Հարցազրույց ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վարազդատ Կարապետյանի հետ

-Պարոն Կարապետյան, օրեր առաջ Գյումրիում էի: Գյումրեցի տաքսու վարորդը դժգոհում էր, որ հեղափոխությունից հետո էլ իր կյանքում փոփոխություններ չկան՝ նույն դժվարությունները, նույն փոսաշատ ճանապարհները: Որտեղի՞ց պետք է սկսել, որ մարդիկ փոփոխություններ տեսնեն իրենց կյանքում:

-Շատ կարևոր հարց է, որն օրգանապես կապված է տնտեսական հեղափոխության հայտարարված նպատակի հետ: Մենք անընդհատ խոսում ենք տնտեսական հեղափոխության մասին, և հանկարծ ժողովուրդն էլի հարցնում է, թե բա այդ հեղափոխությունը երբ եք անելու: Դրան մի կարևոր այլ հարց կա՝ իսկ այս հեղափոխությունը կառավարությո՞ւնն է արել: Այսինքն՝ եթե ուզում ենք, որ մեր երկիրը փոխվի, կառավարությունը կարող է ընդամենը լսել ժողովրդին, ժողովրդի պատվերը ճիշտ անել, բայց ազդակները, կառավարման ամբողջ պրոցեսները պետք է գան ժողովրդից: Կառավարությունը ժողովրդի պատվերը կատարող գործակալն է, մարդիկ պետք է համախմբվեն և կառավարությանը գործողությունների դրդեն:

Մենք մի շատ կարևոր ձեռքբերում ունենք, որը մեր տնտեսության զարգացման առանցքն է՝ մեր դրական սպասելիքն է: Այս ամբողջ զարգացումը պետք է լինի այս դրական սպասելիքի շուրջ: Հիմա մեր ժողովուրդը սպասում է, որ վաղն ավելի լավ է լինելու, և իր այսօրվա գործողությունները բերելու են վաղվա լավ օրվան:

Բայց ի՞նչ է տեղի ունենում հենց այս պահին, եթե նայում ենք թերթերը, «Ֆեյսբուքի» ակտիվ հանրությանը, մարդիկ այս լավ ակնկալիքը դարձրել են թիրախ և ամեն գնով ուզում են սպանել այս բջիջը, փոխարենն ասեն, որ դա մեր լույսի աղբյուրն է, եկեք փայփայենք, մեծացնենք, ուժեղացնենք, որ մարդիկ ավելի լավ ապագա տեսնեն մեր երկրում: Իսկ ավելի լավ ապագա տեսնել նշանակում է, որ այսօր քո գործողությունները կապում ես քո երկրի հետ, որը բերում է այդ լավ ապագայի իրականություն դառնալուն: Ես հավատում եմ, որ մեր երկրում ավելի լավ է լինելու և ցանկացած հարձակում իմ այդ հավատի վրա ընկալում եմ որպես վատ երևույթ, որ կա մեր հանրության մեջ:

-Հունվարի 17-ին ԱԺ-ում հնչեցրած Ձեր ելույթում անդրադարձել էիք Հայաստանի տարածքային կառավարմանը: Ասել էիք, որ Հայաստանում մարդն իրավունք ունի ապրել գյուղում, որ մարդն ապրում է գյուղում, և մեր երկրի սկիզբը գյուղն է, մեր երկրի արմատն այս հողի մեջ է թաքնված, եթե մի քիչ երկար ժամանակ կանգնես այդ հողին, ինքը տակից կմտնի ոտքերիդ մեջ, և դու կսկսես պտուղ տալ այս հողի վրա: Ինչպե՞ս անել, նորից նույն հարցը՝ որտեղի՞ց սկսել:

-Էլի գանք այն հարցին, թե ով է տնտեսական վերափոխման դերակատարը մեր երկրում: Դերակատարը՝ մարդն է, այն մարդիկ, ովքեր աշխատում են: Այսինքն՝ մեր տնտեսությունը վերափոխելու են նրանք, այլ ոչ թե կառավարությունը: Եվ այդ հազարավոր մարդիկ վերափոխում են մեր երկիրը, ինչպես այդ հեղափոխությունն արեցին: Ի՞նչ է պետք սրա համար: Անհաժեշտ է, որ հազարավոր մարդիկ ձայն բարձրացնեն և ասեն, թե իրենց ինչ է պետք, և կառավարությունը պետք է լսի այդ ձայնը: Սա շատ կարևոր է, եթե կառավարությունը չլսի այդ ձայնը, ապա այդ հազարավոր մարդիկ այս կառավարությանը փոխելու են:

Տնտեսությունն ընդհանրապես հարաբերությունների կծիկ է: Ենթադրենք, սա ձեռնարկություն է (թղթի վրա օրինակով ցույց է տալիս, հեղ.), որը հարաբերությունների մեջ է իր աշխատակիցների հետ: Նա կարող է ասել, որ չի կարող այս որակավորմամբ մասնագետ գտնել, խնդրում եմ այնպես արեք, որ կրթական հաստատություններն այս մասնագիտությունները սկսեն առաջարկել շուկային: Դա նշանակում է, որ ձեռնարկություն-կրթական համակարգ կանալը խցանված է կամ չկա: Կառավարությունը պետք է ստեղծի դա՝ օրինակ, բուհերի խորհուրդներում ձեռնարկություններին տեղ տալով, արհեստագործական կրթական հաստատությունների կառավարման մարմինների մեջ ձեռնարկություններին մեծ բաժին տալով:

-Այսինքն՝ մասնավոր հատվածին բերել կրթական հաստատություններ, այո՞:

-Այո, որովհետև այս մասնագետները, որոնք ավարտում են, մտնելու են մասնավոր հատված, իրենց պատվիրատուն մասնավոր հատվածն է՝ և՛ արհեստագործական կրթության, և՛ բուհերի դեպքում: Այդ հազարները պետք է ասեն, որ իրենց անհրաժեշտ են, ենթադրենք, ծրագրավորողներ, խառատներ, պանրագործներ: Իսկ դա բուհական խորհուրդների միջոցով պետք է դառնա առարկայական ծրագիր բուհում: Այս դեպքուոմ ձեռնարկություններ-կրթական համակարգ կանալը պետք է բացվի: Մյուսը՝ ձեռնարկությունները կարող են ասել, որ օրենսդրության հետ խնդիր ունեն: Կառավարության համար դա միանշանակ պետք է ազդակ լինի, որ օրենքները պետք է փոխվեն:

Մենք պետք է ստեղծենք ձեռնարկություններին լսելու երկխոսության հարթակ: Դա կարող է լինել ոլորտային, օրինակ, գինեգործների համար այս հարթակն է, ադամանդագործների, դեղագործների համար՝ սա, որոնք հիմա մեր տնտեսության առաջնային ճյուղերն են: Լսենք, հասկանանք, թե որտեղ առանձին պետք է գործենք, օրինակ, օրենքներ փոխենք, որտեղ՝ համատեղ: Առաջին քայլով ստեղծում ենք այս մարդկանց հետ երկխոսության հարթակներ, երկրորդ քայլով՝ իրենց բոլոր պատվերները սկսում ենք դարձնել իրականություն: Ուրիշ որևէ բան կառավարությունը չունի անելու:

-Հիմա փաստորեն այդ կապն ընդհատվա՞ծ է, չկա՞:                 

-Կա, բայց շատ թույլ է: Երբ դուք եկաք այս շենք, պատնեշներ հաղթահարեցիք այս սենյակ մտնելու համար, չէ՞: Ինձ համար դա վիրավորական է, որ իմ ընկերները, իմ աշխատանքի պատվիրատուն պետք է ինչ-որ պատնեշներ հաղթահարի, որ մտնի այս սենյակ:

-Իսկ ի՞նչ պիտի անել:

-Պետք է ազատ լինի: Դուք նիստերի դահլիճը տեսել եք, չէ՞, այդտեղ ո՞նց կարելի է աշխատել: Դա պետք է բաց լինի: Մենք իրավունք չունենք այս պատերի հետևը մտնելու: Այնպիսի տպավորություն է, ոնց որ մենք եկել-թաքնվել ենք այստեղ:

-Անհարմարավե՞տ եք զգում այստեղ:

-Ընդհանրապես ցանկացած պետական հիմնարկում ինձ անհարմարավետ եմ զգում, որովհետև այս մեկմետրանոց պատի հետևում մարդկանցից կտրվում ես, մի քիչ մնում ես, սկսում ես հարմարվել այս իրավիճակին, ասում ես՝ ընդունարան կա, օգնականներ կան, մեքենա կա, վարորդ կա, աստիճանաբար այս փափուկ կյանքը մարդուն ամբողջությամբ տանում է: Եվ երբ իր այդ բարձունքից սկսում է նայել այնտեղ, որտեղ ժողովուրդն է, իրեն համարում է ավելի լավը, և վերջ: Դա նշանակում է, որ ժողովուրդը մի հատ էլ պիտի ապտակի նրան՝ մաքրելով այդտեղից:

Հիմա մենք այս ամեն ինչը պետք է փոխենք, որովհետև մեզ դրդում է ժողովուրդը, որը թույլ չի տա դանդաղ աշխատել: Իսկ այստեղ գիտեք, թե ինչ դանդաղ են պրոցեսները: Վերցնենք ԱԺ կանոնակարգ-օրենքը, որը, կարծես, հատուկ պաշտպանի այս ահավոր դանդաղ համակարգը: Դա պետք է արագ քանդենք և սկսենք պարզ տրամաբանությամբ՝ բոլորին հասանելի հարթակներ ստեղծել, որ ցանկացած մարդ, ով ուզում է փոխել այս երկիրը, բարձրացնի իր ձայնը, և կառավարությունը հասկանա, որ այդ ձայնը եկավ իր իրական իշխանությունից, իսկ ինքը կատարողն է: Ինչքան կարող ենք, պետք է տանենք դեպի ուղիղ ժողովրդավարություն, այսինքն՝ հանրաքվեի ինստիտուտը, հրապարակի ուժն առաջնային դառնան մեր երկրում, հատկապես հանրաքվեի ինստիտուտը:

Մենք գաղտնի տեղեկատվություն պետք է չունենանք ժողովրդից, ցանկացած բանակցություն պետք է բաց լինի նրա համար, որովհետև, վերջիվերջո, ժողովուրդն է սահմանին մահանալու կամ մահանում, ուրեմն, մենք պետք է նրան թույլ տանք ընդունել որոշումը, թե ինչպիսի Հայաստան ենք ուզում տեսնել:

Հեղափոխության մի շատ կարևոր՝ «ի՞նչ չանել» հարցին պատասխանեցինք, այսինքն՝ չի կարելի տնտեսությունը խառնել կառավարությանը, կոռուպցիա չի կարելի, պետք է հավասար պայմաններ ստեղծել բոլորի համար, բայց «ի՞նչ անել» հարցը բաց է, դրա համար ով մի փոքր քայլ է անում, միանգամից հարձակվում են նրա վրա, որովհետև ամեն մեկն իր պատկերացումն ունի, և դա շատ լավ է, դրա համար պետք չէ «ինչ անելու» միասնական օրակարգի նիշ սահմանել, պետք է սահմանել, թե ուր ենք գնում միասնական օրակարգով:

-Պարոն Կարապետյան, Ձեր ելույթում ասել էիք, որ ցանկանում եք Հայաստանը տեսնել կրթության, առողջապահության երկիր, կրթական և առողջապահական տեխնոլոգիաները արտահանող երկիր: Նաև նշել էիք, որ ժամանակակից աշխարհում կրթության ամբողջ համակարգը՝ տարրականից մինչև բարձրագույնը, ճգնաժամի մեջ է, և նոր բան է պետք կրթության ոլորտում: Այս առումով ի՞նչ պետք է անել:

-Երիտասարդները չեն վստահում մեր ունեցած կրթական համակարգերին: Երեխեքը դպրոց չեն ուզում գնալ, բուհերը շատ վատ կրթություն են ապահովում: Եվ դա ոչ միայն Հայաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում է: Երեխան իր կապն ունի ապագայի, երազների հետ, և ինչքան էլ նրան փորձենք զրկել դրանցից, նա իր երազի հետ է և հստակ գիտի, որ այդ երազի մեջ այս դպրոցը չի տեղավորվում, որ այն հակադրվում է իր երազին և այն տեղը չէ, որտեղ ինքը պետք է կրթվի:

