Ստեփանակերտի «Յունիմարկետ» փռի տնօրեն Արմեն Գաբրիելյանն ասում է, որ հացի համար նոր բաղադրություն կա. խառնում են ցորենի ալյուրը, եգիպտացորենի ալյուրը և թեփը:

Արցախի մայրաքաղաքում հացի փռերը 4-5 օր է՝ չէին աշխատում՝ ալյուր չունենալու պատճառով: Սեպտեմբերի 4-ին նոր քանակությամբ ալյուրը՝ նոր բաղադրությամբ հացի համար հասցվեց փռեր:

«230 կգ ալյուր են տվել, որից 150 կիլոգրամը ցորենի ալյուր է, 50 կիլոգրամը՝ եգիպտացորենի, 30 կիլոգրամն էլ թեփ է: Առաջին անգամ պետք է խառնենք ու տեսնենք՝ ինչ է ստացվում: Այսօր մի փուռ այդպես թխել է, ու անհաջող է ստացվել: Վաղն էլ մենք ենք փորձելու: Մեկ պարկի հաշվարկով, այսինքն` 50 կիլոգրամի մեջ պետք է լինի 35 կիլոգրամ ցորենի ալյուր, 10 կիլոգրամ՝ եգիպտացորենի, 5 կիլոգրամն էլ պետք է լինի թեփ: Խառնել պետք է այդ հարաբերակցությամբ, ու դրանից էլ պետք է հաց թխել»,- ասում է Արմեն Գաբրիելյանը: 

51-ամյա Արմեն Գաբրիելյանի փուռը գործում է 2018 թվականից: Նա ասում է, որ 2020 թվականին փուռը պատերազմի մինչև վերջին օրը գործել է, թեկուզ աշխատողների մի մասը Արցախում չէր: Մայրը, կինը և ինքն էին աշխատում: Փռի արտադրողականությունը Ստեփանակերտի մյուս փռերի համեմատությամբ բավական մեծ է. 10 րոպեում 72 հաց են կարողանում թխել: 

«Փուռն ունի հնարավորություն մեկ օրում մինչև 1 տոննա ալյուր իրացնել: Դա մոտ 3000 հաց է ստացվում: Բայց շրջափակումից ի վեր մենք չենք աշխատում մեր ամբողջ ներուժով: Սկզբում օրական մատակարարում էին 17-18 պարկ ալյուր, հետո դարձավ 15 պարկ, որից հետո՝ 10 պարկ, հետո՝ 5, այս անգամ արդեն 3 պարկ»,- նշում է նա։ 

Կառավարությունը բոլոր փռերին մեկ օրվա համար նույն չափով ալյուր է հատկացնում։ Ասում է՝ չգիտի, թե ինչն է պատճառը, բայց կարծում է, որ դա սխալ քաղաքականության հետևանք է։ 

«Չգիտեմ, թե ինչպես են որոշում՝ որ փռին ինչքան ալյուր պետք է մատակարարել։ Բայց մեկ օրում մենք կարողանում ենք 20 պարկ ալյուրի չափ հաց թխել։ Կան փռեր՝ մեկ օրում մեկ պարկ ալյուրից ավել իրացնելու ներուժ չունեն: Բայց երկուսիս էլ նույն քանակով ալյուր են տալիս: Նման մի փռի էլ են այսօր 230 կգ ալյուր տվել, մեզ էլ»,- ասում է Արմեն Գաբրիելյանը։   

Փուռը կարող էր այլ ճանապարհով ալյուր ձեռք բերել, եթե չլիներ վառելիքի խնդիրը։ 

«Ուրիշ ճանապարհը ցորեն գնելն է, հետո՝ աղալը: Դա անելու համար վառելիք է պետք: Իսկ վառելիք չկա: Իմ երկու աշխատողները փռից շատ հեռու են ապրում։ Երբ անհրաժեշտ էր փռի աշխատանքը սկսել գիշերվա 1-ին կամ առավոտյան 5-ին, ինչպես սովորաբար նախկինում էինք անում, մեքենայով գնում էի նրանց հետևից։ Մի ամիս է՝ չեմ կարողանում դա անել։ Երկուսն էլ քաղաքի մյուս ծայրից գիշերը ոտքով գալիս են աշխատանքի»,- պատմում է Արմեն Գաբրիելյանը։ 

Մինչև շրջափակումը և շրջափակման սկզբնական շրջանում փուռը հաց էր մատակարարում քաղաքի մոտ 12 խանութի: Դրա շնորհիվ, հատկապես փռերում, հերթեր չէին գոյանում:

«Խանութներ վաղուց հաց չի մատակարարվում: Հաց թխելու ժամերին փռերում առաջանում են երկար հերթեր: Երբեմն ստիպված էինք լինում մարդկանց տեղում բաժանել երկու խմբի՝ հնարավոր ընդհարումներից խուսափելու համար: Ամենակազմակերպված փռերից ենք: Այդ առումով թաղամասի մարդիկ շատ են օգնում: Հատուկ մեկին ունենք, որ մարդկանց հերթագրում էր ու վաճառքի ընթացքում հետևում հերթին»,- ասում է նա: 

Նրա խոսքով՝ փռի ծախսերը ավելացել են՝ կապված էլեկտրաէներգիայի հետ: Եթե առաջ առավոտյան միացնում էին ու երեկոյան նոր անջատում, հիմա այդ վառարանները հոսանքի ամեն անջատվելուց հետո պետք է նորից տաքացնեն:

Սեպտեմբերի 5-ից Արցախում հաց գնելու համար գործում է կտրոնային համակարգ: Մեկ մարդուն օրվա մեջ հասնում է 200 գրամ հաց:

«Երբ ալյուրը ստանում ենք, եթե հոսանք կա, սկսում ենք թխել: Այսօր ուզում էինք նույնպես շուտ սկսել: Բայց մարդիկ դեռ նոր են կտրոններ ստանում հացի համար, իմաստ չկար այսօր սկսել: Մարդիկ գան, հերթ կանգնեն առանց կտրոնների, ի՞նչ պատասխան տամ նրանց, ասեմ՝ չե՞մ վաճառում առանց կտրոնների»,- ասում է Արմեն Գաբրիելյանը: 

Մեր առաջին հանդիպումը Արմեն Գաբրիելյանի հետ սեպտեմբերի 4-ին էր, ուշ երեկոյան: Փուռը չէր աշխատում: Ալյուրը նոր էին ստացել: Հաջորդ հանդիպումը սեպտեմբերի 5-ի առավոտյան 09:30-ին էր: Փուռը մարդաշատ էր: Սկսել էին նոր բաղադրությամբ հացը թխել:

Վիկտորյա Պետրոսյանը սկզբում ավազի մաղիչով քամում է սև ալյուրը, հետո՝ սպիտակը: Հետո խառնում է, ավելացնում աղը, խմորիչը և ջուրը: Խմորը հունցելուց հետո այն թողնում է տաք տեղում: Կես ժամ սպասում է, խմորը աչքաչափով բաժանում հավասար մասերի: Դրանց ձեռքով գնդի տեսք է տալիս ու շարում սեղանին: Հետո հերթով տեղափոխում է ջեռոցի ափսեի վրա, ձեռքով բացում է խմորի գունդը ու տեղափոխում նախօրոք միացրած ջեռոցի մեջ: Սպասում է խմորի զանգվածի հաց դառնալու պահին, որ տևում է 15-20 րոպե: Հանում է ափսեն ու խոհանոցի սեղանի մակերեսից մի քիչ վերև օդում շրջում է այն: Հացը պատրաստ է: 

Ամսից ավել է Վիկտորյան ամեն շաբաթ, երբեմն՝ երեք օրը մեկ անում է այս ամենը Ստեփանակերտի իրենց տանը: Ալյուրը մայրն է ուղարկում գյուղից: Աշխատում է հատկապես սպիտակ ալյուրը խնայել, քանի որ սև ալյուրով հացն անհաջող է ստացվում:

Ասում է՝ երբ երեխաները հենց սպիտակ հաց են ուզում, միայն սպիտակ ալյուրով է խմորը անում: 

«Բայց հիմնականում խառնում եմ իրար։ Եթե սև ալյուրով եմ անում, պետք է ընդհանուր զանգվածի մեկ երրորդը սպիտակ ալյուր լցնեմ։ Եթե սպիտակ ալյուրը քիչ լինի կամ չլինի, հացը շատ բարակ կստացվի»,- ասում է նա:

Տանը հաց թխելու շնորհիվ Վիկտորյայի ընտանիքը երբեմն կարողանում է խուսափել փռերում երկար հերթ կանգնելուց: Նա նաև եղբոր ընտանիքին է օգնում: Ամեն անգամ, երբ տանը հաց է թխում, մի մասը ուղարկում է նրանց: 

«Եթե վեց հատ հաց եմ թխել, 3 օր հետո պետք է նորից մտածեմ հացի մասին: Կամ նորից եմ թխում, եթե ալյուր է լինում տանը, կամ գնում ենք փուռ՝ հերթագրվելու»,- պատմում է Վիկտորյան:

Ասում է՝ երբ երեխաների հետ տնից դուրս են գալիս, միշտ իր հետ հաց է վերցնում:

«Քանի որ քաղցրավենիք չկա, երեխաներին միայն հացն է կշտացնում: Հաճախ են գալիս ու մի կտոր հաց խնդրում, նույնիսկ երբ դուրս ենք գալիս զբոսնելու»,- պատմում է Վիկտորյա Պետրոսյանը: