HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Սեդա Հերգնյան

Հանքահումք, սիգարետ, կոնյակ. Հայաստանի արտահանման «դեմքը»  

Տարիներ շարունակ մի քանի ապրանքատեսակներ Հայաստանի արտահանման առաջատարներն են եղել։ Հանքահումքը, սիգարտը, կոնյակն ու ևս մի քանի ապրանքներ մեր արտահանման «դեմքն» են։ Այս բարձր կենտրոնացվածությունը պահպանվում է նաև այսօր՝ իր բոլոր բացասական հետևանքներով հանդերձ: Գումարած դրան՝ նվազում են արտահանման ծավալները:

Մաքսային ծառայությունը կիսամյակը մեկ անգամ մանրամասն հրապարակում է Հայաստանի արտաքին առևտրի վիճակագրությունը, որոնց վերլուծությամբ կարելի է հստակ պատկերացում կազմել մեր տնտեսության մասին։

Այս տարվա առաջին կիսամյակի տվյալներով, Հայասատնից արտահանված ամենաբարձր մաքսային արժեք ունեցող ապրանքների ցանկը կրկին գլխավորում է պղինձը։ Վեց ամսում Հայաստանից արտահանվել է մոտ 266 հազար տոննա պղնձի խտանյութ, որի ընդհանուր աժեքը կազմել է 281 մլն դոլար: 2019 թվականի առաջին կիսամյակի համեմատ, արտահանվող պղնձի խտանյութի ֆիզիկական ծավալն աճել է 40 հազար տոննայով կամ 17.7%-ով, մինչդեռ արժեքն աճել է 17 մլն դոլարով կամ 6.2%-ով: Այն, որ արտահանված պղնձի քանակն ավելի մեծ տեմպով է աճել, քան արժեքը, վկայում է այն մասին, որ այս տարի միջինում ավելի ցածր գնով է արտահանվել պղինձը, քանի նախորդ տարի:

Այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանի արտահման կազմում երկրորդ տեղը, ըստ մաքսային արժեքի մեծության, զբաղեցրել է ոսկին, որը մաքսային ծառայությունը ներկայացնում է որպես «ոսկի (ներառյալ պլատինի գալվանական պատվածքով); փոշի»: Վեց ամսում արտահանվել է 2.7 տոննա ոսկի՝ 124 մլն դոլար արժեքով: 2019 թվականի համեմատ ծավալը նվազել է 365 կգ-ով կամ 11.8%-ով, իսկ մասքային արժեքը ավելացել է մոտ 8 մլն դոլարով կամ  6.9%-ով:  Այստեղ էլ հակառակ գործընթացն է տեղի ունեցել՝ արտահանվող ոսկու արժեքն այս տարի ավելի բարձր է  եղել:

Երրորդ ամենաշատ արտահանվող ապրանքը ծխախոտն է (սիգար, սիգարետ, սիգարիլլա): Այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվել է մոտ 11 մլրդ հատ սիգարետ, որի ընդհանուր արժեքը կազմել է 106 մլն դոլար:  Նախորդ տարվա առաջին կիսամյակի համեմատ, սիգարետի արտահանման ծավալները նվազել են 13.8%-ով, իսկ մաքսային արժեքը՝ 11%-ով:

Հայաստանից արտահանվող առավել բարձր մաքսայրին արժեք ունեցող ապրանքների առաջին տասնյակում են նաև կոնյակը, ֆեռոմոլիբդենը, ալյումինե նրբաթիթեղը, մոլիբդենի խտանյութը, էլեկտրաէներգիան, լոլիկն ու ձուկը:  Սակայն, տարեկան տվյալներով, վստահաբար, լոլիկն ու ձուկն ավելի ցածր հորիզոնականներ կմղվեն, քանի որ կան ապրանքներ, որոնց գերակշիռ մասը արտահանվում են տարվա երկրորդ կեսին: Բոլոր դեպքերում, լոլիկն ու ձուկը նախորդ տարիներին էլ, թեև առաջին տասնյակում չեն եղել, սակայն ներառվել են առավել բարձր մաքսային արժեք ունեցող ապրանքների ընդհանուր ցանկերում:

Ներկայացված գրաֆիկում մեկտեղել ենք Հայաստանից արտահանված ամենաբարձր մաքսային արժեք ունեցող 10 ապրանքները՝ ըստ տարիների՝ սկսած 2010 թվականից: Այստեղ ակնհայտ է, որ առաջատարը եղել և մնում է պղինձը: Բարձր հորիզոնականներում է մնացել կոնյակը:

Տարիների ընթացքում տասնյակում իրենց տեղն են ամրապնդել ոսկին, ադամանդը, էլեկտրաէներգիան ու սիգարետը: 

Այս տարվա առաջին կիսամյակում արտահանվել է 9.9 մլն լիտր կոնյակ՝ 83 մլն դոլարի:  2019 թվականի նույն կիսամյակի համեմատ, ֆիզիկական ծավալները նվազել են մոտ 23%-ով, իսկ արժեքը՝ 14%-ով: Հիշեցնենք, որ վերջին ամիսների կոնյակագործներն ու գինեգործները բարձրաձայնեցին, որ շուկան անկում է ապրում ու ապագայում լուրջ խնդիրների առաջ են կանգնելու: Որոշ ժամանակ անց կառավարությունն այս ոլորտին օժանդակելու ծրագիր ներկայացրեց:

Կոնյակին հաջորդում է ֆեռոմոլիբդենը (երկաթահամահալվածք): Վեց ամսում Հայաստանից արտահանվել է 4.5 հազար տոննա ֆեռոմոլիբդեն, որի ընդհանուր մաքսային արժեքը կազմել է 59 մլն դոլար: 2019 թվականի նույն ամիսների համեմատ արտահանման ծավալներն աճել են 6.4%-ով, մինչդեռ մաքսային արժեքը նվազել է 20%-ով:

Նույն միտումներն են նաև ալյումինե նրբաթիթեղի արտահանման պարագայում: Այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվել է 17 հազար տոննա ալյումինե նրբաթիթեղ՝ 46 մլն դոլար արժեքով: Արտահանման քանակն աճել է 2.9%-ով, իսկ արժեքը պակասել է  8.1%-ով:

14 անգամ աճել է մոլիբդենի խտանյութի արտահանումը՝ կազմելով մոտ 6.9 հազար տոննա, որի ընդհանուր մաքսային արժեքը 45 մլն դոլար է: Ենթադրվում է, որ այս աճը պայմանավորված է Թեղուտի հանքավայրի գործոնով, որը նախորդ տարվա առաջին կիսամյակում չի շահագործվել: Իսկ այս տարվա առաջին կիսամյակում ապահովել է և՜ արդյունահանում, և՜ արտահանում:

Աճել է նաև էլեկտրաէներգիայի արտահանումը: Վեց ամսում Հայաստանը Իրան է արտահանել մոտ 677 մլն կվտ/ժ  էլեկտրաէներգիա (մոտ 35 մլն դոլար), որը նախորդ տարվա առաջին կիսամյակի համեմատ աճել է մոտ 26%-ով: Հիշեցնենք, որ էլեկտրաէներգիայի դիմաց Հայաստանը ոչ թե փող է ստանում, այլ գազ։ Հայաստանն Իրանի հետ համագործակցում է էլեկտրաէներգիայի փոխանակման տրամաբանությամբ` տալիս ենք էլեկտրաէներգիա, ստանում՝ գազ: Հայաստանի և Իրանի միջև գազ-էլեկտրաէներգիա փոխանակության գործարքն իրականացվում է  2009-ից սկսած: Հայաստանը պարտավորվել է մեկ խորանարդ մետր գազի դիմաց Իրանին տալ  3 կվտ/ժ էլեկտրաէներգիա։

Առաջին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվել է մոտ 20 հազար տոննա լոլիկ  (թարմ կամ պաղեցված), որի մաքսային արժեքը կազմել է 22 մլն դոլար:  2019-ի առաջին կիսամյակի համեմատ արտահանվող լոլիկի ծավալն ավելացել է 19.9%-ով, իսկ արժեքը՝ 33.8%-ով: 

Հայաստանից արտահանվող ամենաբարձր մաքսային արժեք ունեցող ապրանքների առաջին տասնյակն այս տարվա առաջին կիսամյակում եզրափակում է ձուկը (թարմ կամ պաղեցված):  Արտահանվել է 3.2 հազար տոննա ձուկ՝ 15.5 մլն դոլար արժեքով: Նախորդ տարվա առաջին կիսամյակի համեմատ, ծավալն աճել է 18.9%-ով, իսկ արժեքը՝ 12.7%-ով:

Այս տվյալները խոսում են Հայաստանի արտահանման բարձր կենտրոնացվածության մասին: Սա նաև տնտեսության խնդիրների ու մշակող արդյունաբերության բացերն է մատնացույց անում: 

Ընդհանուր առմամբ, այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվել է 1.108 մլրդ դոլարի ապրանք, որը 2019 թվականի նույն ժամանակաշրջանի համեմատ նվազել է 6.5%-ով:

Ինչպես ցույց են տալիս Վիճակագրական կոմիտեի ներկայացրած տվյալները, առաջին կիսամյակում ամբողջ արտահանման 34%-ն ապահովել է հանքահումքը, 22%-ը՝ պատրաստի սննդի արտադրանքը, 14%-ը՝ թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերը, թանկարժեք մետաղներն ու դրանցից պատրաստված իրերը: Եվ չորրորդ խոշոր ապրանքախումբը ոչ թանկարժեք մետաղներն ու դրանցից պատրաստված իրերն են՝ 10%-ը: Մնացած միայն  20%-ն է, որ ապահովում են մյուս ապրանքախմբերը: 

2019 թվականին հրապարակված Կառավարության ծրագրում նշված էր, որ առաջիկա տարիներին Հայաստանի տնտեսական առաջընթացի հիմնական շարժիչը պետք է դառնա արտահանման զգալի աճը։ Պարբերաբար խոսվում է արտահանման դիվերսիֆիկացման մասին: Ընդ որում ՝ խոսքը ոչ միայն արտահանվող ապրանքների կենտրոնացվածությունը փոքրացնելու մասին է, այլև՝ կենտրոնացվածությունն ըստ երկրների: Չմոռնանք, որ այսօր  4-5 երկրներ, ըստ տեսակարար կշռի, զբաղեցնում են Հայաստանի արտահանման 60%-ից ավելին: Դրանք են Շվեյցարիան, Ռուսաստանը, Չինաստանը, Իրաքն ու Բուլղարիան: Բացի Ռուսաստանից, նշված մյուս երկրներ Հայաստանը արտահանում է հիմնականում հանքահումք ու ծխախոտ:

Այս կենտրոնացվածությունը նշանակում է, որ Հայաստանը տնտեսական կախվածություն ունի այս երկրներից ու այս ապրանքախմբերից: Վերջին տարիներին արդեն ունենք դրա վառ ապացույցները: Օրինակ, երբ Ռուսաստանի տնտեսությունը պարբերաբար շոկերի է ենթարկվում, դրա բացասական ազդեցությունները Հայաստանի տնտեսության վրա որոշ ժամանակ անց զգացվում են: 

Մեկնաբանություններ (1)

Zohrab Hovhannisyan
Հայաստանի արտադրանքի արտահանման ԳԼԽԱՎՈՐ ՇՈՒԿԱ պետք է դարձնել ՉԻՆԱՍՏԱՆԸ, որը մոլորակի ԱՄԵՆԱՄԵԾ շուկան է իսկ Հայաստանի նկատմամբ էլ ունի ՇԱՏ ԼԱՎ ու Դրական Վերաբերմունք: Այս սա է այն արժեքավոր ուղղությունը որը պետք է աշխատեն բարելավել ու խոչնդոտները հարթեն ԱՄԲՈՂՋ պետական ղեկավարները

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter