HY RU EN
Տեսանյութեր Լուսանկարներ Փոդքասթ
հետք հետաքննող լրագրողներ
HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

 Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Ի՞նչ Պիտի Չընէր Մոնթէն

Սեդա Գպրանեան-Մելքոնեան 

Վերջին մէկ տարուան ընթացքին, ամէն մէկ հայ հայրենասէրի պէս, ես ալ նայած ու վերանայած եմ հայրենիքիս ու մեր ժողովուրդին բաժին ինկած պատուհասը։ Իմ ստացած հարիւրաւոր պատգամներս կը շարունակեն տալ նոյն հարցումը՝ «ի՞նչ պիտի ընէր Մոնթէն»։ 

Գուցէ պէտք է հարցնել ի՞նչ պիտի չը՛նէր Մոնթէն։ 

Անցեալ նոյեմբերին երբ պատերազմը դադրեցաւ, հազարաւոր զոհերուն, վիրաւորներուն եւ կորսուած տարածքներուն ի տես ես մտածեցի իմ փոքրիկ երկրիս փոքրիկ բնակչութեան սուգով ապրելուն մասին։ Անհաշուելի ընտանիքներու համար ասիկա պիտի ըլլար հանգուցեալի առաջին Նոր Տարիի, առաջին ծնունդի, առաջին ամէն ինչի տարի, եւ ամէն առիթ պիտի զուգորդուէր գերեզման այցելութեամբ։ Նման մթնոլորտի մէջ շքեղ հարսանիքներու համար տեղ չկայ մտածեցի։ Միամտօրէն յուսացի, որ հարսանիքի համար նախատեսուած գումարներ մարդիկ գուցէ յատկացնեն իրավիճակը տանելի դարձնելու կամ մէկուն կեանքը զգալիօրէն փոխելու բարի նպատակին։ Վերջապէս ազգին ու բանակին բարոյահոգեբանական վիճակը մեծ խնդիր է։ Իսկ համերաշխութիւն ցոյց տալը՝ կարեւոր։ Այնպէս ինչպէս Մոնթէն կը պատգամէր 1992-ի հոկտեմբերին իր ընկեր՝ Էդիկ Բաղտասարեանին տուած հարցազրոյցին մէջ. «ինչքան դժուար է Հայաստանի տնտեսական վիճակը, հասկցանք դժուարութիւնները բայց պատերազմն ալ այդպէս է, պատերազմը միայն դժուարութիւն է, պատերազմը հաճելի բան չէ։ Եթէ մարդիկ կը կարծեն որ իրենց պարզ կեանքը կրնան շարունակել եւ նոյն ատեն պատերազմ տանիլ ուրեմն շատ ապո՛ւշ են։ Պիտի հասկնանք որ պիտի զոհուինք, պիտի լաւ չուտենք, պիտի լաւ չի հագնինք, պիտի դպրոց չերթանք։ Չմոռնանք, պիտի մեր ամբողջ ուժը դնենք ռազմական գործին մէջ, յաղթենք, ու յետոյ բոլորիս համար աւելի լաւ կ՚ըլլայ»։  

Մոնթէն վայրկեան մ՚իսկ պիտի չկորսնցնէր դրամ թիզելու կամ ցուցամոլութեան վրայ։ Վկայ մեր միասին ապրած տարիները, որու ընթացքին մենք երբեւէ դրամատան հաշիւ չունեցանք։ Դրամ չունէինք որ հաշիւ ալ ունենայինք։ Հայաստան հասնելէ ետք մինչեւ մեր հարսանիքը, մենք կ՚ապրէինք իմ ստացած 110 ռուբլի համալսարանի թոշակովս։ Մեր հարսանիքին առթիւ ստացած նուէրներով, որպէս Միշիկանի համալսարանի ամառային ծրագրի դասախօս իմ աշխատավարձով ու այստեղ-այնտեղ կատարած գործերուս վճարումներով մենք գոյացուցինք հինգ հազար տոլլար, բնակարան գնելու համար։ Ա՛ս էր  նիւթապէս մեր ամէնաապահով շրջանը։ Բայց մենք ամէնահարուստ մարդիկ էինք։ 

Մոնթէն ատելութիւն սերմանելու վրայ ժամանակ պիտ չկորսնցնէր։ Ան կը հաւատար ժողովուրդներու հաւասարութեան։ Ամէն մէկ ազգ ունի իրաւունքներ։ Կան գէշ կառավարութիւններ, բայց ո՛չ գէշ ազգեր։ «Ես երբէ՛ք, երբէ՛ք ազգայնամոլ չեմ (շատ դէմ եմ ազգայնամոլութեան) եւ ոչ ալ նախալարուածութիւններ ունիմ... Ինծի համար ամէն մէկ անձ պէտք է դատուի իր գաղափարներէն, սկզբունքներէն, գործերէն եւ ապրելակերպէն, ո՛չ թէ իր ծագումէն եւ այլն», կը գրէր ինծի բանտէն։ 

