Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ (լիազորությունները կասեցված են) Ռուբեն Վարդազարյանի պաշտպանները մարտի 21-ին տեղի ունեցած դատական նիստի ընթացքում ինքնաբացարկի միջնորդություն ներկայացրին գործը քննող դատավոր Մանվել Շահվերդյանին:

Վարդազարյանի պաշտպաններից Հունան Բաբայանը հայտնեց, որ գործը դատավոր Մանվել Շահվերդյանին մակագրվել է ձեռքով՝ նորմատիվ կարգավորումներով նախատեսված կարգի կոպիտ խախտմամբ:

Համաձայն «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 40-րդ հոդվածի՝ դատավորների միջև գործերը բաշխվում, վերաբաշխվում են, և կոլեգիալ դատական կազմերը ձևավորվում են մասնագիտացման սկզբունքի և պատահական ընտրության, ինչպես նաև սույն գլխում ամրագրված կանոնների հիման վրա՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի սահմանած կարգով:

Օրենսգրքի 41-րդ հոդվածի համաձայն՝

1. Դատավորների միջև գործերի բաշխումը, վերաբաշխումը և կոլեգիալ դատական կազմերի ձևավորումը կատարվում են հատուկ համակարգչային ծրագրի միջոցով (այսուհետ՝ Համակարգչային ծրագիր), որի շահագործման կարգը սահմանում է Բարձրագույն դատական խորհուրդը:
2. Բարձրագույն դատական խորհուրդն ապահովում է Համակարգչային ծրագիրը մշակելը, կատարելագործելը, դրա գաղտնիությունն ու անվտանգությունն ապահովելը, Համակարգչային ծրագիրը գործարկելը և սպասարկելը:
3. Համակարգչային ծրագրին ապօրինի միջամտելն առաջացնում է քրեական պատասխանատվություն:
4. Եթե անհաղթահարելի ուժի հետևանքով գործերի բաշխումը հնարավոր չէ իրականացնել Համակարգչային ծրագրի միջոցով, ապա գործերը, ըստ դատավորների ազգանունների այբբենական հերթականության, հաշվի առնելով սույն օրենսգրքի 42-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ մասերով սահմանված առանձնահատկությունները, դատավորների միջև հավասարաչափ բաշխում է դատարանի նախագահը:
5. Սույն հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված դեպքում դատարանի նախագահն անհապաղ այդ մասին գրավոր տեղեկացնում է Բարձրագույն դատական խորհրդին: Բարձրագույն դատական խորհուրդը ծանուցումն ստանալուց հետո քննարկում է պատճառները և դրանց վերացման ուղղությամբ տալիս է կատարման համար պարտադիր ցուցումներ Դատական դեպարտամենտին:

Համաձայն ԲԴԽ 23-ո-49 որոշման՝ Հայաստանի Հանրապետության առաջին ատյանի դատարաններում քրեական, քաղաքացիական և վարչական գործերը, մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում ներկայացված միջնորդությունները անհապաղ մուտք են արվում ծրագիր և նույն օրը` ժամը 20:00-ին, հավասարաչափ բաշխվում են տվյալ դատարանի համապատասխան մասնագիտացում ունեցող դատավորների միջև՝ հաշվի չառնելով գործերի մուտքագրման հերթականությունը՝ ըստ Բարձրագույն դատական խորհրդի՝ որոշմամբ սահմանված դատավորների մասնագիտացումների:

Պաշտպանը, դատական պաշտպանության վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ձևավորած պրակտիկային հղում կատարելով, նշեց նաև, որ արդար դատաքննության պահանջի պահպանումը ենթադրում է, որ գործը քննող դատարանը բոլոր դեպքերում պետք է լինի օրենքի հիման վրա ստեղծված: Այս հասկացությունն արտացոլում է օրինականության սկզբունքը, որը հանդիսանում է պաշտպանության համակարգի անբաժանելի մասը:

«Օրենքի հիման վրա ստեղծված» արտահայտությունը վերաբերում է ոչ միայն դատարանի գոյության իրավական հիմքերին, այլ նաև ամեն առանձին գործով դատարանի կազմին։ Դրա նպատակը ապահովելն է, որ ժողովրդավարական հասարակությունում դատարանակազմությունը կախված չլինի գործադիրի հայեցողությունից, այլ կարգավորված լինի օրենքով, որն ընդունվել է օրենսդրի կողմից: Այն երկրներում, որտեղ օրենքը կոդիֆիկացված է, դատարանակազմությունը չի կարող թողնվել դատական համակարգի հայեցողությունը, ինչը, սակայն, չի նշանակում, որ դատարանները չունեն հնարավորություն՝ մեկնաբանելու ներպետական օրենսդրությունը»,- Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի հայտնած դիրքորոշումներից մեջբերումներ կատարեց Հունան Բաբայանը և նշեց, որ ՄԻԵԴ-ի հայտնած իրավական դիրքորոշումն այն  է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ օրենքով դատարանի կազմին ներկայացված պահպանջներն ապահովված չեն, խախտվում է օրինականության սկզբունքը, ինչով անձը  զրկվում է օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարանի առջև կանգնելու իրավունքից:

Այսպիսով՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը արդար դատաքննության իրավունքի խախտում է համարում, երբ դատարանի կազմը ձևավորվում է ներպետական օրենսդրության խախտմամբ և այդ խախտումը հետագում չի վերացվում:

Ըստ Հունան Բաբայանի՝ այն պարագայում, երբ գործը քննող ատյանը չի հանդիսանում օրենքի հիման վրա ստեղված ատյան, գործի քննության իրավաչափությունն անհնարին է ապահովել, եթե անգամ դատարանն իրականացրել է պատշաճ քննություն:

Տվյալ դեպքում օրենսգիրքը, որպես գործերի մակագրման հիմնական կարգավորում, նախատեսել է էլեկտրոնային մակագրման եղանակը, հետևաբար այս գործի շրջանակներում դատարանը, նախագահությամբ Շահվերդյանի, չի հանդիսանում օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան, քանի որ գործի բախշումը դատարանի նախագահի կողմից իրականացնելը չի համապատասխանում օրենսդրական պահանջներին:

Մասնավորապես՝ մակագրումը պետք է իրականացվեր էլեկտրոնային եղանակով. հայտնի չէ որևէ տեղեկատվություն, որը կփաստեր անհաղթահարելի ուժի առկայության մասին, ինչպիսի պայմաններում օրենքը նախատեսում է հիմնական կանոնից, այսինքն՝ էլեկտրոնային մակագրումից շեղում:

Պաշտպանն ասաց, որ իրենց մոտ առկա է ողջամիտ կասկած այն մասին, որ քրեական գործերի էլետրոնային մակագրման համակարգի խափանումը պայմանավորված է եղել այս և նմանատիպ գործերի՝ այլ կազմով մակագրելու անհրաժեշտությամբ: Պաշտպանի խոսքով՝ առաջացած իրավիճակի շտկման տարբերակը արդեն իսկ թույլ տրված խախտումը վերացնելն է: Պաշտպանը հիշեցրեց նաև, որ օրեր առաջ դատախազությունը հայտարարություն է տարածել, որ վերադարձվել են մակագրման համակարգի բանալիները:

Պաշտպանը նաև մեջբերեց Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Արման Թաթոյանի՝ գործերի ձեռքով մակագրման վերաբերյալ արտահերթ զեկույցի և Սահմանադրական դատարան ներկայացրած դիմումից հատվածներ, որոնցում ՄԻՊ-ը անդրադարձել է այն հարցին, որ ձեռքով մակագրումն  առանց հստակ չափորոշիչների է իրականացվում՝ առաջացնելով մի շարք խնդիրներ: Պաշտպան Բաբայանը դատարանին միջնորդեց ինքնաբացարկ հայտնել՝ միաժամանակ հայտնելով, որ խնդիրը դատավորի անձը չէ:

Վարդազարյանի մյուս պաշտպանը՝ Երեմ Սարգսյանը, ևս առանձին ինքնաբացարկի միջնորդություն էր պատրաստել: Սարգսյանը նշեց, որ գործերի մակագրման կարգի խախտումը հանգեցրել է դրանց բաշխման և դատավորների ընտրության պատահականության սկզբունքի խախտման: Սարգսյանը նշեց, որ ինքը Երևանի դատարանի նախագահին հարցումներ է կատարել և փորձել մակագրման հետ կապված որոշակի պարզաբանումներ ստանալ, որի արդյունքում համոզվել է, որ գործերի մակագրումը օբյեկտիվ չափանիշների հիման վրա չի իրականացվել:

Երեմ Սարգսյանը նշեց, որ դատարանում գործերը, այդ թվում՝ Վարդազարյանի գործը, ձեռքով է  մակագրվել՝  թեև առկա չէ անհաղթահարելի ուժ: Անհաղթահարելի ուժն, ըստ պաշտպանի, չի կարող կախված լինել անձանց սուբյեկտիվ ցանկություններից, մոտեցումներից վարքագծից: Դրանք պետք է լինեին հանգամանքներ, որոնք իրականում կզրկեին համակարգը գործարկելուց, օրինակ՝ տարերային աղետ կամ նմանատիպ մի իրավիճակ:

«Իսկ այս դեպքում մենք գործ ունենք ԱԱԾ-ի պաշտոնատար անձանց սուբյեկտիվ մոտեցման, մակագրման  համակարգի սերվերի մուտքի և կառավարման բանալիներն առգրավելու հետ»,- ասաց Երեմ Սարգսյանը:

Պաշտպանը հարցում է ուղարկել Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարան ու փորձել պարզել, թե այն օրը, երբ Ռուբեն Վարդազարյանի գործը մակագրվել է, քանի՞ գործ է մուտքագրվել դատարան: Ինչպես պարզվել է, նույն օրը՝ 2021 թվականի սեկտեմբերի 14-ին, մուտքագրվել է 19 քրեական գործ, որևէ տվյալ չի ներկայացվել, թե այդ գործերից որը որ ժամին է մուտքագրվել և չի ներկայացվել որևէ ապացույց, որ մակագրումը դատավորների ազգանունների այբբենական հաջորդականությամբ են կատարվել:

Հարցումների արդյունքում պաշտպանի համար պարզ է դարձել, որ տվյալ օրը դատարանի գրասենյակ մուտքագրված բոլոր գործերը ստացվում են և պահվում մինչև համապատասխան ժամը, որպեսզի ստացված գործերի քանակը շատանա և  հնարավորություն ունենան որոշելու՝ որ գործն ում պետք է հանձնեն և ըստ այդ հերթականության՝ մուտքագրում են համակարգ, այլ ոչ թե գործերը դրանց ստանալու  ժամին են մուտքագրում համակարգ, դրանց տալիս համարներ ու ըստ դատավորների ազգանունների՝ այբբենական կարգի մակագրում:

Պաշտպանը մեջբերեց նաև «Հետքի»՝ «Անհաղթահարելի ո՞ւժ, թե՞ գործերը ձեռքով մակագրելու անհաղթահարելու ցանկություն» հոդվածից հատվածներ, որտեղ մակագրման, ինչպես նաև համակարգչային ծրագրի սերվերի մուտքի և կառավարման բանալիներն առգրավվելու իրավիճակի հետ կապված պարզաբանումներ են առկա պաշտոնատար անձանց կողմից։ Այն նույնպես միջնորդությանը կից ներկայացրեց դատարանին:

Սարգսյանը դիտարկեց, որ, փաստացի, այլ պաշտոնատար անձի կողմից կատարված գործողությունների արդյունքում Վարդազարյանի գործը քննող դատավորը չի համարվում օրենքի հիման վրա ստեղծված:

Դատախազ Աշոտ Ժամկոչյանը դիտարկեց, որ պաշտպանական կողմից միջնորդություններն ամբողջությամբ մակագրման խնդրի մասին են, դրանցում որևէ հանգամանք չի մատնանշվել գործը նախագահող դատավորի անկողմնակալության վերաբերյալ: Դատախազն ասաց, որ բոլորին է հայտնի, որ ստեղծվել է մի իրավիճակ, որ համակարգչային ծրագրով գործերի մակագրումը հնարավոր չէ, և դատարանների նախագահներն անհաղթահարելի ուժի առկայության պայմաններում օրենքով սահմանված կարգով են իրականացնում մակագրումը: Ըստ դատախազի՝ պաշտպանական կողմը որևէ  փաստական տվյալ չի մատնանշում, ըստ որի՝ որևէ ընթացակարգ է խախտվել՝ ուղղակի նպատակ հետապնդելով գործը մակագրել հենց դատավոր Մանվել Շահվերդյանին։ Չի ներկայացվել որևէ փաստարկ նաև այն մասին, որ Շահվերդյանը նման պայմաններում  կարող էր լինել անկողմնակալ: Դատախազը նաև նշեց, որ կոնկրետ Վարդազարյանի գործը մուտքագրվել է այն ժամին, երբ ստացվել է դատարան:

Դատարանը մերժեց պաշտպանական կողմի միջնորդությունները, ինչը նշանակում է, որ կշարունակի քննել Վարդազարյանի վերաբերյալ գործը:

Հիշեցնենք, որ Ռուբեն Վարդազարյանը մեղադրվում է արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու մեջ: Վերջինս, ըստ մեղադրանքի, 2019թ. հուլիսի 19-ից, զբաղեցնելով Բարձրագույան դատական խորհրդի նախագահի պաշտոնը, հանդիսանալով դատական իշխանության մարմնի ղեկավար աշխատող՝ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձ, Սահմանադրությամբ և «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով իրեն տրված լիազորությունների հետ չկապված գործողություններ կատարելով, պաշտոնեական դիրքը՝ պաշտոնից բխող հեղինակությունն օգտագործելով, միջամտել է Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Անդրանիկ Սիմոնյանի կողմից արդարադատության իրականացմանը:

Վարդազարյանի վերաբերյալ հաղորդումը ենթադրյալ դեպքից շուրջ երկու տարի անց ներկայացրել է Անդրանիկ Սիմոնյանը, որը հետո նշանակվել է Ազգային անվտանգության ծառայության պետի տեղակալ:

Ըստ Սիմոնյանի հաղորդման՝ Վարդազարյանը «ալավերդցի Վահագն» անունով հայտնի Վահագն Աբգարյանի գործով է իրեն դիմել: Վահագն Աբգարյանը մեղադրվում է Ալավերդու բնակիչ Կամո Փիրուզյանի սպանությունը կազմակերպելու, ինչպես նաև՝ սպանության գործով իր օգտին գործողություններ կատարելու համար կաշառք տալու մեջ:

Վարդազարյանի վերաբերյալ գործում առկա է նաև ձայնագրություն. վերջինս, ըստ մեղադրանքի, «Signal» հավելվածի միջոցով կապ է հաստատել Անդրանիկ Սիմոնյանի հետ և համոզելու, խնդրանքի եղանակով վերջինից պահանջել փոխել Աբգարյանի խափանման միջոցը՝ կալանավորումը։

Վարդազարյանն իրեն առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում, նա համոզմունք ունի, որ իրեն մեղադրանք առաջադրելու նպատակն իրեն ԲԴԽ նախագահի պաշտոնից հեռացնելն է եղել:

Գլխավոր լուսանկարում՝ Երեմ Սարգյանը (ձախից), Հունան Բաբայանը (մեջտեղում), Ռուբեն Վարդազարյանը (աջից)