Պետք է այնքան աշխատենք մինչև հասկանանք իրենց երազները, հասկանանք, թե իրենք ուր են տանելու մեր երկիրը, հասկանանք, թե այդ ճանապարհին մեր և մեր երեխաների հարաբերությունը ոնց կառուցենք: Արդյո՞ք նրանց դնենք գոռացող, խփող ուսուցչի ազդեցության տակ, որ շատ սահմանափակ, ուղղակի անգիր արած գիտելիք կարող է տալ, թե՞ ուրիշ բան մտածենք: Իսկ ուրիշ բան արդեն մտածել ենք՝ «Արմաթ» լաբորատորիան, որը երեխային ամբողջությամբ բացում է: Անցյալ անգամ Դդմաշենի օրինակը բերեցի (աշակերտները հաղթել էին ռոբոտաշինության մրցույթը, հեղ.), մարդիկ կային, որ քննադատել էին, բայց այդ երեխեքը դա են ուզում տեսնել ապագայում, իսկ երբ սկսում են մեր պատմության դասագիրքը լցնել երեխայի գլխի մեջ, որ անգիր անի, չի լինի, երեխան չի սովորի: Մի կարևոր հարց էլ կա՝ երբեք երեխային պետք չէ ասել, թե նա ինչ ընտրի:

-Պարոն Կարապետյան, բևեռային քաղաքների հայեցակարգ պետք է մշակեիք տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության հետ: Ի՞նչ է ենթադրում դա և ի՞նչ փուլում է:

-Հայեցակարգը մշակված է: Հիմնական նպատակն այն է, որ ամեն մարզում 2-3 քաղաք ընտրվի, որտեղ տեղական և կենտրոնական բյուջեի միջոցներով բոլոր ենթակառուցվածքները կատարյալի կհասցվեն, այսինքն՝ կունենանք հարթակներ ձեռնարկությունների համար, անգամ եթե դրանց ազատ տնտեսական գոտու կարգավիճակ տալու կարիք լինի:

Տրամաբանությունն այն է, որ եթե այդ քաղաքում բիզնես միավորները սկսեն արագ զարգանալ, իրենց շուրջն էլ կսկսեն արագ զարգացնել: Ենթադրենք, այդ քաղաքը Տաշիրն է, որտեղ եթե պանրագործության ուղղությամբ գործողություններ անենք, ենթակառուցվածքներ զարգացնենք, այն ամբողջ տարածաշրջանի գյուղատնտեսությունն իր հետևից կտանի: Պետք է հասկանանք, թե որ քաղաքն ինչպես է նպաստելու իր հարակից տարածքների զարգացմանը, փաստացի ինչով է նպաստում հիմա, օգնենք, որպեսզի այդ տարածքը քաղաքի հետ մեկտեղ ավելի արագ կարողանա զարգանալ: Հիմա պետք է հասկանանք, թե որ աղբյուրներից ենք ֆինանսավորելու այդ քաղաքների զարգացումը: Ասիական զարգացման բանկը պատրաստակամ է միանալ գործընթացին, կարծում եմ՝ այս տարի կունենանք առաջին ծրագրերը:

-Արդեն ընտրե՞լ եք քաղաքները:

-Ոչ, հենց դա է խնդիրը, չենք ցանկանում, որ ընտրությունը կամայականորեն կատարվի պետական պաշտոնյաների կողմից: Ընտրության չափանիշներն արդեն մշակված են, որպեսզի քաղաքները հայտ ներկայացնեն՝ այդպիսին ճանաչվելու համար, որից հետո հայտի հիման վրա կընտրվի քաղաքը:

Ջերմուկում նախորդ կառավարությունն արդեն հասցրել է որոշ ներդրումներ անել, չնայած համարում եմ, որ այդ պրոցեսը ձախողում է, քանի որ այն, ինչ արվեց, արվում էր հիմնականում տուրիզմի զարգացման համար, հիմա պետք է գնանք, հասկանանք՝ այն նպաստո՞ւմ է տուրիզմի զարգացմանը, թե՞ ոչ:

-Մյուս կողմից՝ Ամուլսարում հանք բացելու շուրջ մտահոգությունները հենց Ջերմուկում են: Դուք նշել էիք, որ առհասարակ դեմ եք մետաղական հանքերի գործունեությանը, եթե դրանք վտանգում են բնությունը, մաքուր ջուրը: Ի՞նչ մոտեցում ունեք Ամուլսարի հանքավայրի բացման վերաբերյալ:

-Դեմ եմ կոնկրետ բաց մետաղական հանքերին: Ամուլսարի դեպքն առանձնահատուկ է, որովհետև այդտեղ ունենք պարտավորություններ և արդեն սկսված ծրագիր: Ինձ համար բանաձևը հետևյալն է. եթե Ամուլսարի հանքի շահագործումը վտանգելու է Կեչուտի ջրամբարը, հետևաբար, նաև Սևանը, հանքը պետք է չշահագործվի, եթե միջազգային փորձաքննությունները ցույց տան, որ այդ վտանգը չկա, ուրեմն, հաշվի առնելով զուտ մեր պարտավորությունները կոնկրետ այդ մեկ դեպքի համար, ինձ թվում է, որ մենք պետք է գնանք դրա շահագործմանը, որպեսզի հետագայում խնդիրներ չունենանք միջազգային պարտավորությունների առումով:

Իսկ ընդհանրապես օրենքով բացառենք նման դեպքերի կրկնությունը Հայաստանում, որ որևէ մեկն իրավունք չունենա 500 հա անտառ հատել և այդ անտառի տակ գտնվող ոսկին կամ պղինձը արդյունահանել: Այո, կարելի է մտածել պատասխանատու հանքարդյունաբերության մասին, փակ հանքերի մասին, այսինքն՝ անտառը չենք հատում, ընդերքից ենք հանում, իհարկե, ամեն անգամ այդ գործողությունն անելուց պետք է հասկանանք, որ մեր երեխայից էլի գողացանք, որովհետև դա միայն մերը չէ, այն բոլորինն է, ովքեր մեզնից հետո հազարամյակներով ապրելու են այս հողի վրա:

-Պարոն Կարապետյան, 2018-ի մայիսի 1-ին տարածքային կառավարման և զարգացման փոխնախարարի պաշտոնից հրաժարական տալու հայտարարության մեջ ասել էիք, որ կրկեսի վերածելու կյանք չունեք: Ի՞նչ նկատի ունեիք:

-Ինձ համար ամենակարևոր խնդիրը թե՛ հիմա, թե՛ այն ժամանակ կեղծիքի բացառումն է: Մենք պետք է բացառենք կեղծիքը, կեղծ արժեքները: Այն ժամանակ որոշ առաջարկություններ կային ինձ, որոնք չընդունեցի և գնացի այդ քայլին: Հիմա տեսեք, շատ հետաքրքիր իրավիճակ է: Մենք 132 մարդ ենք Ազգային ժողովում: Իմ տեսանկյունից ունենք մեկ նպատակ (անընդհատ պետք է հորդորեմ իմ ընդդիմադիր գործընկերներին մշտապես հետևել այդ նպատակին)՝ դա մեր երկրի ապագայի նպատակն է, որովհետև այն տեսիլքը, որի մասին խոսում էինք, անվիճելի է, բոլորս ուզում ենք դա:

Հիմա մեր դերերը պետք է հստակեցնենք. կառավարող խմբակցության կամ կուսակցության դերը ճանապարհը ընտրել և դրանով գնալն է, ընդդիմադիր կուսակցությունների դերն այլ ճանապարհներ մշտապես ցույց տալն է, որպեսզի կառավարող կուսակցությունը կարողանա որոշումների ընդունման դաշտը լայնացնել և հասկանալ, որ այլ ճանապարհներ էլ կան, ու ժողովուրդն էլ տեսնի դրանք՝ բայց մշտապես սահմանելով բոլորիս այն պայծառ նպատակը: Եվ եթե ժողովուրդը տեսնի, որ ընդդիմադիր ուժն այդ նույն նպատակին հասնելու համար այլ ճանապարհ է առաջարկում, որն ավելի արդյունավետ է, հաջորդ անգամ նրան կընտրի, որը, չշեղվելով այն նպատակից, կշարունակի ճանապարհը: Դրա համար բոլորս պետք է ֆիքսենք, որ սա է մեր տեսիլքը, մեր ապագան, մեր հեռանկարը, և մենք սրան ենք գնալու:

Լուսանկարները՝ Սարո Բաղդասարյանի