Դեկտեմբերի 29-ի դրությամբ ՀՀ օդանավերի ռեգիստրում գրանցված է 20 օդանավ՝ 15 ինքնաթիռ, 3 ուղղաթիռ եւ 2 օդապարիկ: Այս մասին տեղեկանում ենք քաղավիացիայի կոմիտեի հրապարակած ցանկից:

Շեշտենք, որ մի ամբողջ պետության համար ընդամենը 20 օդանավ ունենալը մեղմ ասած պատվաբեր չէ: Այդուհանդերձ, այս պատկերը նորություն չէ, եւ արդեն մի քանի տարի է, ինչ մեր երկրի օդանավերի թիվը տատանվում է ընդամենը 2-4 տասնյակի միջակայքում, ինչը միջին հզորության ավիաընկերության շարժակազմի չափ է: «Հետքի» նմանատիպ նախորդ անդրադարձներին կարող եք ծանոթանալ այստեղ, այստեղ, այստեղ եւ այստեղ: 

Նշված օդանավերից պետական է միայն կառավարական բորտը՝ «Հայաստան 701» գրանցումով «Airbus A319» ինքնաթիռը, որը սպասարկում է ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին: Ինքնաթիռը գրանցված է քաղավիացիայի կոմիտեի հաշվեկշռում: Կառավարական ինքնաթիռի մասին «Հետքը» նախկինում շատ է գրել: Որոշ մանրամասների առաջարկում ենք ծանոթանալ այստեղ:

Մյուս օդանավերի սեփականատերերն ու շահագործողները մասնավոր ընկերություններ կամ ֆիզիկական անձինք են:

«Ավիակոմպանիա Արմենիա» ՍՊԸ-ն շահագործում է 2 օդանավ՝ «Boeing 737-500» (EK-73736) եւ «Boeing 737-700» (EK-73786): «Արմենիան» մեր երկրի այն եզակի ընկերություններից է, որոնք կանոնավոր միջազգային ուղեւորափոխադրումներ են կատարում: Այս եւ ստորեւ ներկայացվող ընկերություններին եւս նախկինում անդրադարձել ենք: «Արմենիայի» ինքնաթիռների մասին կարող եք կարդալ այստեղ, իսկ սեփականատերերի մասին՝ այս հղումով: 

«Ատլանտիս Յուրոփիան Էյրվեյզ» ՍՊԸ-ի հաշվեկշռում գրանցված է 3 հատ «Airbus A320» (EK-32002, EK-32003, EK-32008) եւ 1 «Իլ-76» (EK-76074), սակայն այս ընկերությունը սեպտեմբերի 15-ին սնանկ է ճանաչվել: Ընդ որում՝ սնանկ ճանաչելու դիմումը ներկայացրել է ավիափոխադրողի գլխավոր գործընկերը՝ «Յունիբանկը», որն, ըստ օպերատորին ու ավիացիային առնչություն ունեցող անձանց, ավիաընկերության փաստացի սեփականատերն է: «Ատլանտիսը» ներքաշված է մի շարք դատական գործերում, այդ թվում՝ իր նախկին աշխատակիցների եւ գործընկերների հետ: Նշենք նաեւ, որ azdarar.am-ում հրապարակված նախնական ցուցակում կա «Ատլանտիսի» 73 պարտատեր, որոնց մեծ մասը ֆիզիկական անձինք են:

Չնայած ֆինանսական խնդիրների պատճառով ավիաընկերության օդանավ շահագործողի վկայականի (ՕՇՎ) գործողությունն օգոստոսին կասեցվել էր, իսկ 3 օդանավերի թռիչքային պիտանիության սերտիֆիկատները հետ էին կանչվել, եւ դրանք թռչելու իրավունք չունեին, սեպտեմբերի 27-ին Արցախի դեմ սանձազերծված պատերազմի ընթացքում EK-32002-ի եւ EK-32008-ի գործունեությունը վերականգնվեց: Նրանց ավելացան նաեւ «Ատլանտիսի» շարժակազմ մտած «Իլ-76»-ը (EK-76074) եւ նախկինում «Տարոն-Ավիայի» կողմից շահագործված EK-73797 համարով «Boeing 737-500» ինքնաթիռը, որը «Ատլանտիսի» կազմում գրանցվեց որպես EK-73737 (ներկայում այս բորտը գրանցված է «Շիրակ Ավիայի» անունով): Այս 4 օդանավերը կարեւոր փոխադրումներ էին կատարում պատերազմի օրերին, բայց մանրամասներին հասկանալի պատճառներով չենք անդրադառնա: Այս պահին «Ատլանտիս Յուրոփիան Էյրվեյզ» ընկերության կազմում առկա 4 ինքնաթիռները (EK-32002, EK-32003, EK-32008 եւ EK-76074) թռչելու իրավունք չունեն, քանի որ չունեն թռիչքային պիտանիության սերտիֆիկատ, ավելին՝ «Իլ-76»-ի գրանցումը հայկական ռեգիստրում ավարտվում է վաղը՝ դեկտեմբերի 31-ին: Այսինքն՝ եթե գրանցումը չերկարացվի, այն պետք է դուրս բերվի ռեգիստրից՝ ապագրանցվի:

Իր շարժակազմում մեկ ինքնաթիռ ունի («BAe 146-300», հայկական գրանցումը՝ EK-14601) «Արմենիա Էյրվեյզ» ՓԲԸ-ն, որը վերոնշյալ «Ավիակոմպանիա Արմենիայի» պես կատարում է միջազգային ուղեւորափոխադրումներ: Ճիշտ է, այս դեպքում խոսքը միայն մեկ ուղղության՝ Թեհրանի մասին է: Ավիաընկերության սեփականատիրոջ մասին կարող եք կարդալ այստեղ:

«Ատլանտիս Արմենիան Էյրլայնզ» ՍՊԸ-ն, որը փոխել է անունը՝ դառնալով «Սմարթ Էյրլայնզ», իր հաշվեկշռում ունի 1 հատ «Իլ-76» (գրանցումը՝ EK-76345): Այս բեռնատար ինքնաթիռը եւս պատերազմի օրերին կարեւոր թռիչքներ էր կատարում, որոնց մանրամասներին չենք անդրադառնա: Օդանավն ընկերության կազմում այս պահին գրանցված է մինչեւ դեկտեմբերի 31-ը, որից հետո կա՛մ գրանցումը կերկարացվի, կա՛մ կփոխի օպերատորին, կա՛մ դուրս կբերվի ռեգիստրից: Հիշեցնենք, որ նախկինում այս ավիաընկերության շարժակազմում էր գտնվում Երեւան-Կապան թռիչքների համար նախատեսված «L-410» օդանավը (EK-4117): Երկու «Ատլանտիսների» (սրա եւ «Ատլանտիս Յուրոփիան Էյրվեյզի») ընդհանուր անցյալին եւ տերերին նախկինում անդրադարձել ենք: Հավելենք, որ թե՛ ՔԱԿ-ի, թե՛ IATA-ի կայքերում ավիափոխադրողն առայժմ ներկայացված է հին անունով՝ «Ատլանտիս Արմենիան Էյրլայնզ»:

«Արմենիան Հելիքոփթերս» ՍՊԸ-ն շահագործում է 3 ուղղաթիռ՝ «Robinson R66» (գրանցումը՝ EK-H001), «H130 T2» (EK-H002) եւ «H125» (EK-H004): Նախկինում ընկերության կազմում գրանցվել է եւս 2 ուղղաթիռ, որոնք, սակայն, հետո դուրս են բերվել հայկական ռեգիստրից: Ավիափոխադրողի պարկի մասին «Հետքի» հոդվածները կարող եք կարդալ այստեղ, իսկ սեփականատերերի մասին՝ այս հղումով:

«Սքայբոլ» ՍՊԸ-ն գրանցել է «АТ104» տիպի 2 ջերմային աերոստատ՝ «Х55ТА» եւ «90ТА» մոդելների (հայկական գրանցումները՝ EK-B001 եւ EK-B002): Ընկերության սեփականատիրոջ մասին նախկինում գրել ենք: «Արմենիան Հելիքոփթերս» ուղղաթիռային օպերատորի նման «Սքայբոլն» իր տեսակի մեջ միակն է մեր երկրում, այսինքն՝ միայն այս ընկերությունն է օդապարիկներ շահագործում:

«ՆովԷյր» ՍՊԸ-ն ունի 1 ինքնաթիռ: Խոսքը վերը նշված «L-410UVP-E20» օդանավի մասին է (EK-4117), որն, ինչպես ասվեց, նախկինում գրանցված էր «Ատլանտիս Արմենիան Էյրլայնզի» կազմում եւ նախատեսված է Երեւան-Կապան թռիչքների համար: «ՆովԷյրի» մասին արդեն գրել ենք՝ նշելով, որ այն նորաստեղծ ընկերություն է, հիմնադրվել է այս տարվա հոկտեմբերին եւ նույն ամսում էլ ՔԱԿ-ի կողմից ստացել է օդանավ շահագործողի վկայական: Հիշեցնենք, որ ՕՇՎ ունեցող 8 ընկերություն կա Հայաստանում: ՕՇՎ-ն այն փաստաթուղթն է, որը թույլ է տալիս իրականացնել առեւտրային փոխադրումներ: Այս 8 ընկերությունները, բացի «Սքայբոլից», ունեն IATA-ի եւ ICAO-ի կոդեր, որոնք կիրառվում են միջազգային թռիչքների ժամանակ («Արմենիան Հելիքոփթերսը», որը կանոնավոր փոխադրումներ չի կատարում, ունի միայն ICAO-ի կոդ): «ՆովԷյրը» ICAO-ից NAI կոդը ստանալուց հետո կոդ է ձեռք բերել նաեւ IATA-ից՝ NG:

«ՖլայՄի» ՍՊԸ-ն գրանցել է «Cessna F177RG» տեսակի 1 ինքնաթիռ (EK-FLY), սակայն ընկերությունն այս պահին չունի օդանավ շահագործողի վկայական: «Հետքը» գրել է այս փոխադրողի ստեղծման պատմության մասին, չնայած հետագայում սեփականատերերի կազմում փոփոխություն է եղել:

Նմանատիպ մեկ այլ ինքնաթիռ՝ «Cessna F172G» (EK-SKY), գրանցված է օդաչու Անատոլի Դավթյանի անունով, չնայած նախկինում այն գրանցված էր Հայաստանի պարապլաներային սպորտի ֆեդերացիայի նախագահ Արմեն Սարգսյանի անունով, ով էլ օդանավը բերել էր Հայաստան: EK-SKY-ի հետ կապված որոշ ծրագրերի մենք արդեն անդրադարձել ենք:

«Մեյն Ավիէյշն Տեքնիքս» ՍՊԸ-ին պատկանող «Diamond DA40-TDI» ինքնաթիռի մասին (EK-225) եւս գրել ենք տարբեր առիթներով: Օդանավն արդեն երկար ժամանակ է, ինչ չի շահագործվում եւ չունի թռիչքային պիտանիության սերտիֆիկատ: Դրա մասնակցությամբ առերեւույթ չարաշահումների եւ դրանց հետեւանքով հարուցված քրեական գործի մասին նույնպես գրել ենք:

«Ֆլայ Արմենիա Էյրվեյզ» ՍՊԸ-ին էլ կարող ենք հայկական ավիացիայի նորեկ համարել: Չնայած ընկերությունն ունի ՕՇՎ, դրա գործողությունը ժամանակավոր կասեցված է, ինչի պատճառների մասին վերջերս գրել ենք: Ընկերությունը նոյեմբերի 26-ին Ուկրաինայից Հայաստան էր բերել իր առաջին ինքնաթիռը («Boeing 737-400»), որն ավելի քան մեկ ամիս մնացել էր ուկրաինական UR-CNP գրանցումով: Եվ ահա ՔԱԿ-ի կայքից տեղեկանում ենք, որ դեկտեմբերի 28-ին այդ օդանավը մտցվել է հայկական ռեգիստր որպես EK-FAB: Տարօրինակ է, բայց ուկրաինական ռեգիստրում մինչեւ հիմա կարելի է գտնել UR-CNP-ի տվյալները, այնինչ ՀՀ-ում գրանցվելու դեպքում ինքնաթիռը պետք է որ ապագրանցված լինի Ուկրաինայից: Հետաքրքիր է նաեւ, որ IATA-ի կայքում այս պահին չի երեւում ավիաընկերությանը տրված VF կոդը: 

Եվ վերջին օդանավը, որին վերեւում անդրադարձանք, նախկինում, մասնավորապես, «Տարոն-Ավիայի» ու «Ատլանտիս Յուրոփիան Էյրվեյզի» կողմից շահագործված «Boeing 737-500» տեսակի ինքնաթիռն է (նախկին հայկական գրանցումները՝ EK-73797 եւ EK-73737): Երեկ՝ ամսի 29-ին, այս բորտը գրանցվել է «Շիրակ Ավիա» ՍՊԸ-ի անունով որպես EK-SHA: Այս ընկերությունն էլ, ինչպես գործունեությունը դադարեցրած «Տարոն-Ավիան», պատկանում է ավիատոր Գառնիկ Պապիկյանին: Չնայած հատկապես «Տարոն-Ավիայի» մասին շատ ենք գրել, առաջարկում ենք այս երկու ավիաընկերությունների վերաբերյալ ամփոփ պատկերացնում կազմելու համար կարդալ այս հոդվածը: 

Ամփոփելով 2020 թվականը՝ կարող ենք միանշանակ ասել, որ այն շատ բարդ տարի էր հայկական ավիացիայի համար: Եթե կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով անկում ունեցավ ամբողջ աշխարհի տնտեսությունը, ապա ամենաշատը տուժած ոլորտներից մեկը հենց ավիացիան էր, որը մեծապես կախված է մարդկանց տեղաշարժից: Բնականաբար, անմասն չմնաց նաեւ հայկական ավիացիան, որի ներկայացուցիչներից միայն երկու «Արմենիաներն» են այս պահին միջազգային ուղեւորափոխադրումներ կատարում: Մեծապես տուժել է Երեւանի «Զվարթնոց» ու Գյումրու «Շիրակ» օդանավակայանների ուղեւորահոսքը: Պակաս ցավալի չէր այն, որ 2019 թվականին կատարված բացահայտումներից հետո ԵՄ-ն այս տարվա հունիսից արգելեց հայկական գրանցումով օդանավերի մուտքն իր երկինք, ինչը մեծ հարված էր ոչ միայն տնտեսական առումով, այլեւ սեւ բիծ հայկական ավիացիայի անվան վրա:

Դրական զարգացումներից կարող ենք առանձնացնել Կապանի «Սյունիք» օդանավակայանի վերակառուցումը: Օդանավակայանը սերտիֆիկացվել է քաղավիացիայի կոմիտեի կողմից, բայց Երեւան-Կապան թռիչքների մասին առայժմ խոսք չկա: Սյունիքում հայ-ադրբեջանական սահմանի շուրջ ստեղծված լարված իրավիճակն իր բացասական ազդեցությունն է թողնում նաեւ օդանավակայանի վրա, քանի որ անկհայտորեն կա անվտանգության խնդիր. կառույցը գտնվում է սահմանի անմիջական հարեւանությամբ: Չնայած դրան՝ ՔԱԿ-ը հայտնել է, թե Սյունիքի մարզի օդային տարածքում թռիչքների անվտանգությունն ապահովված է: 

Լուսանկարում՝ «Զվարթնոց» օդանավակայանը (zvartnots.aero)