Սեդա Գպրանեան- Մելքոնեան

Երբ հեռաձայնս կ'աշխուժանայ յանկարծ եւ հին ընկերներու անուններ կը կարդամ լուսաւոր ապակիին վրայ գիտեմ, որ արտասովոր բան մը պատահած է: Նոյնիսկ հարցումս գիտեմ. «Ո՞վ»: Այդ ամէնադանդաղ երկվայրկեաններուն ընթացքին միայն կը յուսամ, որ ցաւը կառավարելի է:

Փետրուարի 3-ին արտասանուած անունը՝ Մայք Գազանճեան, նոյնքան անսպասելի էր որքան սպասելի, ճիշդ իրեն պէս: Յաճախ կրկնած եմ, որ մեր մարտական ընկերներուն մէջ Մայքը ամէնահարուստ ու հետաքրքրական կերպար է: Իր նկարագրի ամէնացայտուն յատկանիշը` իր մեծ ու բաց սիրտը:

Մայքին պայքարի ճանապարհը հեշտ չէ եղած: Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմին ան յառաջդիմական ուժերու կողքին անվեհեր կռիւներու մասնակցած էր: Սակայն կ'ենթադրեմ հօրմէն ետք իր ամէնամեծ կորուստներէն մէկը եղած էր մտերիմին, եթէ կ'ուզէք mentor-ին՝ Յովհաննէս Գրիգորեանի վայրագ սպաննութիւնը իւրայիններուն կողմէ: Հայաստան մեր հանդիպումէն ետք երբ իմացաւ, որ Յովհաննէսը իմ ոչ արիւնակցական մօրեղբայրս է, լուսանկարը խնդրեց ու Չէ Կէ Վարայի պատկերին հետ միասին կարմիր ու սեւ նկարել տուաւ ու պատը կախեց: Մայքը լաւ գիտէր ի՛նչ կը նշանակէ կորուստ:

Ակնյայտ պատճառներով, մեր ամէնանուիրուած մարտիկներուն մասին մենք պարտադրուած ենք բարձրաձայնելու միայն իրենց մահէն ետք: Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի մարտերուն ընթացքին վիրաւորուելէ ետք մեկնելով Ֆրանսա Մայք դարձած էր ՀԱՀԳԲ-ի (ԱՍԱԼԱ) ամէնագործունեայ անդամներէն մին: 1980-ական թուականներուն, երբ Եւրոպան կը սարսափէր հայկական զինեալ գործունէութենէն, Մայք առաջնային եւ կարեւորագոյն դերակատարութիւն ունեցած էր բազմաթիւ զինուորական գործողութիւններու կազմակերպման եւ նախապատրաստման մէջ: ՀԱՀԳԲ-ի հազուագիւտ կին անդամներէն մէկուն եւ այլ մարտական ընկերոջ մը հետ միասին, ան լծուած էր գործի, վտանգի ենթարկելով իր երիտասարդ ընտանիքը:

1991-ի գարնան սկիզբը Երեւանի պետական համալսարանի ուսանողական հանրակացարանի պահակին հեռախօսի կանչին պատասխանելէ ետք Մոնթէն սենեակ վերադարձաւ ժպիտով: «Մայքն էր: Քիչ ետք հոս պիտի գայ,» ըսաւ: Ես Մայքը կը յիշէի մանկութենէս որպէս դրացիի չար տղայ Մկօ, որուն հօրաքոյրը՝ օրիորդ Յասմիկ դպրոց կը բերէր զինք: Մայք կը հաւաքէր մեզ, մանկապարտէզի պզտիկներուս, ու ափ մը քարամել շաքար կը նետէր օդ: Բոլորս կը վազէինք աջ ու ահեակ շաքար հաւաքելու: 

Մայքին հետ մեր վերսկսած հարաբերութիւնը միշտ մնաց տաքուկ: Այդ ժամանակուան իր կինը՝ Վալերին երբ կը հեռաձայնէր, կու տայի իրեն ռազմաճակատային կարիքներու ցուցակ մը: Անձայն թշնամի դիրքերը ներթափանցելու հետախուզութեան համար Մոնթէին խնդրած նիզակները (arbalète) Մայք անձամբ առաքեց: Արցախյան պայքարի թէժ օրերուն քանիցս ընկերներով սպասած ենք ինքնաշարժին մէջ մինչ ան ռազմական կարիքնեը հոգալու համար տասնեակ հազարաւոր տոլարներ կանխիկ կը յանձնէր Վազգէն Սարգսեանին: 

Հայաստանի մէջ մենք միասին սգացինք զոհուած ու սպաննուած ընկերներու մահը եւ ուրախացանք այլ ընկերներու հարսանիքներուն ու տարեդարձներուն: Երբեմն, Մայքին ու իմ Այնճարցիութիւնը կը բռնէր ու կարծես մանկութեան կարօտախտով տառապելով երկուքս պոռալով կ'երգէինք « սիրել գիտես, կռուիլ չգիտես դու անզգամ երիտասարդ...» Բայց Մայքը սիրելուն հետ կռուիլն ալ լաւ գիտեր ու նաեւ հաշտուիլ: Ան յաճախ լայն բացաւ իր տան դռները ու շատ լայն՝ իր սիրտը բոլոր ընկերներուն համար, անգամ նոյնիսկ երբ տարիներ անց, անոնցմէ ոմանք կը սնէին անցեալի մանրուքներով: Մահուան դէմ յանդիման գտնուած մարտական ընկերներու անհամերաշխութիւնը ցաւ կը պատճառէր Մայքին: Ու ան սխալ հասկցուելու գնով փորձեց հարթել թնճուկը:

Մայքին մասին երբ կը մտածեմ մէկ բան կը գերիշխէ. Մարդ, որ տառապանքը կը քօղարկէր կենսունակութեամբ ու ամէնակարեւորը՝ բառի կէսին արդեն պատրաստ էր օգնութեան ձեռք մեկնելու:

Հայրենի հողը թեթեւ գայ վրադ, ընկեր: