Ջերմուկի անտառտնտեսության տարածքում ավելի քան 450 հատ ծառ է հատվել հէկ կառուցելու համար: 300-ից ավելի կաղնի, ուռենի, տանձենի, սալորենի և կեչի: Հատված ծառերի փոխարեն պետք է 500 նորերը տնկվեին, ինչը մինչ օրս չի արվել, որովհետև հէկ կառուցողը բարձրաստիճան պաշտոնյայի ընտանիքն էր:  

«Հետք»-ը շարունակում է ներկայացնել Հայստանի անտառային հողերի վարձակալություների պատմությունները: Նախորդիվ գրել էինք Սյունիքի մարզի վարձակալների մասին: Այս անգամ ներկայացնում ենք Վայոց ձորի մարզի անտառային հողերի վարձակալությունների պատմությունները, որոնք 4-ն են:

Վայոց ձորի անտառտնտեսությունից անտառային հող վարձակալել է «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ն: Ընկերությանը 2.2 հա տարածք է տրվել 2007 թ. որպես սերվիտուտ փոքր հէկի համար: Դրա դիմաց «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ն վճարում է 120 հազար դրամ տարեկան վարձավճար: 

«Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ի 80 տոկոս բաժնետերը ՍԴ նախկին նախագահ Գագիկ Հարությունյանի որդին է՝ Էդուարդ Հարությունյանինը: 20 տոկոսը՝ Նաղաշ Հակոբյանինն է, ով, ինչպես արդեն գրել ենք,  աշխատել է Արտաքին գործերի նախարարությունում: 

Այս հէկի շինարարությունը, սակայն, նախաձեռնել է ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի ընտանիքը, որին էլ պատկանել է ընկերությունը: Հետագայում այն վաճառել են Հարարությունյանի որդուն: 

Անտառային տարածքում ծառեր կտրելու և շինարարություն սկսելու համար նախկին գլխավոր դատախազն օգտվել է կառավարության արտոնություններից: Դեռևս 2006թ. Անդրանիկ Մարգարյանի կառավարությունը որոշել էր 0.1 հա անտառային և 0.4 գյուղնշանակության հողակտորները փոխադրել էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի և կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների հողերի կատեգորիայի: Դա հատուկ արվել էր հենց հէկ կառուցելու համար, քանի որ կառավարության այդ որոշման մեջ գրված է փոխադրման նպատակը՝ «հիդրոէլեկտրակայանի և օժանդակ կառույցների շինարարության համար»: Այսինքն դեռ 2006 թ.-ին ծրագրվել էր Արփա գետի վրա հէկ կառուցել, սակայն դա իրագործվել է միայն 10 տարի անց՝ 2016 թ-ին: 

«Ջինջ արփա» ՍՊԸ-ի Արփա 3 հէկ-ի շենքը, լուսանկարը՝ ecolur.org-ի

«Ջինջ արփա» ՍՊԸ-ի Արփա 3 հէկ-ի շենքի ներսը

Համաձայն հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի տվյալների՝ «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ն երկու հէկ է շահագործում՝ «Արփա 2» և «Արփա 3»: Առաջինը սնուցվում է Արփա գետի Կենգեր վտակից, երկրորդը՝ Արփա գետից: Փաստացի՝ նույն շենքում է արտադրվում երկու հէկերի էլեկտրաէներգիան, ջրի սնուցումը կատարվում է երկու տարբեր ջրավազաններից (պլատինա) և  առանձին խողովակներով: Կենգերի ջրավազանից սնվող խողովակը գետն ի վար ձգվում է 4.6 կմ, իսկ Արփայից սնվողը՝ 2,7 կմ:

«Ջինջ արփա» ՍՊԸ-ի ջրավազաններից(պլատինա) մեկը

Բնապահպանության նախկին նախարար Արամ Հարությունյանի ստորագրած՝ հէկի փորձաքննության եզրակացության մեջ ամրագրված է, որ Ջերմուկի անտառտնտեսության տրամադրած տվյալների համաձայն, դերիվացիոն խողովակաշարի տարածքում հէկի կառուցման աշխատանքների ընթացքում կհատվի շուրջ 442 տարբեր ծառեր և թփեր՝ 317 հատ կաղնի, 75 հատ ուռենի, 6 հատ տանձենի, 7 հատ հացենի, 9 հատ սալորենի, 28 հատ կեչի: 

«Տվյալ բացասական ազդեցությունը մեղմացնելու և բուսածածկը վերականգնելու նպատակով կկատարվի ծառատունկ (500 ծառատեսակով): Ծառատունկը կիրականացվի փոքր հէկի շենքի և դերիվացիոն խողովակաշարի տարածքում: Պատվիրատուն կապահովի տնկիների խնամքը հետագա 4 տարիների ընթացքում»,- արձանագրված է 2014թ.-ին տրամադրված ԲՆ փորձաքննական եզրակացությամբ: 

Մեր այցելության օրը փորձեցինք գտնել տնկված ծառերը, որոնք, պարզվեց, դեռ չեն տնկվել:  Մեզ ուղեկցող անտառտնտեսության աշխատակիցը հաստատեց, որ ծառերը չեն տնկվել: Անտառտնտեսության ղեկավար Մուրադ Հարությունյանն էլ հայնտեց, որ նոր են տեղազզնում իրականացրել, տարածք են տրամադրել տնկումների համար, չնայած արդեն երկու տարուց ավելի է` հէկը գործում է: 

«Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ի հէկի գլխամասային շենքը գտնվում է Ջերմուկի վարչական տարածքում:  Ջերմուկի քաղաքապետարանից պարզեցինք, որ «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ի հեկի շենքի հասցեն է՝ ք.Ջերմուկ, Հյուսիսային փ. 16: Համայնքի բյուջե վճարվում է տարեկան 13 հազար դրամ գույքահարկ: «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ի Արփա 3 հէկի շենքը և շենքի հողամասը սեփականության իրավունքով պատկանում է ընկերությանը: 

Այսինքն` Ջերմուկի անտառտնտեսության մեջ շենքի հողատարածքն այժմ սեփականաշնորված է, և որպես անկլավ մնացել է անտառտնտեսության տարածքում, հանձնվել Ջերմուկ համայնքին: 

Այդ տարածքներից ոչ հեռու ևս մեկ հէկ կառուցելու հավակնություններ ունեն նույն անձինք: Մեկ այլ ընկերության՝  «Ջինջ Արփա Հիդրո» ՍՊԸ-ով նրանք փորձել են թույլտվություններ ստանալ: 2017 թ.-ին անտառային հողերից, կրկին սերվիտուտի համար, այս ընկերությանը  մինչև 2042 թ. վարձակալության է տրվել 1.4 հա տարածք, որի դիմաց սահմանվել է տարեկան 480 հազար դրամ վարձավճար: Այս ՍՊԸ-ն փոխկապակցված է «Ջինջ Արփա» ՍՊԸ-ի հետ, քանի որ առաջինի տնօրենը «Ջինջ Արփա Հիդրո» ՍՊԸ-ի միակ բաժնետերն է: Հէկ-ը չի ստացել  շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման եզրակացությունը, քանի որ այս տարվա հունվարին հանրային քննարկումներին բնակիչներն իրենց համաձայնությունը չեն տվել:  «Հետք»-ը նախորդ տարի գրել է այս հեկի կառուցման ծրագրի մասին: Այս հեկի համար ջուր պետք է վերցվի Արփա գետին միացող անանուն վտակից, իսկ հէկի շենքը կառուցվելու է Ջերմուկի նախկին ձկնաբուծարանների հարակից տարածքում:

«Արսքար» ՍՊԸ-ն կողմից շահագործվող ավազի հանքը

Ջերմուկի անտառտնտեսության երրորդ վարձակալը «Արսքար» ՍՊԸ-ն է: 2017 թ.-ին անտառային տարածքից 1,48 հա տարածք մինչև 2066թ-ը տրվել է վարձակալության ավազակոպճային խառնուրդի հանքավայրի 1-ին և 2-րդ տեղամասերի շահագործման համար: 1.48 հա-ի համար վճարվում է տարեկան 420 հազար դրամ: Սև և կարմիր ավազ է արդյունահանվում այս տարածքներից: 

