Մարինե Մարտիրոսյան

Վահե Սարուխանյան

«Ասում են, թե երկու տեղից հետ չեն գալիս՝ մեկ էն աշխարհից, մեկ էլ՝ Ամերիկայից»,- կատակում է գինեգործ Վարուժան Մուրադյանը: Ինքը հետ է եկել Ամերիկայում 20 տարի ապրելուց հետո: Երևանից այնտեղ էր գնացել 1991-ին կնոջ հետ, ԱՄՆ-ում էլ ծնվել են 4 զավակները:

Պատմում է, որ այնտեղ աուդիտորական ընկերություն ուներ, հարկային փաստաբան էր, ֆինանսապես լավ վիճակում էր, կյանքը հրաշալի էր: «Գրասենյակային աշխատանքն այդքան էլ իմ սրտով չէր: Անպայման ուզում էի Հայաստանում լինել, գինեգործությամբ զբաղվել: Ինչքան ուսումնասիրեցի, հասկացա, որ հայկական արևը, հայկական կիլման, հողը, ամեն ինչը շատ լավ է, և պիտի աշխարհի մակարդակով լավ գինի պատրաստենք: Հիմա արդեն աշխարհի մակարդակով շատերը ցույց են տալիս դա»,- նշում է գինեգործը:

Արագածոտնի մարզի Սասունիկ գյուղը Երևանից մոտ 30 կմ է հեռու: 2006-07 թթ. այստեղ հողի, կլիմայի ուսումնասիրություններից հետո Վարուժան Մուրադյանն ընտրել է գինեգործությամբ զբաղվելու վայրը: Տարածքը հարավարևելյան թեքություն ունի, ինչն, ըստ Վարուժանի, կարևոր է խաղողի համար նրանով, թե արևն ինչ անկյան տակ է անցնում: 2008-ին առաջին տնկիներն են դրել, 5 տարի անց սկսել են գինի արտադրել:

Վարուժանն արմատներով Վանից է, նաև ասում է, որ դեռ Վանի թագավորությունում՝ Ուրարտուում էր գինու արտադրությունը զարգացած: Գործարանի անվանումն էլ այդտեղից է ծագել՝ «Վան Արդի», արդի նշանակում է արև:

Գործարանը հիմնելիս նախագծել էին, որ արտադրամասը պիտի լիներ հանդիպակաց բլրի վրա, սակայն բավարար գումար չունենալու պատճառով հետաձգեցին աշխատանքն ու ավելի փոքր արտադրամաս հիմնեցին այգու կողքին:

Գինեգործը մատնացույց է անում ներկայում ընթացող շինարարությունը, նոր արտադրամասը տեղակայվելու է բլրի վրա, իսկ այսօր գործողն ու դրա բակը դառնալու են գինու զբոսաշրջության վայր:

Խաղողի այգին ու հեռվում խանձված դաշտերը հակադրություն են: Տեղանքն առհասարակ քարքարոտ է: Գինեգործը հիշում է, որ երբ սկզբից ընտրել էր վայրը, շատերը խղճում էին իրեն, ասում էին՝ ղռերի, քարերի մեջ ի՞նչ պիտի անի: «Երբ գործդ սիրում ես, չես նկատում դժվարությունները»,- նկատում է Վարուժանը:

Միհարկանի փոքր արտադրամասը, կարծես, իդիլիա է ստեղծում: Հանգստություն կա այդտեղ, որը երբեմն խզվում է զբոսաշրջիկների ծիծաղով, բարձր զրույցով: Արդեն մի քանի ամիս է՝ գործարանը գինու զբոսաշրջության վայր է: Եթե ամբողջ աշխարհում սա տարածված երևույթ է, ապա Հայաստանում նոր-նոր է սկսել տարածում գտնել: Գործարանի տարածքում սեպտեմբերի 2-ին ջազ համերգ են կազմակերպելու, ինչն, ըստ Վարուժան Մուրադյանի, առաջինն է լինելու, բայց ոչ վերջինը. մտադիր են հաճախակի կազմակերպել նման համերգներ: «Մեր նպատակը ոչ միայն գինի արտադրելն է, այլև գինու արվեստը, մշակույթը զարգացնելը»,- ասում է գինեգործը:

Մեր զրույցը շարունակում ենք արտադրամասում: Մեծ մետաղական պահամանների դիմաց դրված են կաղնուց տակառները՝ արցախյան և ֆրանսիական արտադրության: Արտաքինից չեն տարբերվում, սակայն փայտն առանձնահատկություն ունի՝ պայմանավորված հողով ու կլիմայով:

Գինեգործի կարծիքով՝ գինու բնավորությունը պիտի հասկանաս խմելուց: «Գինին վերևից ներքև են գնահատում՝ աչք, քիթ, բերան: Սկզբից գույնն ենք գնահատում, հետո՝ հոտը, ապա՝ համը: Ամեն մարդ կարող է համն ու հոտը յուրովի զգա, ուղղակի խաղողի տեսակներին հատուկ համեր կան, որոնք չես կարող շփոթել: Սա, օրինակ, արենի է (մեզ գինի է հյուրասիրում անմիջապես ռեզերվ տակառներից- հեղ.), մեզ մոտ աճող արենի է: Այն թյուր կարծիքը, թե արենին միայն Վայոց ձորում է աճում, ճիշտ չէ, Աշտարակում էլ է աճում, որով մենք ոսկե մեդալներ ենք շահում»,- նշում է Վ. Մուրադյանը:

Ըստ նրա՝ ամեն մի գինեգործ գինու իր ձեռագիրն ունի, գինին ոչ միայն խմիչք է, այլև փիլիսոփայություն, համտեսողը գինեգործի ձեռագիրն անպայման պիտի հասկանա: Կարևորը, Վարուժանի կարծիքով, ոչ թե խաղողի բերքի և գինու քանակն է, այլ որակը:

Համոզված է, որ լավ գինին գրքով չեն պատրաստում, և միայն աշխատանքի ժամանակ ես հասկանում, որ այն օրգանիզմ է ու ամեն բան կարող է կլանել՝ անգամ տրամադրությունը: Երբեմն այգու մոտ երաժշտություն է միացնում, աշխատողները նաև գիտեն, որ այգի պետք է մտնեն լավ տրամադրությամբ, խաղողի վազերի մոտ Փաշիկ չլսեն, որ խաղողը սթրես չապրի:

«Առաջին գինին որ եղավ, պահամանի միջից փորձում էինք համը, իմ դուրը չեկավ, արդեն պատրաստ էի թափել դա, հազիվ ինձ պահեցին, ջղայնանում էի, ինձ համար կարևոր է որակը, որակը, որակը: Էն, ինչ որ ուզում էի թափել, հիմա եմ խմում, արդեն շշալցված, չնաշխարհիկ գինի է»,- ասում է Վարուժան Մուրադյանը:

Այսօր արդեն 6 տեսակի գինին ունեն՝ սպիտակ, ռոզե և 4 տիպի կարմիր: Արտադրում են միայն անապակ՝ չոր գինի:

Խաղողի այգին 9 հեկտար է, բայց առաջիկայում մտադիր են այն մեծացնել, քանի որ գինու պահանջարկն աճել է: Խաղողի 5 տեսակ են աճեցնում՝ արենի, կախեթ, հաղթանակ, կանգուն և ֆրանսիական սիրա: Գինու 60 տոկոսն արտահանում են Եվրամիության երկրներ՝ Շվեդիա, Ֆրանսիա, Անգլիա, Բելգիա, Նիդեռլանդներ, Լյուքսեմբուրգ, նաև ԱՄՆ:

Վերջին 3-4 տարիներին, Վարուժան Մուրադյանի կարծիքով, Հայաստանի գինեգործության ոլորտում շատ փոփոխություններ են եղել: Ասում է, որ այն, ինչ կատարվել է, դեռ սկիզբն է, և հայկական գինին օտարերկրյա ցուցադրությունների ժամանակ գրավում է օտարերկրացիներին: Օրինակ՝ նշում է գերմանական Դյուսելդորֆում կազմակերպված գինեգործության ցուցադրությունը, որտեղ ամեն մի տաղավարը մի ֆուտբոլի դաշտի չափ էր, և այդպիսի 22 տաղավար կար: Չնայած սկզբում մտածում էին, թե հայկական գինին ինչով պիտի հետաքրքրի մարդկանց, հետո տեսել են օտարերկրացիների հոսքը հայկական գինու տաղավար: «Սա դեռ իրոք սկիզբն է, ասում են, որ ճիշտ գինեգործն իր լավագույն գինիները ստանում է 10 տարի հետո, էլի փառք աստծո, որ գնահատվում ենք էսպես: Ես զգում եմ, որ հայկական գինին մեծ պոտենցիալ ունի»,- նկատում է Վարուժանը:

Պահամաններից քիչ հեռու «Վան Արդիի» բերած պատվոգրերն են Դյուսելդորֆից՝ ոսկիներ ու արծաթ են շահել: «Շատ երկրներ կերազեին, որ գինեգործության մեկնարկային վիճակն էսպիսին լիներ: Բացի նրանից՝ որ բնակլիմայական բոլոր պայմանները կան, նոր խաղացողներ ունենք, որոնք շուկա են մտնում, այս ամենը դեռ սկիզբն է»,- ավելացնում է գինեգործը:

Մյուս գինեգործական ընկերությունների մասին խոսելիս Վարուժան Մուրադյանը որևէ քննադատական խոսք չի ասում, հակառակը՝ թվարկում է նրանցից յուրաքանչյուրի այն գինիները, որոնք ինքը հավանում է, ապա շեշտում է, որ գինին «գայլային» օրենքներ չի սիրում, այս ոլորտում պիտի լինի հանգստություն ու մարդկային մոտեցում:  

Լուսանկարները՝ Սարո Բաղդասարյանի