«Հետք»-ն ուսումնասիրել էր ախտահանիչ միջոցների շուկան և պարզել, որ դրանք ոչ միայն չեն վերահսկվում, այլև գրանցվում են որպես կոսմետիկ միջոց և փորձաքննվում՝ սխալ տեխնիկական կանոնակարգի միայն 4 ցուցանիշներով։

Հոդվածում նաև ներակայացրել էինք, որ այդ ապրանքները գրանցման հայտարարագրեր են ստացել «կեղծ ընթացակարգերով»՝ հիմնականում փորձաքննվելով Էկոնոմիկայի և Առողջապահության նախարարությունների ենթակայության տակ գտնվող երկու լաբորատորիաներում։

Այդ լաբորատորիաներից մեկը՝ «Ստանդարտների ազգային ինստիտուտ»-ը, մեր հրապարակումից հետո հայտարարություն էր տարածել՝ նշելով, որ հոդվածում հրապարակված որոշ տեղեկություններ չեն համապատասխանում իրականությանը՝ հավաստիացնելով, որ գրանցումն իրականացվել է առանց խախտումների։

Մենք հարցում ուղարկեցինք Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողով՝ խնդրելով պարզաբանել՝ արդյոք ախտահանիչ միջոցները համարվում են կոսմետիկ միջոց։ Հարցմանը կցել էինք Հայաստանում գրանցված ապրանքների հավաստագրերը և պիտակները։

• Ալկոգելերն ու ախտահանիչ միջոցները չեն փորձաքննվում և գրանցվում են օրենքի խախտմամբ՝ որպես կոսմետիկ միջոց

Նախքան բուն պարզաբանմանն անցնելը, ուզում ենք ներկայացնել մի քանի կարճ տեղեկություն հակաբակտերիալ և ախտահանիչ միջոցների մասին։

• Հակաբակտերիալ և ախտահանիչ միջոցները տարբեր գործառույթներ են իրականացնում․ հակաբակտերիալը` (antibacterial) պայքարում է «բակտերիաների» դեմ, ախտահանիչը՝ («dezinfection») ինֆեկցիաների,  (վիրուսների) վարակների դեմ։ Կորոնավիրուսը կամ COVID-19 կամ SARS-CoV-2 վարակի տեսակ է։ Եթե «ալկոգել»-ի նպատակը կորոնավիրուսից պաշտպանելն է, այն պետք է լինի ախտահանիչ։

 Բակտերիաները միաբջիջ կենդանի օրգանիզմ են, որոնք կարող են ինքնուրույն ապահովել իրենց կյանքի բոլոր փուլերը: Իսկ վիրուսները մակաբույծ են: Դրանք չեն կարող ինքնուրույն գոյատևել, ուստի վիրուսները «սնվում են» օտար բջիջներով (մարդու, կենդանիների, նույնիսկ՝ բույսերի):

• Խնամքի միջոցը չի կարող լինել ախտահանիչ։ Հակաբակտերիալ միջոցը՝ կարող է լինել խնամքի միջոց։ Օրինակ՝ օճառները, քսուկները, հեղուկներն ու գելերը կարող են լինել հակաբակտերիալ։
• Ախտահանիչ միջոցները ենթակա են պետական գրանցման, հակաբակտերիալ կոսմետիկ միջոցները՝ «սերտիֆիկացման»։
• Ախտահանիչ միջոցները Հայաստանում վերահսկվում են Առողջապահության նախարարության կողմից, հակաբակտերիալ միջոցները՝ Շուկայի անվտանգության տեսչական մարմնի։

Բակտերիայի և վարակի տարբերության մասին գիտեն բոլոր բժշիկները։

Էկոնոմիկայի նախարարության ենթակայության տակ գտնվող «Ստանդարտների ազգային ինստիտուտ»-ը, սակայն, այս տարբերությունը հրապարակման մեջ չի նկատել․ մայիսի 6-ին ՍԱԻ-ը  հայտարարություն է տարածել՝ «ի պատասխան Hetq.am կայքում» տպագրած հոդվածի վերնագրով, որտեղ նշել է, որ հոդվածում հրապարակված «որոշ տեղեկություններ չեն համապատասխանում իրականությանը»։

Մասնավորապես հայտարարության մեջ նշել է, որ «330499 ԱՏԳ ԱԱ ծածկագրին դասվող մաշկի խնամքի միջոցները, անկախ նրանից օժտված են հակաբակտերիալ հատկությամբ, թե ոչ՝ հանդիսանում են ՄՄ ՏԿ 009/2011 «Օծանելիքակոսմետիկական արտադրանքի անվտանգության տեխնիկական կանոնակարգ»։ Նույնը գրել էր նաև «Հետք»-ը․ ոչ մի հակառակ պնդում։

«Տեղեկացնում ենք նաև, որ մաշկի խնամքի միջոցների փորձանմուշները նախօրոք ենթարկվում են լաբորատոր փորձարկման, և դրական արդյունքների հիման վրա գրանցվում են համապատասխանության հայտարարագրերը»:

Նախ նշենք, որ եթե նույնիսկ «Ստանդարտների ազգային ինստիտուտ»-ը (ինչպես նաև՝ «Ակադեմիկոս Ավդալբեկյանի անվան առողջապահական ազգային ինստիտուտ»-ը) «ալկոգելերը»՝ ձեռքի հակաբակտերիալ ախտահանիչ միջոցները «գրանցել է» որպես կոսմետիկ միջոց, ապա դարձյալ սխալ ընթացակարգով է իրականացրել՝ փորձաքննելով միայն 4 ցուցանիշ։ Ավելին, լաբորատորիան ամբողջությամբ չի ապահովում կոսմետիկ միջոցների համար սահմանված բոլոր փորձարկումների կատարումը։

Ախտահանիչ միջոցը հյատարարագրվել է՝ որպես կոսմետիկ միջոց

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովն այս խախտումը նույնպես հաստատում է․ ԵՏՀ մամուլի դեպարտամենտից մեր հարցմանը պատասխանել են, որ թեև «հակաբակտերիալ հատկություններ ունեցող ձեռքի խնամքի միջոցները» կարող են գրանցվել և իրացվել իբրև կոսմետիկ միջոց՝ ՄՄ ՏԿ 009/2011-ով, սակայն ԵԱՏՄ «պայմանագրի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն»՝ միայն այն դեպքում, եթե նրանք անցել են համապատասխանության գնահատման բոլոր անհրաժեշտ փուլերը, որոնք նախատեսված են տեխնիկական կանոնակարգով։

Իսկ ՄՄ ՏԿ 009/2011-կանոնակարգի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ այդ տեխնիկական կանոնակարգի կարգավորման առարկա հանդիսացող ապրանքը պետք է համապատասխանի դրա բոլոր պահանջներին։ Այսինքն՝ պետք է ստուգվի հետևյալ բոլոր ցուցանիշների համապատասխանությունը․

• Բաղադրությունը
• Ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշները
• Միկրոբիոլոգիական ցուցանիշները
• Տոքսիկ տարրերի առկայությունը
• Տոկսիկայնության ցուցանիշները
• Կլինիկական ցուցանիշները
• Արտադրությունը
• Սպառողական տարան
• Ապրանքի մակնշումը

Այսինքն՝ միայն 4 ցուցանիշ ստուգելով՝ լաբորատորիաներն իրավունք չունեն տեխնիկական կանոնակարգի համապատասխանության վկայական տալու․ կարող են տալ միայն այդ 4 ցուցանիշների համապատասխանություն, բայց ոչ ամբողջ տեխնիկական կանոնակարգի։ Բացի այդ, ՄՄ ՏԿ 009/2011-ին չհամապատասխանող ապրանքը չի կարող մակնշվել EAC (Եվրասիական համապատասխանություն, Eurasian Conformity) նշանով՝ նախքան այդ բոլոր պահանջների բավարարելը։ Իսկ «ալկոգելեր»-ի արտադրողները համատարած մեզ ուղարկում էին EAC ունեցող իրենց «սերտիֆիկատները»։

«Հավատարմագրման ազգային մարմին» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Անի Օբոսյանն իր հերթին մեզ հավաստիացնում էր՝ լաբորատորիաները խախտում չեն արել․ «ալկոգելեր»-ը հակաբակտերիալ խնամքի միջոց են՝ կոսմետիկա և ոչ ախտահանիչ միջոց, իսկ «ախտահանիչ» բառը պիտակի վրա փակցնում են արտադրողները․ «սերտիֆիկացնող մարմինը պիտակ նայելու պարտավորություն չունի»։

Մինչդեռ ԵՏՀ-ից հայտնում են, որ չի թույլատրվում ապրանքը գրանցել՝ առանց դրա պիտակն ուսումնասիրելու․

«Համաձայն ՄՄ ՏԿ 009/2011 4-րդ, 5-րդ և 6-րդ կետերի՝ օծանելիաքակոմետիկական արտադրանքի համապատասխանության գնահատման համար հայտատուն պետք է փաթեթում ներառի օծանելիքակոսմետիկական արտադրանքի սպառողական տարայի մակնշման վրա ներկայացված հատկությունները հաստատող փաստաթղթեր»,- պատասխանել են ԵՏՀ-ից։ Օրինակ, եթե այն հակաբակտերիալ է, հակաբորբոքային, կնճիռների դեմ և այլն, այդ փաստաթղթերի առկայությունը պարտադիր է։

«Պետք է հաշվի առնել, որ այն տեղեկությունը, որը ներկայացված է համապատասխանության հայտարարագրում, պետք է նույնականացվի ապրանքի մակնշման վրա եղած տեղեկության հետ։ Հակառակ դեպքում, եթե ապրանքի մակնշման մեջ նշված տեղեկությունը չի համապատասխանում հայտարարագրին, անհրաժեշտ է իրականացնել հսկիչ-վերահսկողական գործողություններ»,-ասված է ԵՏՀ պատասխանում։

«Ստանդարտների ազգային ինստիտուտ»-ը, որպես «Հետք»-ի հոդվածի մեկ այլ «անճշտություն», նշում է․

«3808 ԱՏԳ ԱԱ ծածկագրին դասվող մաշկի ախտահանող միջոցները կանոնակարգված չեն և ենթակա չեն պարտադիր հավաստման (N 299 Մաքսային միության որոշումը այդ արտադրանքի վրա չի տարածվում): Վերոնշյալ որոշմամբ ենթակա պետական գրանցման օբյեկտ հանդիսանում են այն ախտահանիչ միջոցները, որոնք օգտագործվում են կենցաղում, բուժհաստատություններում և այլ տարածքներում»:

Ախտահանիչ․ քիմիական կամ կենսաբանական միջոց, որը նախատեսված է շրջակա միջավայրում վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչներին ոչնչացնելու համար։ Օգտագործվում է ախտահանման, ստերիլիզացման համար։

ԵՏՀ պարզաբանումն ամբողջությամբ համընկնում է «Հետք»-ի հոդվածում ներկայացված տեղեկությանը․ ախտահանիչ միջոցները ենթակա են պետական գրանցման․

«Պետական գրանցման ենթակա ապրանքների ցանկը հաստատված է Մաքսային հանձնաժողովի 2010թ․ մայիսի 28-ի N299 որոշման մեջ, որը ներառում է 6-րդ կետը՝ «Ախտահանիչ, միջատասպան, կրծողասպան միջոցները»՝ կենցաղում, բուժիչ-պրոֆիլակտիկ հաստատություններում և այլ վայրերում»,- ասված է ԵՏՀ պատասխանում։

Մարտ-ապրիլ ամիսներին համապատասխանության հայտարարագիր ստացած ախտահանիչ միջոցները

ԱՆ-ն հայտնում է՝ ախտահանիչ նյութերը «ենթակա են պետական գրանցման», ձեռքի ախտահանիչները՝ ոչ

Մոտ երկու ամիս մենք սպասել ենք, որ Առողջապահաության նախարարությունը՝ որպես ախտահանիչ միջոցները վերահսկող պետական կառույց, հայտնի՝ ինչպես է կարգավորվում ախտահանիչ միջոցների շրջանառությունը Հայաստանում, ի՞նչ փորձաքննություններ պետք է անցնեն արտադրվող ախտահանիչ միջոցները նախքան իրացումը («ալկոգելերի» փորձաքննություն իրականացնող և «սերտիֆիկատ» տրամադրող լաբորատորիաներից մեկն էլ ԱՆ ենթակայության տակ գտնվող «Ակադեմիկոս Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտ»-ն է):

ԱՆ-ից մեզ հայտնեցին, որ ախտահանիչ միջոցների շրջանառությունն իրականացվում է Եվրասիական տնտեսական միության համապատասխան կանոնակարգերով, մասնավորապես, ԵԱՏՄ 2015թ փետրվարի 1-ին ընդունված և դրանից բխող իրավական ակտերով, համաձայն որի՝ «ախտահանիչ նյութերը համարվում են սանիտարահամաճարակային վերահսկողության ենթակա ապրանքներ և անվտնագությունը հավաստող փաստաթղթի առկայությամբ ենթակա են պետական գրանցման», իսկ այդ միջոցների անվտանգությանը և մակնշմանը ներկայացվող պահանջները սահմանված են «Ախտահանիչ, միջատասպան և կրծողասպան միջոցներին ներկայացվող սանիտարահամաճարակաբանական և հիգիենիկ պահանջներ» 2014թ մայիսի 7-ի՝ առողջապահության նախարարի թիվ 17-Ն հրամանով։

Ըստ ԱՆ-ի՝ 3808 ԱՏԳ կոդի տակ ներառված ախտահանման միջոցները կարգավորվում են N299 որոշմամբ, ենթակա են պետական գրանցման, իսկ մաշկի  «հակաբակտերիալ կամ ախտահանող միջոցները»՝ ոչ։ Սակայն, ինչպես արդեն վերևում ներկայացրել էինք ԵՏՀ մեկնաբանությունը, ախտահանիչ նյութերը, որոնք օգտագործվում են կենցաղում, բուժհաստատություններում կամ այլ վայրերում, ենթակա են պարտադիր պետական գրանցման և նույնպես կարգավորվում են 2010թ N299 որոշմամբ։

Բացի այդ, ԱՆ-ն «Հետք»-ին հայտնել է, որ «ձեռքի ախտահանիչ և այլ ախտահանիչ միջոցների վերահսկողությունը Առողջապահության նախարարության գործառույթների շրջանակից դուրս է»։ Մինչդեռ 2015թ. փետրվարի 1-ի ԵԱՏՄ պայմանագրով ախտահանիչ նյութերը սանիտարահամաճարակային վերահսկողության ենթակա միջոցներ են, որոնք պետք է վերահսկվեն տվյալ երկրի Առողջապահության նախարարության կողմից։

ԱՆ-ին խնդրել էինք պարզաբանել՝ ինչպես է իր ենթակայության տակ գործող լաբորատորիան ՄՄ ՏԿ 009/2011-ի համապատասխանություն տվել ապրանքներին՝ միայն 4 ցուցանիշ փորձաքննելով, ինչին ի պատասխան մեզ հայտնել էին, որ «4 ցուցանիշի որոշումը սահմանված է ՄՄ ՏԿ 009/2011 կանոնակարգի պահանջներով»։ Սակայն, ինչպես վերևում արդեն նշել էինք՝ մեջբերելով թե՛ տեխնիկական կանոնակարգի պահանջները, թե՛ ԵՏՀ պարզաբանումը, 4 ցուցանիշների փորձաքննությամբ համապատասխանության սերտիֆիկատ տրամադրել չի թույլատրվում։

Նշենք, որ «Ակադեմիկոս Ավդալբեկյանի անվան առողջապահական ազգային ինստիտուտ»-ի լաբորատորիան նույնպես չի ապահովում կոսմետիկ միջոցների համար սահմանված բոլոր փորձարկումների կատարումը։ Ախտաբանական փորձաքննություն լաբորատորիան նույնպես չի իրականացնում։ Սա հաստատում է նաև ԱՆ-ը։