«Արսքար» ՍՊԸ-ն պատկանում է ԱԺ նախկին պատգամավոր Աշոտ Արսենյանի եղբորը` Անաստաս Արսենյանին: Հանքավայրը գտնվում է Ջերմուկ քաղաքից 2.5 կմ հյուսիս-արևելք, Արփա գետի վերին հոսանքում` ողողահունի աջափնյա մասում: Բուն հանքավայրի տարածքը ներառված է Թեքսարի լեռներում, որոնք կազմում են Արփա գետի և նրա աջ վտակ Եղեգիսի ջըրբաժանը:

Վայոց ձորի մարզի անտառային հողերի խոշոր վարձակալը «Սաֆարի ինտերնացիոնալ» հայ-իտալական ՀՁ ՍՊԸ-ն է: 2004 թ.-ին 2895 հա տարածք՝ Եղեգիսի կիրճից 2400 հեկտար և Սյունիքի մարզի Գեղիի ու Դարմանաձորի հատվածից 495 հեկտար անհատույց (մշտական) օգտագործման իրավունքով տրամադրվել է ընկերությանը կառավարության որոշմամբ: Նպատակը՝ կենդանիների վերարտադրությունն է, էկոտուրիզմ և որսորդական տուրիզմը: Ընկերությունը նույն տարում հիմնադրել է այդ ժամանակ ԱԺ պատգամավոր (2003-2007թթ), այնուհետև Վայոց ձորի մարզպետ (2007-2010թթ.) նշանակված Վարդգես Մաթևոսյանը, ով սրտի կաթվածից մահացավ 2010թ.: Վերջինս «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության անդամ էր: Մարզպետի մահից հետո նրա ընկերության բաժնեմասն անցել է ընտանիքին՝ կնոջը՝ Անահիտ Հակոբյանին 62,5 %, որդիներին և դստերը՝ Արմեն, Արսեն և Նելլի Մաթևոսյաններին՝ հավասարապես 12,5-ական %: Ընկերության տնօրենը Արսեն Մաթևոսյանն է: «Սաֆարի ինտերնացիոնալ» հայ-իտալական ՀՁ ՍՊԸ-ին «Հետք»-ն անդրադարձել է 2008-ին, երբ վերջինս բեզոարյան այծերի որսեր էր կազմակերպում: 

Կառավարության նույն որոշմամբ ընկերությանը թույլատրվել է նշված տարածքներում կազմակերպել վայրի կենդանիների սիրողական (հաղթանշանային) որս, այդ թվում՝ 

ՀՀ ԳԱԱ կենդանաբանության ինստիտուտի հետ գիտական համագործակցության շրջանակներում նախատեսված տարածքներում համալիր գիտահետազոտական աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով որսալ 8 տարեկանից բարձր կենդանական աշխարհի արու ներկայացուցիչների հետևյալ տեսակները` բեզոարյան այծ` մինչև 5 կենդանի, հայկական մուֆլոն` մինչև 5 կենդանի, արջ` մինչև 2 կենդանի: 

Վայոց ձորի անտառտնտեսության աշխատակիցները, սակայն, ասում են, որ տարածքում այլևս ոչինչ չի կատարվում: Մինչդեռ համացանցում պարբերաբար այդ տարածքներում որսի տեսանյութեր և տեղեկություններ են հայտնվել: Բնապահպանության նախարարությունը, դրանց անդրադառնալիս, նշել է, որ «Սաֆարի ինտերնացիոնալ» հայ-իտալական համատեղ ձեռնարկություն» ՍՊԸ -ն ըստ կարգի վերոհիշյալ տարիների ընթացքում լրացրել է կենդանիների հաշվառման ամենամյա մատյանները, ինչը պարբերաբար ստուգվել է ՀՀ բնապահպանության նախարարության կենսառեսուրսների կառավարման գործակալության մոնիթորինգների ժամանակ: 2016 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, ըստ ընկերության հաշվետվության, տարածքում առկա է եղել մի քանի տասնյակ երկրորդ սերնդի բեզոարյան այծ և մուֆլոն, ինչը թույլ է տալիս ընկերությանը իրականացնել երկրորդ սերնդի կենսունակ առանձնյակների որս: