Մուսա լեռան 40 օրերի ճշմարիտ պատմությունը որոնելիս
«The true story of 40 days of Musa dagh» (Մուսա լեռան 40 օրերի ճշմարիտ պատմությունը). սա լիբանանահայ Եսայի Հավաթյանի գրքի վերնագիրն է լինելու: Ասում է, որ անցնող 100 տարիներին թյուր կարծիքներ են տարածվել Մուսա լեռան պատմության մասին, որոնք ընդունել ենք որպես իրողություններ:
Երկու տարի է, ինչ Ե. Հավաթյանն ուսումնասիրում է Մուսա լեռան հերոսամարտի պատմությունը: Նա մուսալեռցի է, բնակվում է Լիբանանի Անջար (Այնճար) հայաշատ քաղաքում: Նշում է, որ հայ ժողովրդի պատմությամբ ու անցյալով նոր չի հետաքրքրվում և տարբեր կարծիքներ, վերլուծություններ ու գնահատականներ է լսել նույն պատմության մասին: Հենց այդ տարակարծություններն էլ պատճառ են դարձել նոր ուսումնասիրություն սկսելու:
Հավաթյանն ասում է, որ հերոսամարտի գրեթե բոլոր մասնակիցների հուշագրությունն ունի, բազմաթիվ վկայություններ ու վերլուծություններ է գտել հերոսամարտի մասին, ավելի քան 100 աղբյուր ունի: Այս ամենը, նրա խոսքով, կարդացել և մաղել է: Նպատակն է, որ Մուսա լեռան ինքնապաշտպանության պատմությունը ներկայացվի հավաստի, փաստագրված և ամբողջական: Ավելացնում է, որ նախկինում աշխատանքներ արվել են այլ հեղինակների կողմից: Կատարված աշխատանքների վրա հիմնվելով, ըստ Ե. Հավաթյանի, ընդհանուր եզրակացության պետք է հասնել, բայց շեշտում է, որ իրողություններ կան, որոնք անհնար է ճշգրտելը, օրինակ, գտնել հերոսամարտի յուրաքանչյուր օրվա մասին պատմությունը: Նման օրագրություն լեռան վրա արել էր Մովսես Տեր-Գալուստյանը, բայց այն պահպանված չէ:
«Ֆրանց Վերֆելի վեպը կարդացողները, հավանաբար, կուզեն նաև իսկական պատմությունը գիտնալ, թե իրական պատմությունն ինչ է: Ատոր համար իմ միտքս ի՞նչ է՝ «The true story of Musa dagh»-ն է: Եվ ատիկա երկլեզու ընելն է՝ հայերեն և անգլերեն, որ օտար ընթերցողը Վերֆելի վեպը կարդա, իրականն էլ իմանա, չնայած վեպի 70 տոկոսը համապատասխանում է իրականությունը»,- ասում է Եսայի Հավաթյանը:
Զրուցակիցս նշում է, որ Վերֆելի վեպից երկու թյուր տեղեկություն է տարածվել. առաջինը՝ հերոսամարտի ժամանակագրությունն է. պայքարը շարունակվել է ոչ թե 40, այլ 45 օր (որոշ տեղերում նշված է 53, 56), Հավատյանը պնդում է, որ Մուսա լեռան ինքնապաշտպանությունը տևել է 1915 թվականի հուլիսի 31-ից մինչև սեպտեմբերի 13-ը: Երկրորդն այն է, որ լեռան անունը ոչ թե Մովսես է, այլ Մուսա, այսինքն՝ ներշնչանքի լեռ (հունական դիցաբանությունից հայտնի մուսան է): «Վերֆելը հրեական ծագում ուներ և ուզեց, որ վեպը քիչ մը իր ժողովրդի հետ ալ կապեր: Լեռը Մովսես եղավ, օրերը՝ 40, որովհետև Մովսեսն ալ իր ժողովուրդը կփրկե: Այս ձևի բաներ ալ կան: Ուստի, պետք է փորձեմ կարելի եղածին չափ դեպքերի ընթացքը, ժամանակագրությունը, ինչպես որ եղած է, այդպես ներկայացնել»,- ասում է Հավաթյանը:
Գիրքը ծավալուն է լինելու, և դեռ հայտնի չէ, թե հեղինակը երբ կավարտի աշխատանքը: Հաճախ ամենափոքր դրվագը ճշտելու համար պահանջվում է մեկ շաբաթ: Իսկ գրքի առաջին մի քանի գլուխն արդեն գրված են:
Մեկնաբանություններ (1)
Մեկնաբանել