճգնաժամ չէի ասի, սա մանր քինախնդրության հաղթարշավ է: Եվ Արցախի հարցը դոմինանտ հարց է:

Լուսանկարը՝ Ա. Սեդրակյանի ֆեյսբուքյան էջից