18:00-ից հետո կարելի է ուտել, շաքարն ու աղը վնաս չեն օրգանիզմին, չափավոր ֆասթֆուդը՝ նույնպես, իսկ սովաբուժությունը, ինտերվալային սովը, «դետոքս» դիետաներն ու «մարաթոնները» կարող են բերել սննդային վարքի խանգարման, բուսակերությունն ու վեգանությունն էլ՝ խախտել ճիշտ սննդակարգի բալանսը։

Այս և մի շարք այլ հարցերի, ինչպես նաև՝ ոլորտի միֆերի ու կարծրատիպերի մասին #Բժշկիմոտ շարքում զրուցել ենք Դավիդյանց պոլիկլինիկայի դիետոլոգ Լիդիա Այվազյանի հետ։

Ե՞րբ պետք է դիմել դիետոլոգին

Երբ կա քաշի դեֆիցիտ, ավելցուկային քաշ, քաշի հետ կապված ցանկացած խնդիր, առողջական ցանկացած խնդիր, որ կապված է սննդակարգի հետ։ Միևնույն է, եթե հիմնական բժիշկը դիետոլոգը չէ, կցվում է դիետոլոգ, որ մարդու ընտրությունը՝ սննդի հետ կապված, ավելի հեշտացնի։

Բայց դիետոլոգն այն բժիշկը չի չէ՞, որին առաջինը պետք է դիմել։

Դե, սովորաբար դիմում են ճարպակալում, քաշի դեֆիցիտի ժամանակ, որպեսզի պարզաբանենք սննդի, կալորիաների հետ կապված՝ որ պատճառներով է առաջացել ավելցուկային քաշը կամ քաշի դեֆիցիտը, այսինքն՝ ճարպակալման բուժման առաջին մասնագետը, ում պետք է դիմել, դիետոլոգն է։

Նախադիաբետի դեպքու՞մ էլ։

Սա արդեն հետո պարզում ենք, եթե կարիք լինի, ուղղորդում ենք էնդոկրինոլոգի մոտ, ոչ թե հակառակը։ Իրականում, Հայաստանում քանի որ դիետոլոգների դեֆիցիտ ունենք, միևնույն է, ճարպակալում ունեցող մարդիկ առաջինը դիմում են էնդոկրինոլոգներին, որովհետև պոլիկլինիկաներում էնդոկրինոլոգներ ունենք, առաջին օղակը մնում է էնդոկրինոլոգը և թերապևտը։ Իրենց մոտից արդեն հերքված բոլոր անալիզները գալիս են, բայց իրականում ճարպակալման ընդամենը 3-4% դեպքերում է, որ կապված է լինում որևէ հորմոնի հետ, այսինքն՝ 90%-ը կապված է լինում սննդի հետ։ Այսինքն՝ ավելի շատ են անալիզներ հանձնում, նոր ընկնում ենք հենց այդ 90%-ի հետևից՝ ապրելակերպ, սնունդ և այլն։

Պրոֆիլակտիկ ստուգումների կարիք կա՞ և եթե այո, ապա ի՞նչ հաճախականությամբ պետք է դիմել։

Պրոֆիլակտիկն այն է, երբ որ դիմում են առողջ սննդակարգի, առողջ ապրելակերպի, որոշակի հիվանդությունների համար. դիետոլոգը նաև այն մասնագետն է, որ կանխարգելում է մի շարք հիվանդություններ, օրինակ՝ սրտային, ուռուցքային հիվանդություններ, շաքարային դիաբետ, որոնք առավել հաճախ են հանդիպում և ամենաշատն են մահվան պատճառ դառնում։

Սրանք այն խնդիրներն են, որոնք կոչվում են ալիմենտար կախյալ, այսինքն՝ սննդակարգից, ապրելակերպից կախված, այսինքն՝ մոդիֆիկացվող գործոնները, որոնց վրա կարող ենք ազդեցություն ունենալ, փոփոխել, չափազանց շատ են։ Ասենք, գենետիկ գործոնը չենք կարող փոխել, բայց ծխելու գործոնը կարող ենք փոխել։

Նաև այն մարդիկ, որոնք ունեն գենետիկ տրամադրվածություն որևէ ուռուցքի, մանավանդ՝ ստամոքսաղիքային տրակտի հետ կապված, իրենք կարող են պրոֆիլակտիկ հասկանալ՝ ինչին ավելի շատ սննդակարգում ուշադրություն դարձնել, որ հիվանդությունը կանխարգելենք։

Նաև արդեն եղած սննդակարգի վերլուծություն կարող եք անել։

Այո’, սննդակարգի վերլուծություն ենք անում մեկ շաբաթվա, ընտանիքի սննդակարգի վերլուծություն ենք անում և ասում եմ, օրինակ, որ ավելի լավ կլինի այսինչ խմբի մթերքները շատացնել, սրանք քչացնել, ինչ-որ բան փոփոխել, ինչի վրա ուշադրություն դարձնել, եթե կա հաստ աղու ուռուցքի վտանգ, գենետիկ ռիսկ և այլն։

Ոլորտի ամենատարածված միֆերն ու կարծրատիպերը, որոնց դուք հաճախ եք առնչվում, որո՞նք են։

Ամենաշատը երևի թե ջրի մասին միֆերն են։ Մենք դարեր շարունակ ծարավի զգացողություն ենք ունեցել, խմել ենք, և ոչ մեկ 500-1000 տարի առաջ չէր իմանում այդ պարտադիր 2 լիտրի մասին և այլն, և այդ ո՞նց է, որ մարդիկ ողջ էին մնում։

Միֆերից է նաև, որ ասում են՝ սննդի հետ կապված պարտադիր ժամային գրաֆիկով պետք է խմել, կամ առավոտյան պարտադիր պետք է ջուր խմենք, որ նիհարենք, առողջ լինենք։

Նիհարելու հետ կապված ջրի միֆեր կան, որ այսինչ գրաֆիկով պետք է խմենք, որ նիհարենք։ Չկա նման բան։

Ամենահաճախը ձեր պրակտիկայում ո՞ր խնդրով են դիմում։

Բնականաբար, ճարպակալումն է, ավելորդ քաշը։ Ավելի շատ դիմում են կանայք, բայց տղամարդիկ ևս կան։ Սակայն նրանց դեպքում, սովորաբար, ավելորդ քաշին պետք է մեկ այլ գործոն գումարվի, ասենք, առողջական խնդիր, որ տղամարդը դիմի։ Կանանց մասով կապն ավելի շատ արտաքինի և գեղեցկության հետ է, ոչ թե հիվանդության։

Բայց Ազգային ինստիտուտի հրապարակած տվյալներով՝ ճարպակալման ցուցանիշը տղամարդկանց և կանանց մոտ գրեթե հավասար է։

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, մի քանի տոկոսով կանանց թիվը բարձր է՝ մոտ 45-55% բաշխվածությամբ։ Մի քանի լավ գործոններ կան, որ օգնում են տղամարդկանց քաշը չավելացնել, թեկուզ հենց ֆիզիոլոգիական, օրինակ, մկանային զանգվածի մեծ լինելը, ֆիզիկական ծանր աշխատանքով ավելի շատ զբաղվելը և այլն։

Սա միֆերի շարքի՞ց է, որ առողջ ապրելակերպ վարելու համար նախաճաշելը պարտադիր է։

Այո’, սա մտնում է միֆերի մեջ, որովհետև առողջ սննդակարգի դեպքում, առհասարակ, խորհուրդ են տալիս օրական 3 անգամից 5 անգամ սնունդ ընդունել։ 3-ից քիչը չափազանց քիչ է, դա նշանակում է, որ սնունդների միջև ժամանակահատվածը չափազանց երկար է, սա կարող է բերել կանգային երևույթների, սա հատուկ ուզում եմ նշել այն մարդկանց համար, ովքեր հետևում են ինտերվալային սովին, երբ քաղցած են մնում բավականին երկար ժամեր (20/4 կամ 16/8, օրինակ 20 ժամ չեն ուտում, 4 ժամը կարող են ուտել, հեղ), այստեղ բարձրացնում ենք փորկապության ռիսկը, որովհետև սնունդների միջև թողած երկար ժամանակահատվածը բերում է աղեստամոքսային տրակտի քիչ դրդմանն ու դրա հետևանքով նաև պերիստատիկայի դանդաղեցմանը, այսինքն, այն մարդիկ, ովքեր ունեն փորկապության հակում, իրավիճակը կարող են սրել։

Լեղապարկում լեղու հոսքի կանգի պատճառով կարող է լեղաքարային հիվանդության ռիսկը բարձրանալ, և այստեղ մենք հասկանում ենք, որ 3 անգամից ավելի քիչ սնվել պետք չէ, իսկ 5 անգամից ավելի շատ՝ հատուկ միայն ինչ-որ խնդիրների ժամանակ, օրինակ, վիրահատական միջամտություն ունենք, ստամոքս մասնահատում, ստամոքսի հեռացում, դրա ժամանակ խորհուրդ է տրվում, օրինակ, օրվա ընթացքում 8 անգամ ուտել. դա հատուկ է արվում՝ բժշկական ցուցումով։

Հստակ չի նշում՝ դուք նախաճաշ կանեք, թե չեք անի, կարող է լինի ճաշ, միջուտեստ, ընթրիք, կամ ոնց հարմար կլինի։

Կա՞ սննդի առաջին ընդունման համար նախընտրելի ուտելիք, օրինակ, սպիտակուցային լինի և պարունակի բարդ ածխաջրեր։ Կա՞ առաջին սննդի ընդունման նախընտրելի տարբերակ։

Դա էլ այդքան էդպես չի։ Այստեղ կա բայց, դա այն է, որ խորհուրդ է տրվում, մանավանդ՝ սովորող մարդկանց համար, ապացուցված է, որ այն մարդիկ, ովքեր առավոտյան նորմալ նախաճաշ են ունենում՝ երկար ածխաջրերով ու սպիտակուցով, կոգնիտիվ ֆունկցիաներն ավելի լավանում են՝ ուշադրությունը, կենտրոնացումը, հիշողությունը և այլն։

Այստեղ ավելի շատ մենք պետք է հասկանանք՝ մարդ ինչ գործունեությամբ է զբաղված։ Եթե օրինակ, առավոտյան մարդ արթնանում է, սուրճ է խմում և գնում է սպորտզալ, բնականաբար, դա այդքան էլ լավ չի, քանի որ օրգանիզմին էներգիա չտված՝ գնում ենք ծախսելու, դրանից հետո և’ սովի զգացողությունը, և’ էներգիայի չափազանց մեծ ծախսը կբերի նրան, որ հետո շատ ավելի մեծ քանակությամբ սնունդ մարդ ուտի, քան եթե առավոտյան մի փոքր նախաճաշեր։

Սա չափազանց անհատական է, և յուրաքանչյուր մարդու համար մենք որոշում ենք՝ առավոտյան նախաճաշի կարիք լինում է, թե չի լինում, որովհետև հնարավոր է, որ առավոտվա նախաճաշն ավելացնելը լինի ուղղակի ավելորդ սնունդ։

Առհասարակ, սննդակարգում այնպես ենք դասավորում, որ օրվա ընթացքում առողջ խորհուրդները լինեն, բայց հստակ չի, որ կոնկրետ այսպես պետք է լինի։ Օրինակ, օրվա ընթացքում լավ կլինի 2 անգամ սպիտակուցային սնունդ օգտագործել, դա կուտենք ճաշին, ընթրիքին, թե նախաճաշին, դա արդեն նայում ենք՝ մարդուն ոնց է հարմար։ Նույնը վերաբերում է ածխաջրատային սննդին. խորհուրդ է տրվում օրվա ընթացքում 2-3 բաժին դասավորել։ Խորհուրդները բայց գլոբալ են, դրանք պետք է հարմարեցնենք կոնկրետ մարդու համար։

Ջրի միֆերն այստեղ կա՞ն՝ նախաճաշից առաջ պարտադիր ջուր խմել, սնվելու ժամանակ ջուր չխմել և այլն։

Դրանք միֆեր են։ Ապացուցված է, որ եթե ուտելու ընթացքում մարդ չունի ստամոքս-աղիքային տրակտի հետ կապված ինչ-որ խնդիր, որ գաստրոէնտերոլոգն ասել է՝ ջուր չխմես ուտելու ընթացքում, մնացած բոլոր մարդկանց հետ ոչ մի բան տեղի չի ունենա, եթե ջուր խմենք սննդի հետ։ Այսինքն, այն միֆը, որ կարող է ստամոքսահյութը նոսրանալ, ճիշտ չէ, քանի որ ստամոքսահյութը չափազանց հզոր թթու է և 1-2 բաժակ ջրով չի նոսրանում, անգամ եթե նոսրանում է, երկու րոպեից այդ թթուն համալրվում է։

Նախաճաշից առաջ ջուր խմելը մի դեպքում ենք խորհուրդ տալիս, երբ տեսնում ենք, որ ամբողջ օրվա ջուրը մարդ միայն երեկոյան է խմում, պետք է փորձենք ջրի ընդունումը բաշխել, ոնց որ սնունդը։

Ջրի իրական նորման, այսինքն, այն է, երբ մարդը խմում է՝ ըստ ծարավի զգացողության, իսկ եթե ծարավ չի զգում, դա արդեն խնդիր է, պետք է բուժել։

Այո’, առողջ մարդն իր ծարավի զգացողությունը զգում է, հաճախ լինում է, մենք կարող ենք պոտենցիալ հիվանդ չլինել, բայց բթացրած լինի մեր ծարավի զգացողությունը։ Օրինակ, եթե որոշենք, որ ծարավի զգացողությունը պետք է բթացնել, մենք կարող ենք մարդուն հնարավորություն չտալ խմելու, կամ օրվա ընթացքում շեղեն ձեզ ջուր խմելուց, այսինքն՝ դա չլինի ծարավին ի պատասխան։ Մի քանի անգամ դուք անտեսեցիք ձեր ծարավի զգացումը, այն նվազում է։

Այսինքն՝ ջրի որևէ նորմա չկա։

Անգամ մի մարդու դեպքում չենք կարող ասել նորմա, որովհետև այսօր նա կարող է նստած լինել ամբողջ օրը, համարյա թե չի շարժվում, իսկ վաղը սար է բարձրանում. ջրի պահանջն այսօր ուրիշ կլինի, վաղը՝ ուրիշ, կամ ամառն ավելի շատ կլինի, քանի որ շատ են քրտնում, քան ձմեռը։

Սուրճ սոված ժամանակ կարելի՞ է խմել, թե՞ ստամոքսը գրգռում է։

Ավելանում է ստամոքսահյութի՝ գաստրինի արտադրությունը թե’ կակաոյից, թե’ սուրճից, թե’ շոկոլադից, և երբ որ սնունդ չկա մարսելու, դրա համար այն կարող է բերել որոշակի խնդիրների, օրինակ, մակերեսային գաստրիտների, չնայած որ մի քանի բան իրար հետ պետք է համընկնի։ Այսինքն՝ սուրճն անընդհատ սոված փորին խմելը, որոշակի սթրեսային գործոն, մի հատ էլ՝ հելիկոբակտեր, միասին կարող են գաստրիտ կամ խոց առաջացնել. մենք հիվանդությունների առաջացման համար մի գործոն չունենք, մի քանի գործոն է, որոնք մեկը մյուսին օգնում են։ Դրա համար, եթե մարդուն հաճելի է առավոտյան սուրճ խմելը, միշտ խորհուրդ ենք տալիս մի փոքր բան դրա հետ ուտել, թեկուզ՝ միրգ, չորամիրգ, կամ եթե անմիջապես հետո նախաճաշ է լինելու, ոչ մի բան ստամոքսի հետ տեղի չի ունենա։

Առողջ և անառողջ սնունդ. նման բան կա՞, թե՞ բոլոր մթերքներն էլ առողջ են։

Ես հիմա շատ ավելի զգույշ եմ ընտրում բառերը, քանի որ մոտավորապես 5-6 տարի առաջ, երբ որ ես նոր էի եկել՝ դիետոլոգիա սովորած, այդ մասին ինֆորմացիա էի տարածում, ես ինքս ասում էի՝ սա առողջ է, սա անառողջ է և այլն, բայց փորձը ցույց է տալիս, որ առողջ սննդակարգի մասին ինֆորմացիա ընդհանրապես չկա, լրիվ այլ են խնդիրները. պետք է մարդկանց բացատրես՝ որն է առողջ սննդակարգը, ինչն է լավ ուտել, որ ավելորդ քաշն ու ճարպակալումը հիվանդություն են, ոչ թե լավ լինելու նշան, որովհետև մեր տատիկ-պապիկները սով են վերապրել, և այդ սովի մեջ նրանց համար նիհար լինելն էր հիվանդություն, և նրանց պետք է բացատրել, որ ավելորդ քաշը լավ չէ, երեխաներին պետք չի լավ կերակրել, որովհետև հիմա նման խնդիր չունենք։ Կամ պետք է բացատրենք, որ յուղոտ սնունդն այդքան էլ օգտակար չէ, քանի որ այն ժամանակ մարդ ուտում էր, գնում դաշտում աշխատում 10 ժամ, իսկ հիմա օֆիսում նստում է։

Մյուս չարիքը կարող են բերել նաև տարբեր բլոգերների տարածած ինֆորմացիաները, որ այս սնունդը լավն է, սա վատն է։ «Վատ» սնունդ ասելով մարդու մոտ կարող է ավելանալ մեղքի զգացումը, մարդ կարող է մտածել՝ ես վատ ծնող եմ, վատ բան տվեցի իմ ընտանիքին և այլն։ Այստեղ արդեն հոգեբանական խնդիրներն են ավելի շատանում, և մենք այդ տենդենցը տեսնում ենք։ Օրինակ, սննդային վարքի խանգարումներն են շատանում, նաև՝ սննդի հետ կապված հոգեբուժական խնդիրները, դեպրեսիաները և այլն։ Այսինքն, կար ժամանակ, երբ մարդիկ չգիտեին, որ ճարպակալումը, ավելորդ քաշը հիվանդություն է, հիմա այնքան է ստիգմատիզացվել, որ մարդ միայն ավելորդ քաշի համար կարող է դեպրեսիա ունենալ, տնից դուրս չգալ, չշփվել, ամաչել և այլն, դա էլ կարող է բերել նիհարելու անընդունելի տարբերակների՝ հաբերի կիրառմանը։

Այսինքն, չկա վատ ուտելիք, կարևորն օրվա բալանսը պահելն է։

Այո’, բալանսն է, չափի մեջ ուտելն է։ Նույն ֆասթֆուդը մենք կարող ենք ուտել որոշակի հաճախականությամբ և ուտել՝ սովին ի պատասխան, հագեցվածություն զգալով «ստոպ տանք», չուտենք այնքան, ինչքան բերել են։ Ես, սովորաբար, իմ պացիենտներին առաջինը դա եմ սովորեցնում. անգամ եթե դուք գիտեք, որ մի շաուրման ձեզ բավարար է, հերիք է, մի տեղ այն ավելի մեծ է, քան մյուս տեղը, ես ուզում եմ, որ դուք ձեր ստամոքսով հասկանաք՝ որտեղ պետք է ամանի մեջ թողնենք, իսկ որտեղ չհերիքեց, և ավելացնելու կարիք ունեք։ Սա շատ կարևոր է, որ չուտենք այնպես, ինչպես թելադրում է մարկետինգային ընկերությունը։

Կա՞ ֆասթֆուդի օրվա նորմա, ասենք՝ մեկ բուրգերը, մեկ ֆրին նորմալ է, երկուսը՝ արդեն ոչ։

Իրականում մինչև դպրոցահասակ երեխաներին ֆասթֆուդ առհասարակ խորհուրդ չի տրվում, պատճառը չափազանց մեծ քանակությամբ ճարպն է և համերի տարբերությունը՝ աղը, շաքարավազը և ճարպը բավականին մեծ են, և համային ընկալիչները կարող են այնքան արտահայտված համ ստանալ, որ սովորական մթերքներից երեխան հրաժարվի. իրենց արդեն մեծ քանակությամբ աղով և ճարպով ուտելիքներ են պետք, և խորհուրդն ուղղված է նրան, որ երեխան մնացած ուտելիքներից չհրաժարվի։

Ուրիշ դեպքերում մենք ճարպի քանակով ենք առաջնորդվում, եթե օրինակ մի բաժնի մեջ մեծ քանակությամբ ճարպեր են, սննդի մյուս ընդունումների ժամանակ դրանք քիչ են եղել, մենք կարող ենք ֆասթֆուդի ճարպի քանակությամբ դա հավասարակշռել և օրվա ընթացքում մեկ բաժին ուտել ու շատ չանհանգստանալ դրա համար։

ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս կալորիաների 30%-ը ստանալ ճարպերից, դա մոտավորապես լինում է 600 կկալ՝ 60-70գ ճարպն է, ձեթը մաքուր, բայց փորձում ենք անել այնպես, որ դա տարբեր աղբյուրներից ստանանք։

Հեշտ տարբերակներ կան կողմնորոշվելու, օրինակ, սպիտակուցը՝ ձեռքի ափի չափով, բանջարեղենը՝ ձեռքի չափով, ածխաջրերը՝ բռի չափով։

Շաքարի մասին էլ կան բազմաթիվ միֆեր…

21-րդ դարում ամենադեմոնիզացված մթերքն է, քիչ է մնում աշխարհի բոլոր պրոբլեմները բարդենք շաքարի վրա, ուրիշ «հերոս չգտնենք»։ Աշխատանքի ընթացքում ես հասկացել եմ, որ այդպես չի լինում, որ խնդիրն ուղղակի քաղցրակերիկն է լինում, ուրիշ խնդիր էլ է լինում։ Սովորաբար, երբ խնդիր չի ունենում, մարդ այնքան է քաղցր ուտում, ինչքան նորմաներն են, այսինքն՝ օրվա ընթացքում ինչ-որ կոնֆետ, փոքրիկ թխվածք և այլն, ինչը միանգամայն նորմալ է, որ բոլորիս սննդակարգում լինի։ Երբ որ դա լինում է նախաճաշին, կամ ամեն սնունդ ընդունելուց հետո ես քաղցր եմ ուզում, կարող եմ ոչ մի բան չուտել, միայն քաղցր ուտել, մենք այդտեղ արդեն ուրիշ պատճառներ ենք ման գալիս, որոնք կարող են սկսվել քնի խանգարումներից, չքնելն էներգիա է պահանջում, որ օրգանիզմը կարողանա վերականգնվել։ Կարող են լինել սննդային վարքի խանգարումներ, սթրեսի կոմպենսացում քաղցրով և այլն, և այլն։

Երբ սննդակարգից ինչ-որ ուտելիք՝ հացը կամ կարտոֆիլը, հանում ենք, բնականաբար, ուղեղը պարզ ածխաջրերի կարիք ունի, ասում է՝ շտապ ինձ տվեք։ Այսինքն՝ անպայման կարևոր է գտնել պատճատը, թե ինչու մարդն այդքան շատ շաքարի պահանջ կարող է ունենալ։

Շաքարի նորմա կա՞։

Սովորաբար, էլի կալորիաներով ենք հաշվում. ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս մեր կալորիաների 10%-ը ստանալ քաղցր մթերքներից։ Դա նաև վերաբերում է մեղրին, ջրօշարակներին, թխվածքներին և այլն։ Ոնց որ 200 կկալ ինչ-որ քաղցր բան ուտեք, այսինքն, մեկ սովորական «Սնիկերսի» բատոնչիկը կարող է այդ նորման լրիվ փակել։

Այսինքն՝ շագանակագույն շաքարը կամ փոխարինիչները ուղղակի մարկետինգային հնարքներ են։

Այո’, մեծամասնությունը՝ այո։ Մի քանի բան ունենք, որ ավելի քիչ կալորիական են։ Այսինքն, եթե օրինակ, 100գ շաքարավազը 320 կկալ է, ստեվիան (խոտաբույսից ստացված շաքարի փոխարինիչ, հեղ.) շատ ավելի քիչ կալորիաներ ունի. նույն քանակությամբ օգտագործելու դեպքում կալորիաները քիչ կստանանք։ Բայց ստեվիան էլ իր բացասական կողմերն ունի, օրինակ, սպեցիֆիկ համը, որն ամեն մեկին դուր չի գալիս։

Խանութում շաքարային դիաբետ ունեցող մարդկանց համար նախատեսված բաժնում հանդիպում ենք ստեվիայով քաղցրավենիքներ։

Այս բաժնում, եթե խոսքը գնում է նիհարող մարդկանց մասին,  ավելի շատ պետք է ուշադրություն դարձնենք, եթե ընտրում ենք, գոնե, ստեվիայի տարբերակով ընտրենք, որովհետև դիաբետիկների բաժնում մենք կարող ենք տեսնել, օրինակ, ֆրուկտոզայով ապրանքներ։

Աղը. շատ խոսվեց այս տարի աղից հրաժարվելու և սեղաններից հեռացնելու մասին։ Բայց աղը պահում է օրգանիզմում ջրի բալանսը։

Աղից հրաժարվելու մասին ընդհանրապես խոսք չկա, քանի որ որոշակի քանակ պետք է օգտագործենք, որովհետև աղից նատրիում ենք ստանում, դա միկրոէլեմենտների, ջրի բալանսի համար շատ կարևոր է։ Օրվա քանակությունը՝ 5գ աղն է, որը 2,5գ նատրիում քլոր է։ Հայաստանում միշտ խնդիրը կա, թե որտեղից ենք մենք սկսում հարցերը լուծել. օրինակ, եթե մենք լինեինք Ամերիկայում և կաֆեներից, ռեստորաններից հանեինք աղը, մեծ լավություն կարող էինք անել, քանի որ այնտեղ մարդկանց 80%-ը սնվում է դրսում։ Մենք Հայաստանում նման ցուցանիշ չունենք, քանի որ Հայաստանում մարդկանց 80%-ը տանն է սնվում, այսինքն՝ այլ երկրի նույն քայլն անելով՝ Հայաստանում նույն էֆեկտի չենք հասնի։ Հարկավոր է հասկանալ, որ մենք աղ ստանում ենք, օրինակ, սովորական հացից, որը մենք շատ ենք օգտագործում, ածխաջրերի մեծ մասը մենք հացով ենք ստանում։ Իսկ հացի հետ գալիս է նաև հայկական պանիրը, որը որ ամենաաղիներից մեկն է, և մենք մեծ քանակությամբ աղ հենց այդտեղից էլ ստանում ենք։ Միգուցե այս դեպքում ճիշտ կլիներ պանիրների աղիության վրա աշխատել, կամ գրվեր պանիրների վրա՝ մեջն ինչքան աղ կա, որ մարդիկ իմանային, քչացնեին և այլն։

Լինում է, երբ մի ճաշը մի մարդու համար աղի է, մյուսի համար՝ անալի, դա ինչի՞ց է, համային ռեցեպտորների խնդի՞ր է, թե՞ զուտ անհատական առաձնահատկություն։

Իրականում, ես հենց դրա մասին էի ասում, երբ նշում էի, որ երեխաների սննդակարգում պետք է ճիշտ սովորություններ ձևավորենք։ Շատ կարևոր է, որ համային սովորություններ ձևավորենք. եթե մենք երեխաներին սովորեցնում ենք ավելի քիչ աղով մթերքներ ուտել, իրենց քիմքին հաճելի է լինում այդ սնունդը, որին իրենք սովոր են, իսկ եթե սովորեցնում ենք ուտել մեծ քանակությամբ աղով, և մարդիկ, ովքեր առանց համը փորձելու արդեն աղ են ցանում ճաշի մեջ, հիմնականում այն մարդիկ են, ովքեր մանկությունից մեծ քանակությամբ աղ են կերել։ Փորձը ցույց է տալիս, որ հաճախ, եթե որոշակի ժամանակահատվածով, օրինակ, 2-3 շաբաթով սննդակարգում քչացնում ենք աղի քանակությունը, հետո մարդիկ սովորում են, զգում են այդ տարբերությունն ու ասում են, որ դրսի սնունդը մի քիչ ավելի աղի է թվում։

Անյուղ ուտելիքը. որոշ դիետոլոգներ նշում են, որ եթե, օրինակ, կաթնամթերքի յուղայնությունը 5%-ից ցածր է, կալցիումը լավ չի յուրացվում։

Շատ կարևոր է ոսկե միջինին հետևելը. ծայրահեղությունից ծայրահեղություն չենք գնում, և փորձում ենք ո’չ շատ բարձր յուղայնությամբ կաթնամթերք ընտրել, ո’չ էլ՝ լրիվ զրոյական յուղայնությամբ։ Կարևոր է, որ կաթնամթերքի մեջ յուղային ինչ-որ բան լինի, որովհետև կալցին ներծծվում է ավելի շատ վիտամին D-ի մասնակցությամբ, իսկ վիտամին D-ն ճարպալույծ վիտամին է։ Այս բոլորը պետք է փոխանակության համար, որ ճարպային մաս լինի կալցիում պարունակող մթերքների մեջ։

Տնային պայմաններում պատրաստված կոմպոտներ, հյութեր, թխվածքներ. էնդոկրինոլոգը նշում էր, որ տպավորություն է, որ դրանք անվտանգ են, բայց այնտեղ շաքարի քանակությունը շատ է։ Կարելի՞ է խմել ի վերջո տնական կոմպոտ։

Տարբերություն չկա՝ կալորիաների, շաքարի առումով՝ որտեղից մենք դրանք կստանանք՝ դրսի թխվածքից, թե տան թխվածքից, դրսի բնական հյութերից, թե տնական հյութերից. շաքարի քանակությունը հիմնականում նույնն է լինելու։

Կալորիականության օրական նորմա ԱՀԿ-ն սահմանու՞մ է։

Մեզ անհրաժեշտ կալորիաների քանակը կախված է սեռից, տարիքից, հասակից, քաշից և արված աշխատանքից։ Եթե, օրինակ, ես 70 կգ տղամարդ ծրագրավորող եմ, ինձ 2000 կկալ սնունդ է պետք, իսկ եթե 50 կգ քաշով մատուցողուհի եմ, որ ամբողջ օրը ոտքի վրա եմ, արդեն ուրիշ կալորականությամբ սնունդ է պետք։

Սնունդը դանդաղ ծամելը կարևո՞ր գործընթաց է՝ այն ճիշտ յուրացնելու համար։

Շատ կարևոր գործընթաց է, նախ, առաջինը նրա համար, որ մեր գլխուղեղը հասկանում է, որ մենք կշտացել ենք, երբ որ մեր ստամոքսը լցվում է, այսինքն՝ սնունդը պետք է սեղմի պատերին, սիգնալ գնա գլխուղեղին, որ մենք հասկանանք, որ կշտացել ենք։ Եթե ես կերա սնունդը 3 րոպեում, միևնույն է, այս գործընթացը լինելու է 20 րոպեից. ես արագ-արագ կուլ տվեցի, չհասկացա՝ ինչքան կերա, ոնց կերա, կշտացա՞, թե՞ չկշտացա։ Եթե ես այդ նույն սնունդը կերա դանդաղ ծամելով, երկար, ես ուտելու ընթացքում արդեն հասկացա, որ կշտացել եմ, արդեն կարող եմ ավել քանակությամբ սնունդ չուտել, չդնել ափսեի մեջ, և բնականաբար, լավ ծամելն օգնում է լավ մարսողությանը։

Ինչ-որ բաներով զբաղվելով հաց ուտելը կարո՞ղ է վնասել, և հագեցվածություն չզգանք։

Միանշանակ, կարող է՝ ընդհանրապես չզգաք, որովհետև ձեր ուշադրությունը լրիվ ուրիշ տեղում է։ Դրա համար էլ, հենց երեխաներից սկսած, խորհուրդ չի տրվում մուլտֆիլմեր նայելով կերակրել, որովհետև երբ այն միացրինք, երեխան չի հասկանում՝ ինքը սովա՞ծ էր ու երբ մուլտֆիլմն անջատեցինք, պետք է էլ չուտի։ Արդեն ի սկզբանե քաղցի հագեցման կենտրոնները խանգարվեցին։ Նույնը մենք նկատում ենք մնացած մարդկանց մոտ. այն մարդիկ, ովքեր սովորություն ունեն հեռուստացույցի մոտ կամ հեռախոսով հաց ուտելու, ավելի շատ են սովորաբար սնունդ ուտում, քան այն մարդիկ, ովքեր ավելի ուշադիր են սննդի նկատմամբ։

Նիհարելուց խոսենք. կա՞ քաշի նորմա, թե՞ եթե մարդն իրեն իր քաշով լավ է զգում, առողջական խնդիր չունի, նիհարելու կարիք չկա։

Կա ընդհանուր բանաձև պոպուլյացիայի համար, որով հաշվում ենք մարմնի զանգվածի ինդեքսը՝ քաշը բաժանած հասակի քառակուսուն։ Նորման 18,5-25-ն է, ավելորդ քաշը սկսվում է 25-ից։ Ամերիկացիներն ասում են, արդեն ուշադրություն դարձրու և ինչ-որ բաներ ձեռնարկի, եթե ինդեքսդ 27 է և ավելի։ 30-ից սկսած՝ նոր ճարպակալումն է, մինչև այդ, պետք է որ, ոչ մի առողջական խնդիր այդ քաշը չառաջացնի։ Ճարպակալումից սկսած՝ ռիսկը բարձրանում է, և ինչքան շատ, այնքան ավելի շատանում է հիվանդությունների ռիսկը՝ սրտային, ուռուցքային հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի և այլն։

Առանց սպորտի, միայն սննդակարգով հնարավո՞ր է նիհարել, թե՞ ցանկալի է սպորտով զբաղվել։

Քաշի նվազեցման ամենամեծ բաժինը հասնում է կալորիաների դեֆիցիտին, բայց մենք, սովորաբար, ֆիզիկական ակտիվությունը խորհուրդ ենք տալիս ոչ թե նիհարելու համար, այլ մկաները պահպանելու համար, քանի որ քաշի նվազեցման ժամանակ մենք կարող ենք կորցնել ոչ միայն ճարպային զանգվածը, այլև մկանային զանգվածը։ Եթե մենք մկանային զանգվածը չենք օգտագործում, օրգանիզմն այն չի ուզում պահել, մտածում է, եթե պետք չի, կարող ենք այն այրել՝ որպես էներգիայի աղբյուր։

Ֆիզիկական ակտիվությունը նաև սթրեսի մակարդակն է իջեցնում, իսկ քաշը նվազեցնելու ժամանակ, բնականաբար, սթրեսը կարող է մեծանալ, առհասարակ, մեր կյանքում շատ է սթրեսը, իսկ ստաբիլ ֆիզիկական ակտիվությունը կարող է էնդորֆինների քանակն ավելացնել, սրտի աշխատանքը լավացնել։ Այսինքն՝ սպորտն առավելապես մնացած օրգան համակարգերի առողջական վիճակի համար է։

Նիհարելու համար, սովորաբար, հաշվի առնելով ծախսած կալորիաները՝ միջինում հանում ենք 500-700կկալ, և այդ չափից սկսած՝ դեֆիցիտ ենք ապահովում։

18:00-ից հետո չուտել նիհարելու համար նույնպես միֆերի շարքից է։

Այո’, ամենատարածված միֆերից է։ Ինտերվալային սովի պես է համարյա թե՝ ինչ-որ ժամի ուտել, ինչ-որ ժամի չուտել։ Փորձը ցույց է տալիս, որ այն մարդիկ, որ 18:00-ից հետո չեն ուտում, ավելի շատ ժամը 18:00-ին են ուտում կամ մինչև այդ ժամն են ուտում, դրանով կալորիայի դեֆիցիտ չեն ստեղծում, ավելի շատ կարող են լարվածություն ու սթրես ավելացնել օրգանիզմի համար, քան ինչ-որ ձևով օգնել։

«Դետոքս» դիետաները գաստրոէնտերոլոգը նշեց, որ նույնպես անիմաստ են։

Որովհետև կարճաժամկետ են, որովհետև այնքան քիչ են լինում հիմնականում կալորիաները, որ դեֆիցիտը լինում է 50-70%-ից ավելի, այսինքն՝ եթե օրվա ընթացքում ձեզ պետք է 2000 կկալ և ձեզ տալիս են 500 կկալ, դուք այդքան կալորիայով երկար չեք կարող ապրես, իսկ այն մարդիկ, ովքեր ճարպակալման հետ կապված խնդիր ունեն, այնտեղ 10կգ կամ ավելի է քաշի նվազեցումը, այդքան քաշը նվազեցնելու համար 6 ամսից ավելի է պետք սննդակարգը պահել, որոշակի ռեժիմի հետևել։ Հակառակը, դետոքս դիետաները բերում են սննդային պոռթկումների ավելացման, սննդի մասին մտքերի ակտիվացման և ավելի վատացնում են իրավիճակը, քան օգնում են։ 

Սովաբուժությու՞նն էլ է այս «դասին պատկանում»։

Հա, միանշանակ։ Մեծ հետազոտություն կար այս թեմայով արված, նկատել էին, որ երկար սովածությունից հետո մարդկանց մոտ առաջանում էին կանիբալիզմի, սննդի մասին անդադար մտքեր, նույնիսկ շատ ուտելուց հետո էլ սովածության զգացողությունը չէր վերանում։ Սովաբուժությունը կարող է շատ մեծ խնդիր առաջացնել մարդկանց մոտ։

Նիհարելու դեղեր, թեյեր, հաբեր, ինչո՞վ են դրանք վնաս, և ինչու չի կարելի դրանք օգտագործել։

Եթե բույս է, այն կարող է ունենալ շատ քիչ ազդեցություն, օրինակ, եթե ես այս բույսի թեյը խմում եմ, որ մի քիչ նիհարեցնելու հատկություն ունի, ես կարող եմ նիհարել ամսվա ընթացքում, ենթադրենք, 500գ։ Այսինքն, եթե այն ունենա իրոք նիհարելու էֆեկտ, ինքն այդքան է ունենալու։ Այս կամ այն բուսական բնական մեթոդները կարող են ինչ-որ չափով ազդեցություն ունենալ։

Երբ որ այդ ազդեցությունը շաբաթը մեկ կիլոգրամն է, մենք հասկանում ենք, որ այստեղ ինչ-որ մի նյութ է, որ միզամուղ էֆեկտ է ունեցել, նյութ է, որը որ փորլուծություն է առաջացրել, մարդիկ էլ դա վերագրել են աղիների մաքրմանը և այլն։ Բայց այստեղ մենք հասկանում ենք, որ մի դեպքում ջրազրկում է գնում, որովհետև եթե անկառավարելի քանակությամբ միզամուղ ենք խմում, կարող է միզամուղի չարաշահում լինել, որը կարող է վնասել լյարդը, երիկամները, բերի ջրազրկման, նույնը փորլուծություն առաջացնող թեյերը, որոնք որ ավելի շատ հետագայում կարող են առաջացնել փորկապություններ, որովհետև աղիքի պատն այնքան է դրանցից թուլացել, որ նորմալ չի կծկվում, որ նորմալ ձևով դատարկվի։

Սննդային վարքի խանգարումը նաև հենց նմանատիպ ձևերով նիհարելու մոլուցքի հետևա՞նք է։

Բնականաբար, նախ, երբ որ մոդայիկ դարձավ նիհար լինելը, Կոկո Շանելին են դրա մեջ մեղադրում, այդ ժամանակահատվածում կտրուկ աճեցին սննդային վարքի խանգարումները։

Անորեքսիայի և բուլեմիայի համեմատ նոր՝ սննդային վարքի՝ անկառավարելի ուտելու նոպայի նման խանգարումն ավելի շատ բազմաթիվ դիետաների, սոված մնալու հետևանք է, երբ խանգարվում են քաղցի և հագեցվածության կենտրոնները, և տեղի են ունենում հենց այդ վարքագծային փոփոխությունները։

Ես նման պացիենտ չեմ ունեցել, որ գա ինձ մոտ և ասի, որ առաջին անգամ նիհարելու եկել է հենց ինձ մոտ, հիմնականում լինում է, որ 30 տարվա նիհարելու փորձ են ունենում, արդեն հոգնած և հյուծված է լինում օրգանիզմը։

Գենային գործոնն ինչքա՞ն կարևոր է այս պարագայում։

Ինչպես արդեն նշեցի, չկան գրեթե այնպիսի հիվանդություններ, որոնք պայմանավորված են մի գործոնով՝ գեները, շրջակա միջավայրը, մարդու նեյրոտիպը, բնավորությունը, իր վերաբերմունքն ինքն իրեն և այլն։ Բոլոր գործոնները պետք է համընկնեն, ես երբեք չեմ սիրում մի գործոն վերցնել և ասել՝ այ, սա է մեղավոր։

Անորեքսիան և բուլեմիան սննդային վարքի խանգարման հետևանքնե՞ր են, թե՞ առանձին հիվանդություններ են։

Դրանք առանձին հիվանդություններ են։ Սննդային վարքի խանգարումը նույնպես հիվանդություն է։

Ինչպե՞ս հասկանալ, որ մարդն ունի սննդային վարքի խանգարում. ոչ ադեկվատ «հարաբերություն» ուտելիքի հետ, սննդից վախ և այլն, դրանք նախանշաննե՞ր են։

Եթե մենք հասկանում ենք, որ չափազանց շատ են ուտելիքի մասին մտքերը, կամ միշտ մտածում եմ այն կրճատելու մասին, սնունդս բաժանում եմ լավ ու վատի, հաշվում եմ կալորիաները, իմ գլխում ավելի շատ տեղ է զբաղեցնում սնունդը և քաշը, քան մնացած ամեն ինչը, մենք այստեղ հասկանում ենք, որ կարող է խնդիր լինել։

Ուզում եմ նշել, որ ծնողներն ու հարազատները կարող են ուշադիր լինել, որովհետև դեռահասության տարիքում է այդ դիագնոզների մեծ մասն ախտորոշվում, քանի որ այստեղ տեղ են գտնում նաև մարմնի կառուցվածքի արագ փոփոխությունները, որոնց դեռահասները այդ տարիքում կարող են չհարմարվել, ինչը կարող է բերել կտրուկ գործողությունների։ Այստեղ չափազանց մեծ է ծնողների դերը, որոնք կարող են նկատել և փորձել օգնել, քանի որ այս հիվանդությունների դեպքում շուտ ախտորոշումը մեծ նշանակություն ունի ծանր աստիճանի չհասցնելու համար։

Սթրեսի պատճառով կոմպուլսիվ ուտելը։

Անկառավարելի ուտելու նոպայի խանգարում է, հստակ նոպա է, սննդային վարքի բոլոր տեսակի խանգարումներից ամենատարածվածն է, մանավանդ, ճարպակալում ունեցող մարդկանց մոտ ամենատարածված տարբերակը հենց սա է, ոչ թե բուլեմիան, որը սովորաբար կոմպենսացնում է այն, ինչ կերել է՝ հետ է տալիս, սպորտով է զբաղվում ծայրահեղ շատ։ Իսկ այս նոպայի դեպքում օրգանիզմն այնքան հյուծված է, որ կոմպենսացիան էլ անգամ չկա։

Նման դեպքերում աշխատում եք նաև հոգեբանների՞ հետ։

Միանշանակ, սննդային վարքերի մուլտդիսցիպլինար մոտեցումը դիետելեգի, հոգեբանի, հոգեբույժի աշխատանքն է՝ պրեպարատների նշանակման համար։ Նաև կարող է պահանջվի ընտանիքի մյուս անդամների, այլ բժիշկների ներգրավվածություն։ Մի մասնագետ չի կարող լինել։

Սննդային վարքի փոփոխության ժամանակ կարևոր է աշխատել հոգեբանի հետ, որովհետև այն միայն դեղորայքով չի բուժվում, այլ վարքագծի փոփոխությամբ է բուժվում։

Երբեմն հենց իրենք՝ ծնողներն են երեխային մեղադրում ավել քաշ ունենալու համար, ասում են՝ սա մի’ կեր, պետք է նիհարես և այլն։ Սա նույնպես, չէ՞, կարող է բերել բացասական հետևանքների։

Այո’, մենք պետք է չափազանց զգույշ խոսենք, մանավանդ, դեռահասների հետ։ Սա լինում է ոչ միայն ծնողի ու երեխայի, այլև զուգընկերների միջև, երբ քաշի համար նկատողություն են անում, այնինչ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ պիտակավորումը, քաշի հետ կապված ստիգմատիզացիան միայն վատացնում է վիճակը։ Անգամ լինում է, երբ բժիշկն է պիտակավորում, ասելով՝ այ այս խնդիրները կապված են ձեր ավելորդ քաշի հետ, բայց չի ասում՝ ինչ անել այն նվազեցնելու համար։

Նաև դպրոցում կարող են պիտակավորել։

Մենք արդեն որերորդ դեպքն ենք ունենում, որ հստակ դեռահասները նշում են, որ ամենամեծ ամոթի զգացումն ունեցել են և մտածել են այն մասին, որ սնունդը կրճատեն, եղել է այն ժամանակ, երբ դպրոցում չափումներ են արել, բոլորի մոտ իրենց կշռել են, ասել են, օրինակ, ամենամեծ քաշը ձեր դասարանում քոնն էր։ Մի երեխա չի, որ մեզ ասել է այս խնդրի մասին։

Ախորժակ չունենալը հիվանդության նշա՞ն է, թե՞ դա ոչինչ չի նշանակում, մարդու նյութափոխանակությունից է կախված։

Տարբեր խնդիրներ ունենք, օրինակ, կա անորեքսիա խնդիրը, որը նյարդային անորեքսիան չի, որի դեպքում քաշն ուզում են իջնի, վախենում են, որ կճարպակալեն և սնունդը կրճատում են։ Կա անորեքսիայի տեսակ, որ ես ինչ-ինչ պատճառներով չեմ կարողանում ուտել, բայց դա քաշի հետ կապված չէ։

Եթե ինչ-որ առանձնահատկություն կա, ախորժակը քիչ է, բայց մարդու քաշը նորմայի սահմաններում է, խնդիր չկա։ Խնդրի մասին մենք խոսում ենք այն ժամանակ, երբ որ այն բերել է որոշակի հետևանքների։

Թերևս քիչ հանդիպող, բայց նույնպես առկա՝ քաշ հավաքելու խնդիրը. մարդ կարո՞ղ է «տնային պայմաններում», առանց բժշկի դիմելու քաշ հավաքել՝ միայն լրացուցիչ կալորիաներ օգտագործելով։

Միայն ավել կալորիաներ ընդունելով՝ կարող ենք քաշ հավաքել և կապ չունի՝ ինչ մեթոդ կիրառել, ոնց որ քաշի նվազման դեպքում պետք է կալորիաների դեֆիցիտ ապահովել։ Այս դեպքում էլ կալորիաների պրոֆիցիտ է պետք։ Ինչքան ես աշխատել եմ քաշի դեֆիցիտ ունեցող մարդկանց հետ, ամբողջ խնդիրը լինում է ոչ թե կալորիաների ավելցուկ ապահովելը, այլ դրա երկարաժամկետությունը։

Կապ չունի՞՝ ինչ ուտելիքներով է ապահովվում այդ պրոֆիցիտը։

Հիմնականում՝ չէ, բայց, սովորաբար, եթե մենք ախորժակի հետ կապված խնդիր ունենք, կարող է մի փոքր կոնֆետը կալորիայի ավելցուկ չառաջացնի, բայց փակի ախորժակը։

Բուսակերություն և վեգանություն. դրանք վնա՞ս են մարդու առողջությանը՝ հատկապես ճարպի, սպիտակուցների բալանսի առումով։

Բուսակեր սննդակարգով հնարավոր է բալանասավորվածության գալ, վեգան շատ ավելի դժվար է, մանավանդ, Հայաստանում, սպիտակուցային փոխարինիչներ չկան, անգամ նման կաթն է դժվար գտնելը։ Այնպես որ Հայաստանում  բուսակեր սննդակարգով դժվարությամբ, բայց հնարավոր է բալանսավորված սննդակարգ ունենալ, վեգան սննդակարգով՝ գրեթե անհնար է։

Սովորաբար, ես փորձում եմ հասկանալ՝ ինչի է սննդակարգից կրճատվել հենց կենդանական մասը։ Եթե դա կենդանիների պաշտպանության համար է, այդ դեպքում փորձում ենք որոշակի կոմպրոմիսների գալ, պրեպարատներ խմել, ինչ-որ ձևով այդ սպիտակուցի քանակը ապահովել, B12, ֆերիտին, Ca պրեպարատներն ավելացնել։

Բայց եթե առողջության տեսանկյունից է, միանշանակ բացատրում եմ, որ դա առողջությանը ոչ մի լավություն չի անում, հակառակը, մենք պետք է կոմպենսացնենք այսքան բաներ խմելով, որ դեֆիցիտները լրացնենք, իսկ դա չեղավ առողջ սննդակարգ։

Մարդը կարո՞ղ է ինքն իրեն պրոֆիլակտիկ վիտամիններ, հավելումներ «նշանակել» և խմել, թե՞, այնուամենայնիվ, դիետոլոգը պետք է որոշի։

Պրոֆիլակտիկ դոզաները նույնպես պետք է վերահսկել, ոչ թե անկանոն խմել։ Վիտամինները խորհուրդ է տրվում դեֆիցիտների ժամանակ խմել, ուղղակի խմել դրանք իմաստ չկա, քանի որ դրանք ուղղակի «հարստացնում են» մեզը, մեզով դուրս են գալիս՝ ոչ մի ձևով օգուտ չտալով մեզ։

Սպորտային սնունդ. ինչքանո՞վ են դրանք օգուտ կամ վնաս։

Նախ, պետք է տարբերակենք, սովորական մարդկանց և սպորտսմեններին։ Սովորական մարզվող մարդը, ով ամբողջ օրը նստած է, գնում է մարզասրահ մի քանի անգամ 20 րոպե քայլելու, կամ մի ժամանոց ուժային վարժություն անելու, իր սննդակարգում ահռելի բաներ չենք փոփոխում, իրեն պետք չէ կիլոյով սպիտակուց ուտի, որ մի հատ էլ դա կարիք լինի ավելացնել հավելումների միջոցով։ Շատ-շատ քիչ դեպքերում կարիք է լինում, երբ սննդով հնարավոր չի լինում ավելացնել սպիտակուցների քանակը։

Այստեղ նորից մարկետինգային հնարքներն են աշխատում, որ մկան հավաքելու համար պարտադիր պետք է սպորտային սնունդ օգտագործել։ Նաև՝ բիոհասանելիության տեսանկյունից՝ օրգանիզմն ավելի լավ կմարսի սովորական սնունդը, քան հավելումներից ստացածը։

Առողջ մարդը, եթե գանգատ չունի, դիետոլոգին դիմելու կարիք էլ չունի, պետք է առաջնորդվի իր սովի զգացողությա՞մբ։

Այո’, սովի զգացողությունով և ընդհանուր խորհուրդներով։

Ինչպե՞ս ընտրել դիետոլոգի, ո՞նց հասկանալ, որ լավ դիետոլոգի մոտ ես եկել, որովհետև հատկապես հիմա սոցիալական ցանցերում շատ են տարածված իրենց «դիետոլոգ» անվանող մարդիկ, որոնք, սակայն, չունեն բժշկական կրթություն։ 

Եթե գրած է բժիշկ, և այդ դիետոլոգը «նիհարելու մարաթոն» է անում, դա առաջին նշանն է, որ պետք է հեռու մնալ։ Կամ ինչ-ոչ սննդակարգեր ու դիետաներ է ուղարկում մարդկանց՝ առանց նրանց տեսնելու, խոսելու, առանց մանրամասն հասկանալու՝ ինչ է այդ մարդուն պետք, կամ արդյո՞ք պետք է դիետա, թե՞ պետք չէ։

Կամ, խիստ կրճատում է մթերքների ցանկը, մի մեծ խումբ մթերքներ՝ ածխաջրերը կամ կաթնամթերքը հանում է ցանկից։ Ցանկացած մասնագետ, երբ որ մի ամբողջ խումբ մթերքներ է հանում սննդակարգից, պետք է մտածել՝ արդյոք նա գիտի, թե ինչ է անում, ինչի համար է անում։