Այլամերժութիւնը անընդունելի էր Մոնթէին համար։ «Մեր ժողովուրդը, ինչպէս որևէ ժողովուրդ, հակառակ որ գէշ տարրեր ունի իր մէջ, իբրև ամբողջականութիւն մը լաւ է: Ես շատ ուրախ եմ հայ ըլլալով: Հայկական մշակոյթը լաւ է, լաւ է հայու առօրեայ կեանք ապրիլ: Երբէք չեմ ըսեր, որ հայ ժողովուրդը որևէ ուրիշ ժողովուրդէն լաւ է: Ո՛չ, այդ տեսակ բաներ ճիշդ չեն: Այլ նոյնիսկ այդ տեսակ հարց չի դրուիր: Պարզապէս ամէն մէկ ժողովուրդ իր յատկութիւնները ունի եւ այս յատկութիւններու տեսակները եւ բազմութիւնն է, որ աշխարհի մարդկութեան հարստութիւնն է» կը գրէր ան: Ես նաեւ պիտի հիասթափեցնեմ բազմաթիւ ցեղակրօնութեան հակող մարդոց։ Մոնթէն ոչ միայն չէր հաւատար այլ դէմ էր ցեղակրօնութեան։  

Վախի պատճառով Մոնթէն պիտի չտատամսէր։ Ապրիլ 1993-ին զօրամասի ճաշարանը նստած էինք երբ ռազմական օդանաւի ձայն լսուեցաւ։ Դիմացս նստած մարդուն ծռիլը տեսնելով ես ալ կքեցայ։ Ձայնին անհետացումէն ետք երբ հայեացքս բարձրացուցի Մոնթէն տեղէն չէր շարժած։ Ինծի նայելով ժպտաց ու հարցուց «վախցա՞ր»։ 1986-ին, հակառակ իր խորհուրդին ճամբորդելուս առթիւ գրած էր. «ամէնայնդէպս, շատ ուրախ եմ, որ վախ չունիս, քանի որ վախը միայն ապուշ սահմաններ կը դնէ մարդու վրայ: Սակայն միշտ լաւ յիշէ, որ խելացի հաշիւները եւ վախը նոյնը չեն: Խելացի հաշիւները քեզ չե՛ն սահմաներ, այլ սխալներդ կը սահմանեն: Մեծ տարբերութիւն կայ:» 

Մոնթէն չէր սպասեր որ ուրիշը իր գործը ընէ։ Ան կը գիտակցէր իր քաղաքացիական պարտականութեան եւ յոյսը այլոց վրայ չէր դներ։ «... Ես կը սիրեմ սկզբունքներ, այնպէս որ, վերադառնանք ընկերային փոփոխութեան վերաբերեալ կարեւոր սկզբունքի մը. ընկերութեան մէջ որեւէ բան փոխելու համար՝ այն մարդիկ որ ուղղակիօրէն շահագրգռուած են պէտք է նախաձեռնութիւն առնեն. փոփոխութիւնը պէտք չէ սպասել հիմնականին մէջ խումբէն դուրս: Մեր պայքարին մէջ մենք հասկցած ենք, որ այդ կը նշանակէ, որ ոչ թէ պէտք է սպասենք որ ԱՄՆ-ն, Ֆրանսան, ՄԱԿ -ը կամ Թուրքիան լուծեն մեր խնդիրները, այլ մենք, (հայ ժողովուրդը) ինքներս պէտք է լուծենք», կը գրէր ան:  

Մոնթէն պիտի չանարգէր անհատ մը անոր կրօնական, ցեղային թէ սեռային պատկանելիութեան համար։ Յաճախ ան կը կրկնէր ինծի, որ մեր միակ տարբերութիւնը մեր ֆիզիքական ուժին մէջ է։ «Ցաւալի է երբ մարդիկ, մանաւանդ լաւ եւ խելացի մարդիկ, կամայական սահմաններ կը դնեն իրենք իրենց վրայ: Ասիկա իսկապէս մեզի այդքան անհրաժեշտ մարդկային ուժականութեան  կորուստ է: Մեր ժողովուրդը պէտք ունի ամէն մէկ հայրենասէրի: Հայ կիները նոյնքան հայ են որքան հայ տղամարդիկ, ուրեմն իրենց դերն ալ նոյնը պէտք է ըլլայ» կը գրէր ինծի 1988-ին։ Առաւել, կը հաստատէր թէ «...տղամարդոց եւ կիներու գիտակցութեան մակարդակը գրեթէ հաւասար են: Որոշ ձեւով, գոնէ ուսման մակարդակով (ուսման մակարդակը եւ գիտակցութիւնը անպայման նոյն բանը չեն) հայ կիներունը յաճախ աւելի բարձր է քան տղամարդոցը»: Մոնթէն պիտի չարհամարհէր այն հսկայ դերակատարութիւնը որ կանայք պիտի ունենային իրավիճակի բարելաւման մէջ։

Այսօր աս մէջբերումներուն կրկնութեան անհրաժեշտութիւնը աւելի քան երբէք կը զգացուի։ Մեր հայրենիքին մէջ ծայրայեղական գաղափարախօսութիւններ տարածող խմբաւորումներ պարարտ հող գտած են այս ծանր ժամանակներուն բազմաչարչար ու ընկճուած մեր ազգը ապակողմնորոշելու։ Յաճախ այս ծայրայեղական քարոզներու ընթացքին կը շահարկուի նաեւ Մոնթէին անունը, ով բացարձակապէս դէմ էր սուտի եւ կեղծիքի։ Եկէք ե՛ւ դէպքերը ե՛ւ դերակատարները ճիշդ գնահատենք ու մեր սխալներէն սորվելով վերջապէս այլեւս կեդրոնանանք կարեւորագոյն խնդիրներուն վրայ։ Սպառազինման հետ միասին, ծառայող երիտասարդին բարոյականը վեր պահելն ու անոր սատար կանգնիլը մեծ դեր կը խաղայ մեր երկրի դարպասները ամուր եւ ապահով պահելուն վրայ։ Ա՛ս պիտի ըլլար Մոնթէին ամէնամեծ առաջնահերթութիւնը։

#Մոնթե Մելքոնյան

Մեկնաբանություններ (8)

Tovmas
Following this thread of comments, maybe Seda should have written what she believes , as a "patriot", should be done to get Armenia on the right track following 30 years of mismanagement and ineptitude that resulted in the 2020 war. It appears that many value what she has to say given her relationship with Monte. I think such an approach would be more beneficial. Those seriously interested in Monte's perspectives on a host of matters can be culled from his own writings that are available, in Armenian and English.
Ruby
Seta thank you for sharing this insight and perspective.
Vahe G
Thank You for writing this article and within it giving us insight into our glorious hero Monte. I am happy to know the person we look up to and look to for answers was through and through an honorable person. May he rest in peace, and to Seta and Markar and Monte's loved ones, thank you for having the courage to continue.
Arsen
Dear Markar, I agree with you that Seta's article attempted to underscore the need for Armenians to veer away from finding solutions to the post-war challenges now facing Armenia by turning to historical figures of the past and showcasing their "patriotism" as exemplars of what Armenians must to today. This affliction, naturally, is a result of the absence of any rational and objective analysis of Armenia's past mistakes and current moribund political thinking. The fact that so many Armenians have wriiten to Seta, asking her what Monte would do today, had he lived, surely underscores this lack of critical thinking so rampant in Armenia and the diaspora. It's as if people have been relegated to observers of developments rather than proactive players in the processes now taking place. It would have been great had Seta, in her article, explained that people, rather than asking what Monte or Nzdeh, would do today, should look within and forge their own perspectives given that they themselves are experiencing a host of issues on the ground in Armenia. This tendency, by so many Armenians, to seek solutions by assuming what this or that Armenian historical figure would do today is regrettable and needs to be addressed.
Ara
Thank you Seta for your thoughtful soliloquy .Your are right, Monte would have done his outmost to keep "gates of our country secure" and anguish over all that is lost in Artsakh.
Markar Melkonian
Arsen, You're right, of course, that if Monte were alive today he would have developed new perspectives. He did this time and again during the course of his life; indeed, his ability to learn from life and from books, and then to put this learning into action--this was what led him to the theory of praxis in the first place. For this short occasional article, though, it would have been inappropriate to try to broach the topics of praxis and dialectic--and from my experience, for what its worth, the attempt to do so would have been ineffective. Yes, sure, Monte would have changed. But people who knew him know that he would never have reverted to a perspective of chauvinism or to a theory of male supremacy. Moreover, the perspective he called patriotism--which Seta describes so well--was unshakable. Seta devoted a large part of this short article to the danger of proliferating rightwing extremism in Armenia. Arsen, surely you wouldn't include this in what you describe as a "static emotional bubble." I should also mention, at the risk of sounding self-righteous, that It's difficult to imagine Monte not disapproving of the ostentatious displays that took place even before the first anniversary of the 44-Day War. We had better hope that the work of promoting these these values is not in vain.
HAGOP
LIKE MONTE NOW AND OTHER LEEDERS BEFORE HIM SAY THAT UNITY AND STRONG MILITARY IS WHAT ARMEEENIA NEEDS!!!!!! NO RELY ON OTHER NATIONS!!!!!! ONLY RELY ON ARMEEENIAN PEEEOPLE AND ARMEEENIA!!!!!!! TOO BAD ARMEEENIAN LEEDERS TOO GREEDY AND CORRUPT!!!!!!!! SAD!!! SAD!!!! SAD!!!!!!!
Arsen
A poetic, vague and, ultimately vain, attempt to visualize what Monte would do today. Monte, was a believer in the dialetic, the praxis of theory and action, and this article has little to say on the matter. Seta's quotes of Monte 35 years ago bring little to the table in terms of Armenia's current woes. Some might find a degree of solace and inspiration from these "recollections", but the article does a disservice to Monte by trapping him in Seta's stagnant emotional bubble of her "past" Monte. The man she knew, had he been alive today, would have changed, developing new perspectives and theories to confront changing times.

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter
Եր
Եք
Չր
Հն
Ուր
Շբ
Կր
31
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
1
2
3
4
Այսօր