Հայաստանի կառավարությունն ընդունում է, որ վերջին շրջանում, ինչպես եւ անկախության բոլոր տարիներին, ապօրինի անտառհատումներն ու Կարմիր գրքերում գրանցված տեսակների ոչնչացման դեպքերը չի լինում կանգնեցնել։ Որպես բնությունը փրկելու հերթական ճանապարհ ընտրվել է անտառահատումների համար սահմանված պատժի խստացումը։

Բնապահպանության նախարարությունը Հայաստանի քրեական օրենսգրքում եւ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու առաջարկ է ներկայացրել կառավարություն։ Նախագծային փաթեթում նշված է, որ անտառահատումներն ու Կարմիր գրքում գրանցված տեսակների ոչնչացումը դարձել է հաճախակի։ Ակնկալիք կա, որ նախագծով առաջարկվող լուծումները կհանգեցնեն արդյունավետ պատժիչ քաղաքականության իրականացման:

Հայաստանի Քրեական օրենսգրքի 296-րդ հոդվածը պատասխանատվություն է սահմանում ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատման համար, բայց նախարարությունն այն համարում է գործողությունների բնույթին եւ ծանրության աստիճանին ոչ համարժեք:

Հատումներն արգելված ծառերը, թփերը հատելու կամ ոչնչացնելու, պետական կամ մասնավոր սեփականություն համարվող բուսածածկը ոչնչացնելու կամ մինչեւ աճի դադարեցման աստիճանի վնասելու համար, եթե այդ գործողությունների պատճառած վնասի չափը կազմում է 200-400 հազար դրամ (համարվում է զգալի վնաս), օրենսգրքով նախատեսված են մեղմ պատիժներ` 500-700 հազար դրամի սահմաններում, առավելագույնը 3 տարով որոշակի պաշտոններից զրկելով, կամ կալանք՝ առավելագույնը 2 ամիս ժամկետով։

Ծանրացնող հանգամանքների դեպքում, երբ արարքը կատարվել է՝ պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով, կամ բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում, կամ խոշոր վնաս պատճառելով, կամ Հայաստանի Կարմիր գրքում գրանցված ծառատեսակներն ու բուսածածկը (400.000-700.000 դրամ)` պատիժները նույնպես մեղմ են։ Պատիժը կարող է լինել տուգանք՝ 600 հազար դրամի չափով, կամ կալանք` առավելագույնը 3 ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկում` առավելագույնը 2 տարի ժամկետով` որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով` առավելագույնը 3 տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Եթե քննարկվող հանցագործությունն առաջացրել է առանձնապես խոշոր վնաս (700 հազար դրամից ավել գումար), ապա պատիժը կարող է լինել առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկում` առավելագույնը 5 տարի ժամկետով` որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով` առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Ստացվում է, որ 400 հազար դրամի չափով վնաս պատճառած անձի նկատմամբ կարող է կիրառվել տուգանք՝ ընդամենը 500 հազար դրամի չափով։ Այս պատիժն ակնհայտորեն անհամարժեք է կատարված արարքի ծանրությանը եւ վտանգավորությանը:

Քննարկվող հանցագործության համար խիստ պատիժներ նախատեսված են ՀՀ քրեական նոր օրենսգրքի նախագծում։ 363-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսում է նաեւ ազատազրկում՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, իսկ ծանրացնող հանգամանքների դեպքում նախատեսվում է ազատազրկում՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով: Տուգանքի նվազագույն շեմը սահմանվել է 1 միլիոն դրամ, առավելագույնը՝ 2 միլիոն դրամ։

Անտառներ, ինչպես նաեւ անտառային ֆոնդի մեջ չմտնող տնկարկներ ոչնչացնելը կամ վնասելը, որը կատարվել է հրդեհման կամ հանրավտանգ այլ եղանակով, կպատժվի ազատազրկմամբ 5-8 տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը 3 տարի ժամկետով, կամ առանց դրա։ Գործող խմբագրությամբ նախատեսված է ազատազրկում՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

Ի դեպ, Քննչական կոմիտեում 2015թ.-ին շրջակա միջավայրի անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունների (281-298-րդ հոդվածներ) դեպքերով քննված գործերից դատարան է ուղարկվել 18 գործ, որից 9-ը՝ Քրեական օրենսգրքի 296-րդ հոդվածով (ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատում)։ 2016թ.-ին քննված 12 գործերից 6-ը նույնպես 296-րդ հոդվածով են։ Փաստորեն, ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատման դեպքերի տեսակարար կշիռը շրջակա միջավայրի անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունների ընդհանուր թվի մեջ եւ՛ 2015թ.-ին, եւ՛ 2016թ.-ին, կազմել է 50 տոկոս:

2015թ.-ին շրջակա միջավայրի անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունների դեպքերով քննված գործերից կարճվել է 39 քրեական գործ, որից 13-ը՝ ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատման դեպքերով։ 2016թ.-ին կարճված 29 գործերից 22-ը նույն հոդվածով է: Ստացվում է, որ Քրեական օրենսգրքի 296-րդ հոդվածի տեսակարար կշիռը շրջակա միջավայրի անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունների ընդհանուր թվի մեջ (կարճումների համատեքստում) նույնպես բարձր է:

Նախկին ԽՍՀՄ երկրներում բավականին խիստ պատիժ է նախատեսված ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատման դեպքերի համար։ Բելառուսի Հանրապետության Քրեական օրենսգրքով նախատեսված է ընդհուպ ազատազրկում՝ հինգ տարի ժամկետով:

Ուկրաինայի Քրեական օրենսգրքի 246-րդ հոդվածը սահմանում է ապօրինի անտառահատման վերաբերյալ հատուկ դրույթ, նախատեսելով ազատազրկում՝ 3 տարի ժամկետով: Ներկայումս քննարկվում է նախագիծ, որով պատժատեսակը կխստացվի մինչեւ 10-15 տարվա ազատազրկման։

Լատվիայում ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատման համար սահմանված են խիստ պատիժներ՝ ընդհուպ ազատազրկում 6 եւ 10 տարի ժամկետներով:

Ռուսաստանի Դաշնության քրեական օրենսգրիրքը սահմանում է խիստ պատասխանատվություն՝ անտառային տնկիների հատման համար, եւ ծանր հանգամանք՝ պատիժ՝ արարքը մի խումբ անձանց կողմից կատարելու համար, որը Հայաստանի գործող քրեական օրենսդրությունում բացակայում է: