Երեւանի քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանը վերջերս շատ պարզ (անգամ մանկամտության աստիճանի պարզ) ձեւակերպեց մշակութային այն կոդը, որը սկսել է գերիշխել մեր հանրապետությունում: Խոսելով Միկոյանի արձանի տեղադրման մասին՝ նա ասաց. «Սա այն հարցը չի, որ մենք դնենք լայն քննարկման, ընդամենը մեկ կիսանդրի է տեղադրվելու: Իմ կարծիքով, հասարակական դժգոհությանն ավելի շատ որոշ ուժեր դրդում են, սովորական քաղաքացիներին որ հարցնեք, իրենց ոչ մեկին էլ դա չի հետաքրքրում»:

Փաստորեն ստացվում է, որ արձաններ են տեղադրվում, ներկայացումներ են բեմադրվում, երգեր են գրվում այն պատճառաբանությամբ, որ դա ոչ մեկին չի հետաքրքրում: Իսկ եթե ավելի խորը պեղենք քաղաքապետի միտքը, կպարզենք, որ ըստ նրան, չհետաքրքրվելը արժանիք է:

Ընդհանրապես հետաքրքրասերները քթին հարված են ստանում, քանի որ նրանց կարող են որակել «որոշ ուժերի կողմից դրդված»: Իսկ մոդայիկ իշխանական տեսության համաձայն` ուժը չի կարող մարդու ներսից լինել, այն միայն դրսից է եւ միայն վնասակար: Իսկ ավելի լավ է` ընդհանրապես ուժ չունենալ:

Այդ նույն միտքը մի քանի տարի առաջ, օրինակ, հնչեցրեց Կոմիտաս վարդապետ Հովնանյանը, ասելով, որ «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճի քանդման դեմ բողոքողները մութ ուժերի պատվեր են կատարում: Ընդ որում` նա ավելի հեռուն գնաց` անվանելով կինեմատոգրաֆը «սատանայական» հայտնագործություն:

Այդ մակերեսային պարզեցման ու միաժամանակ երեւակայական թշնամուն դիպուկ բնութագրելու միտումը մի քանի տարի առաջ կարող էր միայն քմծիծաղ առաջացնել, սակայն հիմա համատարած բնույթ է կրում: Եվ արդեն արժանի է ոչ միայն արհամարհական քմծիծաղի, այլ ընդունելու, որ բանական ընդվզումը չարիք է:

Հակառակ դեպքում 1978 թվականին ծնված Տարոն Մարգարյանը չէր անկեղծանա, ասելով. «Ես չէի ուզենա, որ մենք շատ արխիվներում փորձեինք ման գալ, որովհետև ոչ միայն Միկոյանի հետ կապված, այլ նաեւ շատ-շատ այլ մարդկանց մասին կարող ենք փաստեր ունենալ»:

Փաստեր ունենալ պետք չի, արխիվներում ման գալ` նույնպես: Ավելի լավ է ման գալ Երեւանի կենտրոնում ու երգեր երգել այն մասին, որ բարեբախտաբար ազատված ենք փաստերի բեռից: Օրինակ, այս երգը. «Արի քայլենք Երեւանով, թող զբոսանքը մեր լինի բարով»: Եվ հարկավոր չէ փորձել հասկանալ, թե հատկապես որ պարագայում է զբոսանքը ոչ բարով:

Փորձել հասկանալը, գնահատելն ու քննարկելը չի խրախուսվում: Անգամ հակառակը` քննադատվում է: Եթե նկատել եք, մշակութային շղարշ ունեցող բոլոր լայնամասշտաբ պետական ակցիաները միանման դիզայն ունեն: Այդ դիզայնի հիմքը սրտիկներն են (Իմ սրտի մայրաքաղաք), գունավոր ժապավենները, ծայրաստիճան պարզունակ էստրադային երգերը:

Այդ դիզայներական հնարքների շարքում հայտնվեց նաեւ անմոռուկ-նեզաբուդկան, որն իր մեջ խտացրեց տարակուսանք առաջացնելու չափ մակերեսային ֆորման ու մեկնաբանությունը: Եղեռնի 100-ամյա տարելիցը խորհրդանշող նեզաբուդկան լավագույնը համարվեց, քանի որ հիմա ընտրվում ու շրջանառության մեջ են դրվում այն ուղերձները, որոնց առավելությունը հետաքրքիր չլինելն է: Այսինքն` նրանք, որոնք ներքին խոհ կամ էմոցիա չեն արթնացնում: Որոնք հստակ են, ինչպես մահարձանը եւ հետեւաբար գեղարվեստական ու պատմական արժեք չեն ներկայացնում:

Անցնում ես կողքով եւ կա՛մ չես նկատում, կա՛մ էլ արագ փախչում, որպեսզի հանկարծ մահարձանը կաթվածահար չանի քեզ իր բրոնզաձույլ տեսքով:

Այս իրավիճակում, երբ տափակն ու մահաբերը (գոնե ճաշակի ու ոճի առումով) արդեն անթաքույց են գովազդվում ու հիմնավորվում, դիմակայման նոր կանոններ են հարկավոր:

Օրինակ, կարելի է արխիվներում ման եկողներին չսիրող քաղաքապետին առաջարկել Միկոյանի արձանի վրա կարմիր սրտիկներ ամրացնել (միանգամից մի քանի հատ` բոսորագույն): Եվ թող այս կոմպոզիցիան կոչվի «Իմ սրտի Միկոյան»: Իսկ հետո իշխանության սիրած երգիչ-աստղերից մեկն էլ նույն վերնագրով երգ կերգի ու միանգամից կստանա վաստակավոր արտիստի կոչում:

Ի վերջո, եթե վարչապետին փառաբանող բանաստեղծություն է արտասանում դպրոցականը, ուրեմն Միկոյանի գերազմանոցի կրկնօրինակն էլ կարող է երգի թեմա դառնալ ու վերակենդանանալ որպես բոսորագույն սրտի ձոն: Մոտավորապես այսպես. «Բարով եկար գերեզմանից, տե՛ս, որքան չքնաղ է Երեւանը, մեր օրրանը»: Եվ հետո էլ երգի սկավառակն ու հուշանվերի չափերի փոքրացրած արձանը անվճար բաժանել անցորդներին:

Եթե անում են, օգնենք, որ մինչեւ վերջ անեն: Այսպես ասած` ըմռնումով մոտենանք անհեթեթ որոշումներին:

Երբեմն կարելի է ոչ կոմպետենտ մարդկանց կամայական որոշումներին ենթարկվել, բայց ինչպե՞ս ենթարկվել ծիծաղելի մարդկանց ծիծաղելի որոշումներին: Երեւի միայն այսպես` ինքնակամ մտնելով ծուղակն ու է՛լ ավելի սրելով բացասական սելեկցիան:

Եվ չմոռանալով արխիվների մասին: Նաեւ այն նմուշների, որոնք հենց այսօր են արխիվացվում:

Լուսանկարը՝ panarmenian.net-ի