HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Վահե Սարուխանյան

Նոր ավիավթար «սեւ մայրցամաքում»՝ հայ օդաչուների ու նախկին հայկական ինքնաթիռի մասնակցությամբ

Այսօր՝ վաղ առավոտյան, Հարավային Սուդանի մայրաքաղաք Ջուբայի (Juba) օդանավակայանի մոտ վթարի է ենթարկվել տաջիկական EY-406 գրանցման համարով, խորհրդային արտադրության «Ան-12ԲԿ» ինքնաթիռը: Օդանավը մայրաքաղաքից մեկնում էր հյուսիս՝ Պալոիչ (Paloich) քաղաք: Տեղական ռադիոն իր «Թվիթերում» հայտնել է, որ «Ան-12»-ն ընկել է Ջուբայի օդանավակայանից մոտ 800 մ հեռավորության վրա: «Ռոյթերս» գործակալության աղբյուրն ականատես է եղել, թե ինչպես է ինքնաթիռն ընկնում Սպիտակ Նեղոս գետի փոքր կղզիներից մեկի վրա, որտեղ մարդիկ են ապրում: Ըստ «BBC»-ի՝ ականատեսները պատմել են, որ ինքնաթիռը վերադառնում էր օդանավակայան՝ վթարային վայրէջքի:

Սկզբում «Ռոյթերսը» հայտնեց, որ 5-հոգանոց ռուսական անձնակազմն ու 7 ուղեւորները, ըստ տեղական «South Sudan Tribune»-ի, զոհվել են, իսկ 2-ը, որոնցից մեկը երեխա է, կենդանի են մնացել: Հրվ. Սուդանի նախագահի մամլո խոսնակն այնուհետ բրիտանական գործակալությանը հայտնեց, որ օդանավում 18 մարդ է եղել, որոնցից 6-ը՝ անձնակազմի օտարերկրացի անդամ: Այս տվյալը, նախագահի ներկայացուցչի խոսքով, իրենք ստացել են օդանավակայանի կառավարման աշտարակից: Ըստ խոսնակի՝ օդանավում եղածներից 15-ը մահացել են, իսկ 3-ը, որոնք Հրվ. Սուդանի քաղաքացիներ են, կենդանի են մնացել: Այս 3-ի մեջ նաեւ 1 երեխա կա: Գետնի վրա գտնվող տուժածների մասին խոսնակը որեւէ բան չի կարողացել հայտնել: Հրվ. Սուդանի քաղավիացիայի ղեկավարը լրատվական գործակալությանը մահացածների կոնկրետ թիվ նույնպես չի հայտնել՝ նշելով, որ մարմիններն ու «սեւ արկղերը» գտնելու փուլում են:

Հարավային Սուդանում ՄԱԿ-ի առաքելությանը պատկանող «Miraya» ռադիոկայանն էլ հայտնել է, որ շուրջ 40 մարմին է գտնվել փլատակների մեջ, իր հերթին «Ռոյթերսի» աղբյուրը հաշվել է մինչեւ 41 մարմին, որոնց մի մասը ծածկված է եղել շորով, տեղացի ոստիկանը նույնպես նշել է այդ թիվը: Տեղական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ քանի որ ինքնաթիռն ընկել է կղզում գտնվող ֆերմաների վրա, զոհերի թիվը կարող է աճել: Նշվում է, որ օդանավի մնացորդները թափվել են գետի երկայնքով: «Eye Juba» ռադիոկայանը ավելի ուշ հայտնեց, որ տեղի Կարմիր խաչը գտել է 37 հոգու մարմին, եւս 3-ը դեռ փլատակների տակ են:

Երկրի նախագահի խոսնակի ասելով՝ օտարերկրացի 6-հոգանոց անձնակազմից 5-ը հայեր էին, իսկ 1-ը՝ ռուս: Օդանավում գտնվող ուղեւորները Հրվ. Սուդանից էին: Այսօր 5 հայերի զոհվելու մասին լուրը հաստատել են նաեւ ՀՀ արտգործնախարությունն ու տարածքային կառավարման եւ արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը: ԱԳՆ-ն նշեց, որ նրանք, Եգիպտոսում ՀՀ դեսպանության տվյալներով, ՀՀ քաղաքացիներ են: Նրանք են. Գեւորգ Թովմասյան (հրամանատար), Սամվել Համբարձումյան (երկրորդ օդաչու, Համբարձումյանը, մեր աղբյուրի փոխանցմամբ, պաշտոնով օդանավի հրամանատար է, սակայն այս թռիչքում ինքնաթիռում եղել է երկու հրամանատար), Սամվել Մկրտչյան (բորտ-ինժեներ), Արմեն Անտոնյան, Սուրեն Պետրոսյան (ավիատեխնիկներ):

Ըստ ավիացիայի ոլորտի «Հետքի» աղբյուրի՝ անձնակազմի ռուս անդամը եղել է օդանավի շտուրմանը, նրա անունը Մաքսիմ է:

«Անտոնով». օդանավը շահագորելու իրավունք չկար 

Ըստ ռուսական «LifeNews»-ի՝ ինքնաթիռի կործանման հավանական պատճառ կարող էր լինել գերծանրաբեռնվածությունը: «Ան-12ԲԿ»-ն, ինչպիսին վթարված ինքնաթիռն էր, «Ան-12» ռազամատրանսպորտային օդանավի քաղաքացիական տեսակն է, որն օգտագործվում է կոմերցիոն նպատակներով: Դրա առավելագույն կոմերցիոն բեռնվածությունը 21 տոննա է, սակայն «Ռոսավիացիայի» աղբյուրը ռուսական կայքին հայտնել է, որ երրորդ աշխարհի երկրներում սովորաբար բեռնվածությունը հասնում է 30-35 տոննայի: Աղբյուրի համոզմամբ՝ այդպես է եղել նաեւ այս դեպքում: Որոշ տեղեկություններով՝ սուդանական իշխանությունները հայտնել են, որ օդանավը չի կարողացել բավարար բարձրություն հավաքել գերծանրաբեռնվածության պատճառով ու բախվել է բլրին: Հայտնի է նաեւ, որ ինքնաթիռը բավականին «տարիքով էր»՝ 44 տարեկան: «Անտոնով» ուկրաինական ձեռնարկությունն էլ, որն ինքնաթիռի կոնստրուկտորն է, հայտարարել է, որ օդանավը շահագործելու իրավունք չի եղել, քանի որ ժամանակին չի անցել համապատասխան տեխսպասարկում, թռիչքային ռեսուրսը չի երկարաձգվել: 

Օդանավը մի քանի տարի շահագործել են հայկական ընկերությունները

Արտասահմանյան ու հայկական մամուլը վթարից հետո տեղեկություններ տարածեց, թե հնարավոր է, որ օդանավը հայկական էր: Իրականում այդպես չէ: 01347704 գործարանային համարով «Ան-12ԲԿ»-ն արտադրվել է 1971 թ.-ին Տաշքենդի ավիացիոն գործարանի կողմից: Առաջին թռիչքն իրականացրել է 1971-ի փետրվարի 26-ին, իսկ շահագործման մեջ է նույն տարվա ապրիլից: Առաջին շահագործողը եղել է խորհրդային գիգանտ «Աէրոֆլոտը», իսկ ավելի կոնկրետ՝ դրա մագադանյան մասնաճյուղը (գրանցման համարը՝ CCCP-11102): Մի որոշ ժամանակ այն վարձակալված է եղել ՄԱԿ-ի կողմից: ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո՝ 1993-ին, օդանավն անցել է ռուսական «Մագադան Ավիա Լիզինգ»-ին (RA-11102): 2000-ականների սկզբին «Ան-12»-ն արդեն շահագործվում էր Աֆրիկայում: Սան Տոմե եւ Պրինսիպի պետությունում գրանցված «British Gulf International Airlines»-ը, որը բազավորվում է արաբական Շարժայում, օդանավը նախ շահագործել է Սան Տոմեի ազգային նիշի տակ՝ S9-BOS, ապա «Ան-12»-ը գրանցել է Ղրղըզստանի օդանավերի ռեգիստրում իբրեւ EX-163: Միջինասիական այս երկրում «British Gulf»-ը մասնաճյուղ էր բացել:

Ըստ russianplanes.net-ի՝ 2007-ից օդանավը հայաստանյան գրանցում ուներ: EK-11102 համարի ներքո այն շահագործում էր հայկական «South Airlines» ընկերությունը, որի տերը Աֆրիկայում շատերին հայտնի Վահրամ Սիմոնյանն է:

EK-11102-ը՝ Դուբայում (15.11.2007)

2008-ից «Ան-12»-ը Գառնիկ Պապիկյանի «Տարոն-Ավիայի» գույներով էր թռչում եւ կրում էր նույնպես հայկական EK-12704 համարը: 2014-ին ինքնաթիռն անցել է տաջիկական «Asia Airways» ընկերությանը (EY-406), որն էլ, ըստ ավիացիոն տեղեկատուների, վերջին շահագործողն էր:

 

EK-12704-ը՝ Քաբուլում (27.06.2010)

Հայկական մամուլին, հավանաբար, «Տարոն-Ավիայի» գործոնն է շփոթեցրել, քանի որ օրվա ընթացքում մի շարք լուրեր եղան, թե ինքնաթիռի տերը Գառնիկ Պապիկյանն է:

«Տարոն-Ավիայի» կոմերցիոն տնօրեն Լեւոն Քարամյանը մեզ հայտնեց, որ ինքնաթիռն իրենց հետ կապ չունի, վթարի մասին էլ համացանցից է իմացել: Քաղավիացիայի գլխավոր վարչության մամլո խոսնակ Ռուբեն Գրդզելյանն էլ հաստատեց, որ «Ան-12»-ն անցյալ տարի դուրս է եկել ՀՀ օդանավերի ռեգիստրից:        

Չնայած համացանցային տեղեկատուների տվյալներին՝ փաստ է, որ ինքնաթիռի վրա եղել է Հրվ. Սուդանում գործող «Allied Services Limited» ընկերության տարբերանշանը: Այս ընկերությունը զբաղվում է օդային, ջրային եւ ցամաքային բեռնափոխադրումներով, մաքսազերծմամբ եւ մեքենաների վարձույթով: Ինքնաթիռի պատկանելությունը սուդանական ընկերությանը նշել են նաեւ տեղի պաշտոնյաները, սակայն դժվար է ասել՝ «Allied Services Limited»-ը «Ան-12»-ի միայն օպերատո՞րն էր, թե՞ նաեւ սեփականատերը: Ընկերության ֆեյսբուքյան էջում նրա կողմից շահագործվող EY-406-ի ու EY-409-ի ու աշխատակիցների նկարներն են, որոնց մեջ, ըստ էության, նաեւ հայեր կան: Հարավային Սուդանն ունի օդանավերի իր ազգային նիշը՝ Z8, սակայն այն, որ «Allied Services Limited»-ի օդանավերը EY տաջիկական նիշով են, թույլ է տալիս ենթադրել, որ օդանավերն ընդամենը վարձակալված են «Asia Airways»-ից:

EY-406-ի ամենավերջին լուսանկարներից (հոկտեմբեր, 2015)

2003-ից ցայսօր հայկական ավիացիայում 12 միջադեպ է գրանցվել 

Հայաստանի անկախացումից հետո բազմաթիվ ավիաբեռնափոխադրող ընկերություններ, գրանցվելով մեր երկրում, գործունեություն են ծավալել ու այժմ էլ աշխատում են Մերձավոր Արեւելքում, Միջին Ասիայում, Աֆրիկայում: Ընկերությունների ավիապարկը կարելի է ասել ամբողջությամբ բաղկացած է խորհրդային արտադրության օդանավերից, որոնց մի մասի թռիչքային ռեսուրսը, թերեւս, վաղուց սպառվել է:

Հայկական ավիացիայի վերջին խոշոր միջադեպերին նախկինում անդրադարձել ենք (շարքում չենք գրել 2003-ի նոյեմբերի 17-ի ողբերգության մասին, երբ կործանվեց սուդանական գրանցումով «Ան-12ԲՊ»-ն, 13 հոգի զոհվեց, այդ թվում՝ անձնակազմի 4 հայ եւ 2 ուզբեկ անդամները): Այսպիսով՝ 2003-ից մինչ օրս հայ օդաչուների ու հայկական գրանցումով օդանավերի մասնակցությամբ 12 տխուր միջադեպ է գրանցվել: 

Հիշեցնենք, որ նման վերջին ողբերգական պատահարը տեղի ունեցավ 2012-ի նոյեմբերի 30-ին Կոնգոյի մայրաքաղաք Բրազավիլի մոտ, երբ բնակելի տների վրա ընկավ «Իլ-76Տ» ինքնաթիռը (EK-76300): Այն չնայած շահագործում էր տեղի օպերատորը, սակայն պատկանում էր ՀՀ ԶՈւ գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ գեներալ-լեյտենանտ Ստեփան Գալստյանի հայկական «Ռիջ Էյրվեյս» ընկերությանը: Զոհվեցին անձնակազմի 5 հայ անդամները, ուղեկցող 2 տեղացի ոստիկանները: Ըստ տեղական Կարմիր խաչի՝ գետնի վրա զոհվեց 32 մարդ, վիրավորվեց շուրջ 20-ը:

Այն ժամանակ զոհված հրամանատար Վարազդատ Բալասանյանի ընկերներից մեկը մեզ պատմել էր. «Երբ Սովետական Միությունը փլուզվեց, ամեն ինչ փլուզվեց: ԽՍՀՄ-ի ժամանակ ինչ կարգադրություն էլ տային «վերեւից», սպասարկող ինժեները կյանքում չէր ստորագրի անսարք ինքնաթիռի թղթերի տակ, որովհետեւ հարյուր ձեւի վերահսկողություն կար վրան, ու մարդը գիտեր, որ բռնվելու դեպքում նստելու է: Իսկ 1990-ականներից մինչ օրս կա այն պրակտիկան, որ եթե կարելի է ինչ-որ բան շրջանցել, շրջանցում են: Ես ընկերներ շատ ունեմ, որոնք թռել են Աֆրիկայում, բոլորը նույն բանն են ասում՝ տեխնիկան գնվում է թերի, տեխնիկական սպասարկումն էլ թերություններով է, երբեմն էլ ընդհանրապես չի կատարվում: Յուրաքանչյուր ինքնաթիռի կյանք 20-30 տարի է: Բայց մենք «Ան-12» ունենք, որը 40 տարեկան է եւ մինչեւ հիմա թռիչքներ է կատարում Աֆրիկայում: Մեզ մոտ էլ են թռչում: Եվրոպական պետությունները հրաժարվել են «Ան-12»-ներից, որովհետեւ նախ դրանք հին ինքնաթիռներ են (ԽՍՀՄ-ում արտադրվել են 1957-1972 թթ.- հեղ.), հետո չունեն անհրաժեշտ սպասարկումը: Ավիաընկերություն հիմնողը ձգտում է գնել էժան ինքնաթիռ: Իսկ էժանը, բնականաբար, նաեւ քշած է, չլած, միգուցե նաեւ՝ խփած: Ամեն ինչ դրանից է գալիս, ու բոլորը դրա մասին գիտեն: Բայց մի պատառ հացի համար մարդիկ ռիսկի են գնում: Եթե ես էլ հասնեի այդ մակարդակին, ես էլ կգնայի»:

Չնայած մեր աղբյուրներից մեկի փոխանցմամբ՝ այսօր ՀՀ ռեգիստրում «Ան-12» չի մնացել, հայտնի է, որ մեր օդաչուները, որոնք խորհրդային արտադրության օդանավերով թռչելու մեծ փորձ ունեն, շահագործում են այսպես կոչված «ավերակները» կամ «մետաղաջարդոնները» երրորդ աշխարհի երկրներում՝ վտանգելով նաեւ իրենց կյանքը:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter