Վրաստանի խորհրդարանի նախկին պատգամավոր, «Վրացական երազանք» դաշինքի Ախալքալաքի շտաբի ղեկավար Մելիք Ռաիսյանը, ով հետախուզվում է Ինտերպոլի կողմից, պատրաստվում է վերադառնալ  Ախալքալաք: Հիշեցնենք, որ այս տարվա օգոստոսի սկզբին Վրաստանի դատարանը Մելիք Ռաիսյանին հեռակա կարգով դատապարտեց 6 տարվա ազատազրկման: Դատարանը վճռեց նաև պարտավորեցնել նրան վճարել 10 հազար լարի տուգանք: Նախկին պատգամավորը վստահ է, որ գործը սարքված է, և շուտով իրեն կարդարացնեն:  Մելիք Ռաիսյանը երկար ժամանակ ընդհատակում է: Նրա հետ հարցազրույցը ներկայացնում ենք ստորև:

-Ձեզ կոնկրետ ինչի՞ համար են մեղադրում, խարդախության դեպքը ինչի՞ հետ է կապված:

-Մայիսի 26-ին էր՝ Վրաստանի անկախության օրը, ամբողջ օրը շտաբում էի, Ախալքալաքից զանգեցին, ԱԱԾ-ից զանգեցին, անընդհատ զգուշացնում էին: Ես հետո եկա Հայաստան: Մայիսի 26-ի երեկոյան զանգեցի Իվանիշվիլու ռեգիոնալ հարցերով տեղակալին, ասի, որ առավոտ 10-ի կողմերը կլինեմ Ջավախքում: Կինս ասաց՝ Վրաստանից զանգեր են գալիս, վերցրի հեռախոսը, լսեցի՝ գլխավոր դատախազության կարևորագույն քննիչն է Ձեզ անհանգստացնում, ուզում եմ ասել՝ Ձեր վրա գործ են հարուցել, հիմա դատն է ընթանում (կիրակի՝ ժամը երեկոյան 11-ին, այն էլ Վրաստանի անկախության օրը), ասաց՝ Ձեր նկատմամբ դատարանը հենց այս պահին խափանման միջոց ընտրեց կալանքը: Ասի՝ առավոտ 10-ին կլինեմ սահմանին: Բա չէ, ես Ձեզ ուղղակի ասացի: Ասի՝ գալիս եմ: Գոգա Ժվանիային զանգ տվեցի, ասի՝ հետ եմ գալիս, քանի որ իրենց ձեռք չի տալիս, որ ես հետ գամ, և եթե ինձ բռնեին, մեծ արձագանք կստանար: Գիշերով եկան, ես էլ դեմ գնացի, ասացին՝ հետախուզվում ես Ինտերպոլով:

Մի հայ աղջիկ կար՝ Մալվինա Մատարիձե, և մի երիտասարդ տղա կա՝ Արմենը: Լոտոյի բիզնես ունի այդ տղան: 2005-ին խնդիր ուներ, ինձ խնդրել է օգնել, ես էլ ինչով կարողացա, օգնեցի: Հիմա ասում են՝  իբր ես դրա համար փող եմ ուզել: Այդ աղջիկը՝ Մալվինան, ցուցմունք է գրել, թե իբր 50 հազար դոլար եմ ուզել: Իբր Մալվինան վարորդի հետ մեր տուն է ուղարկել 38 հազար լարի (մոտ 20 հազար դոլար), և այդ գումարն էլ որդիս է վերցրել (որդիս այդ ժամանակ 11 տարեկան էր): Դատարանում հարցրել են՝ տունը որտե՞ղ է, ասել է՝ Հավլաբարում, իսկ Հավլաբարում ես ընդհանրապես չեմ ապրել: Այդ գումարը իբր ես Վանո Մերաբիշվիլու (նախկին ՆԳՆ նախարարը) կամ Ամիրան Մեսխելու (ՆԳՆ առաջին տեղակալը) համար եմ ուզել, որ տամ իրենց: Խարդախության հոդված էին դրել, քանի որ այդ հոդվածով գործերը ՄԻԵԴ-ը չի քննում, համ էլ հինգ տարի դատվածություն ունեցող անձը իրավունք չունի ընտրություններին մասնակցել: Իրենք այնպես արեցին, որ քաղաքական աստառ չտան, և այդ ամենը հայերի ձեռքով կազմակերպեցին:

Մյուս գործը Ախալքալաքի Կենցաղի տան շենքի սեփականաշնորհմանն է վերաբերում: Շենքը աճուրդի են հանել, հորս պահեստապետն է գնել այն: 2003-ին հայրս մահացել է,  պահեստապետը շենքը վաճառել է Գեորգի Մխչյանին: Մինչ այդ էլ 40 հազար լարի տուգանել էին. իբր մի կնոջ էլ գտել էին, որ համալսարան էր բացել այդ շենքում ու ամիսը 20 հազար դոլար վարձ է վճարել: Իմիջիայլոց, հետաքրքիրն այն է, որ Գեորգիին Ախալցխա են դատում, բայց եթե այդ հանցավոր խումբը Ախալքալաք է գործել, Ախալցխա ինչո՞ւ եք դատում: Ախալքալաքի դատարանի նախագահը՝ Արարատ Եսայանն է եղել սեփականաշնորհման բաժնի աճուրդն անցկացնողն ու ինքն էլ աճուրդով վաճառել է այդ շենքը, եթե հանցավոր խումբ է, ապա ռիսկային են նաև պետությունն ու աճուրդն անցկացնողը:

Իբր այդ գործը բացված է եղել 2005 թվականին, ուրեմն ինչու՞ 2006-ին սիրտս շահելու համար Սահակաշվիլին ինձ նվիրեց Թբիլիսիի դեպոն, 7000 մետր տարածք, որպեսզի ներդրողներ տանեմ: Բայց 48 ընտանիք փախստականներ են ապրում այնտեղ, Հայաստանից ներդրող տարա, որ գործ դնեն՝ հայ-վրացական առևտրի տուն սարքեն, բայց Աբխազիայից եկած 48 ընտանիքները դուրս չեն եկել: Ուրեմն ինչու՞ էր նախագահը իմ անունով (հանցագործին) հող տալիս: Հետո ինձ տուգանեցին, որ ես նախագահի տվածը չեմ կարողացել օգտագործել: Ամիրան Մեսխելին (Վրաստանի ՆԳՆ առաջին տեղակալը) կանչել էր էս հարցով իր մոտ, մի երեք ժամ պահեց ինձ, դու մի ասա Այվազյան Վարդանն էլ սպասում է դրսում: Ախպեր, դու էլ ես ստե՞ղ՝ ասաց: Ասի՝ դու ինչի՞ ես զարմանում, ես ստեղ 13 տարվա պատգամավոր եմ, բա դո՞ւ ինչ ես անում այստեղ: Բա՝ գործով եմ եկել:

-Երկար տարիներ աշխատել եք Սահակաշվիլու թիմի հետ, ինչո՞ւ որոշեցիք ընդդիմության թևում հանդես գալ և անդամագրվեցիք «Վրացական երազանքին»:

-Ես իշխող կուսակցության անդամ չեմ եղել, ոչ էլ իրենց ցուցակով եմ մտել: 2003-ին շատ հետաքրքիր իրավիճակ ստեղծվեց. Ջավախքում Սահակաշվիլու կուսակցությունը հենարան չուներ, շտաբ չուներ, ուներ Զուրաբ Ժվանիայի կուսակցությունը` Բուրջանաձե-«Ազատ դեմոկրատներ»: Ախալքալաքում ու Նինոծմինդայում ես էի բացել: Ես էլ կուսակցության 20-ական համարներում էի: Երբ կուսակցությունը տապալվեց, միացյալ ցուցակ կազմվեց, որտեղ ես էլի 20-ականներում էի: Բայց ես Սահակաշվիլու կուսակցության անդամ երբեք չեմ եղել:  Ես ոչ էլ նրա կուսակցության շտաբի ղեկավար եմ եղել: Սկզբից տարբեր խմբակցություններ էին, հետո դարձավ մեկը, ու կամա-ակամա ես մտա մեջը:

Ասում էին` պետք է բարեփոխումներ անենք Ջավախքում, ագրեսիվ քաղաքականություն վարենք: Մի 50-հոգանոց անունների ցուցակ տվեցին, որ պիտի դատեն, «Միացյալ Ջավախքից», Վահագն Չախալյանի և շատ ուրիշների անուններ:  Եղբայրս արդեն դատախազ չէր, ասում էին` բեր եղբորդ ոստիկանության պետ դնենք:  Ես այն ժամանակ էլ ասացի` ես կիլլեր չեմ, ես կարող եմ մարդու հետ համագործակցել, եթե բարեփոխում ունեք, արեք ձեր համար:

Ես միշտ Զուրաբ Ժվանիայի թիմից եմ եղել: Ազգայի փոքրամասնությունների վերաբերյալ Զուրաբի մտքերը ինձ հոգեհարազատ էին: Ասում էր` Ջավախքի մոդելով պետք է հասնել Վրաստանի փրկությանը: Անելիք շատ կար, ճանապարհներ չկային, լույս չկար և այլն: Ասում էր` դա միակ ճանապարհն է, որ Աբխազիայի և Օսիայի ժողովուրդները հասկանան, որ մենք ձևականություն չենք անում: Իսկ Սահակաշվիլին ձուլում էր: Սահակաշվիլուց վատ հայ ժողովրդի համար ոչ մեկը չի եղել:

-Ուրեմն ինչպե՞ս էիք այդքան տարի նրա կողքին աշխատում:

-Ես նրա հետ չեմ համագործակցել: Իմ բարեկամների բոլոր բիզնեսները փակեցին: Հորս հիմնադրած գազի գործը, լցակայանները փակեցին, 200-300 հազար դոլար տուգանեցին: Դա բոլորը գիտեն: Ես միշտ նրանց հակառակ եմ եղել: Զուրաբի մահվանից հետո ես էլ ակտիվ չէի: Ընտրություններին իմ շփման բոլոր կետերը փակել էին, ուր գնում էի, անվտանգության մեքենաները գալիս էին: Ես ծայրահեղական մտքեր ընդհանրապես չեմ ունեցել` անջատվել, միանալ: Էդ հեքիաթներով զբաղվում են այն մարդիկ, ովքեր ուրիշի հաշվին ուզում են շատ արագ, անվնաս ու անծախս իրենց ամբիցիաներին հասնել: Դա ոչ թե ոչ արդյունավետ է, այլ ընդհանրապես ապագա չունեցող բան է, և 21-րդ դարում դրա մասին խոսելը ժամանակ կորցնել է: Ստեղծված իրավիճակից առավելագույնը օգտվել, քաղել է պետք, այսինքն` գոնե տեղական ինքնակառավարում լինի, որը Սահմանադրությամբ երաշխավորվում է, բայց ընդհանրապես չի աշխատում:

Երբեք որևէ մեկի մտքով չէր անցնում, որ ադրբեջանցիների այսպիսի ներխուժում կլինի Ջավախքում: Բացի նրանից, որ սա հակահայկական, նաև հակավրացական քաղաքականություն է: Ալիևի մշակած ծրագիրն է, մեր տարածքում երկաթգծի կառուցումով հայերի գործոնը զրոյանում է, դա պարզ է: Դա Միշան (Սահակաշվիլին) մեծ հաճույքով արեց, իհարկե այստեղից (Հայաստանից) օգնեցին, այստեղի որոշ կառույցներ բերդ էին ուզում կառուցել Ջավախքում: Որոշակի անձինք շատ մեծ ոգևորությամբ օգնեցին, որ հանկարծ միտինգ չլինի, բան չլինի: Դե Վահագնենք էին, նրանք էլ երիտասարդ էին: Վահագնը ինքը շատ լավ կողմեր ունի, ես իրեն կողմնակից եմ, ես պիտի օգնեմ, որ նա բերդից դուրս գա:

-Ի՞նչ եք անելու:

-Ես որ այդքան բաների մեջ մտել եմ, մի բան գիտեմ: Ինչ մեղադրանքով որ իրեն նստեցրին, անհիմն, սարքովի մեղադրանքներ են: Վահագնը պետք է դուրս գա: Չնայած նրանք իմ դեմ էին, գալիս գոռգոռում էին: Ասում էի` տղերք, դուք ջահել եք, չեք հասկանում:

-Փարվանայի վրա կառուցվող հէկերի ծրագրին ծանո՞թ եք, ի՞նչ են տեղացիները դրանից շահելու:

-Ես ասում էի` մինչև մունիցիպալ պայմանագիր չլինի, չհամաձայնեք, այսինքն` մեր հողը, արոտները, էկոլոգիան փչացնելու եք, կոնկրետ քանի՞ աշխատատեղ կլինի հայերի համար` 30 %, 40 %, թե՞ քանի: Էդ հէկից հզորը չկա Վրաստանում: Առաջինը` այդտեղ արդեն բնակելի տեղ չի լինի: Փարվանայից մինչև Վարձիայի ձորը ջուրը չի երևում, ձկների համար էլ ջուր չկա, ոռոգման ջուր էլ չկա: Մոտ 1/3-ը արդեն կառուցված է: 4 կասկադ էր նախատեսված, բայց երկուսով են սահմանափակվելու: Այդ հէկերը թուրքերինն է: Թող տենդեր հայտարարեին, բոլորը մասնակցեին, թող ճապոնացիները շահեին: Ադրբեջանը 3 մլրդ դոլար է ներդրել 5 տարվա մեջ: Իսկ ո՞նց կարելի է Վրաստանի տարածքով երկաթգիծը կառուցեն ադրբեջանցիները: Այն ժամանակ ես նախագահին ասացի, որ ինչ որ անում ես, տեռորիզմ է. գազար ես ցանում, կաղամբ ես ուզում քաղել: Նման բան չի լինի: «Պռուժինը» կարող ես սեղմել, բայց այն վերջում կամ պիտի ջարդվի, կամ հետ բացվի: 

-Իսկ ինչո՞ւ Դուք այդ նախգծերին դեմ դուրս չեկաք կամ քայլեր չձեռնարկեցիք:

-Ո՞նց դուրս գայի: Առաջինը` երբ որ նախագծերը հաստատել են, տենդերը հայտարարել են, հանրությանն ընդհանրապես տեղյակ չի եղել: Երբ ես գիտեի` 2004-2006 թթ., չթողեցինք: Իրենք 2007-ից են սկսել: Այստեղից էլ աջակցություն չեղավ: Այստեղ էլ (Հայաստանում) մթնոլորտը փոխվեց: 

Մի տաս օրից բացվելու է երկաթգիծը: Դա որ բացեցին, կարգավիճակը փոխվում է, շինարարական օբյեկտը շահագործման են հանձնելու, հակաահաբեկչության ծրագիրն էլ կմտցնեն, մի 50-ական մ երկաթգծից փշալար են դնելու, մասնավոր անվտանգության ընկերություններ էլ կբերեն Արդբեջանից կամ Թուրքիայից, և վերջ: Դրա համար ես Իվանիշվիլուն երեք պայման եմ դրել: Առաջինը՝ հայ-վրացական համալսարանի բացումն է, ադրբեջանաթուրքական կապիտալի վերանայումը գոնե մեր շրջանում և հայերի համար աշխատատեղերի ավելացում, տեղական ինքնակառավարման իրավունքների ավելացում:

-Կոնկրետ ի՞նչ իրավունքներ նկատի ունեք:

-Օրինակ՝ թեկուզ բյուջեի մասով: Ախալքալաքի բյուջեն 7 մլն դոլար է: 6 մլն 200 հազարը Ախալցխայի և Ադիգենի ընկերություններն են վերցնում՝ տենդերները նրանք են շահում: Թող տեղական ֆիրմաներին տան, կամ այդ ֆիրմաները գրանցեն տեղում, որ տեղում էլ հարկ տան:

-Վրաստանի խորհրդարանում աշխատելը, որպես հայ պատգամավոր, դժվա՞ր է:

Անչափ: Առաջին հերթին լեզվի խնդիրն է: Երկրորդը՝ մոտեցումը: Ես այդքան չեմ դժվարացել: Ես վրացերեն գրել-կարդալ գիտեմ, խոսակցությունները հասկանում եմ: Բայց ընդհանրապես հայի վատ համբավը Վրաստանում շատ է ինձ ճնշել, արհամարհական է շատ: Թիֆլիսի հայերի միջավայրը ուրիշ է, նրանք յոլա գնացող են:

-Ախալքալաքի և Նինոծմինդայի շրջանի պատգամավորները, կամ կոնկրետ Դուք, ի՞նչ հարցեր եք առաջ քաշել խորհրդարանում:

-Ես լիարժեք ակտիվություն չեմ ունեցել: Օրինակ՝ այն ժամանակ հոսանք չկար, բարձրացրել ենք այդ հարցը: Ընդհանրապես պատգամավորները միշտ զբաղվել են իրենց շրջանի խնդիրները կենտրոնին հասցնելով, ինչ-որ մեկի համար բարեխոսել և այլն: Մի ժամանակ տրանսֆերտները չէին հասնում, 12 ամիս մարդիկ աշխատավարձ չէին ստանում, ֆինանսների նախարարության հետ կապված խնդիրներ կային, դրանք պատգամավորի հետ կապ չունեն, բայց ուզած-չուզած զբաղվում ես:

-Իսկ զուտ հայերին վերաբերող հարցեր չե՞ք բարձրացրել: Օրինակ՝ լեզվի խնդիրը և այլն:

-Իհարկե, լսումներ են եղել խմբակցություններում:  Բայց վրացիներն ընդհանրապես շատ խանդոտ ու ցավոտ են վերաբերում լեզվական խնդրին:

-Այնուամենայնիվ, պասիվ եք եղել ժամանակին:

-Չէի կարող ակտիվ լինել: Ես վերահսկում էի իրավիճակը: Ես դրանց դեմ եմ գնացել, այդ կառույցին, պետությանը: Ես էլ էդ ուղին ընտրեցի:

-Պատգամավոր լինելու տարիներին Ձեր վրա շատ լուրջ ճնշումներ եղե՞լ են իշխանությունների կամ ուժային կառույցների կողմից:

-Մեկ անգամ մեր տունը ռումբ էին դրել, պայթեցրեցին: Առաջին հարկը ամբողջությամբ ավերվել էր: Հատուկ ծառայություններն էին արել:

-Հիմա Վրաստանում ի՞նչ բիզնեսներ ունեք:

-Ոչ մի բան չունեմ:

-Իսկ ինչո՞վ եք ապրում:

-Հեչ, վայ այդ ապրելուն: Մեքենա չունեմ, մարշրուտկով եմ երթևեկում: Բիզնես ընդհանրապես չունեմ: Քաղաքականությամբ զբաղվել, իրենց հետ վատ լինել ու բիզնես ունենա՞ս:

-Սահակաշվիլու հետ ինչպիսի՞ հարաբերությունների մեջ եք:

-Սահակաշվիլուն ես երկու տարի է՝ չեմ տեսել: 2008-ին էր վերջին անգամ զանգահարել ինձ՝ Գուրգեն Շիրինյանի դեպքից հետո, գիշերը: Երևի իրեն զեկուցել էին, զանգել էր հարցնում էր՝ թե ինչ է պատահել: Հարցնում էր՝ կարո՞ղ է ժողովուրդը ոտքի կանգնի: Ասի՝ կարող է:

-Ինչ եք կարծում՝ Գուրգեն Շիրինյանի գործն էլ կվերանայե՞ն:

-Բոլոր գործերը պիտի և վերանայվի, և ակտիվ միջամտությունով բոլորին թողնեն:

-Ասացիք՝ վերադառնալու եք Ախալքալաք, այնտեղ որևէ պաշտո՞ն եք զբաղեցնելու:

-Չէ, ես ոչինչ էլ չեմ ուզում, ես ուզում էի դրանցից ազատվեինք: Ես պիտի տեղական ինքնակառավարման մարմիններով զբաղվեմ: Եթե հաջողության հասա, կարող է սակրեբուլոյի նախագահ դառնամ, կարող է չդառնամ: Նայած իրավիճակը ինչպես կլինի: Ես ուրիշ տեղ չեմ կարող ապրել, ես Ախալքալաք պիտի վերադառնամ: