Այսօր ավելի հավանական է թվում, որ աշխարհի հետ մշակութային, մտավորական հաղորդակցության ձևեր այդպես էլ չգտած Հայաստանը վերջնականապես հանձնվի Ռուսաստանի շուրջն ուրվագծվող ռեգիոնալացման ընթաքին։
Հոդվածում քննարկվում է «Սասունցի Դավիթ» ազգային էպոսի ձևավորման ընթացքը. ինչպե՞ս, ի՞նչ մշակութային, սոցիալական ու քաղաքական հանգամանքների բերումով է արևմտահայ տարածաշրջանային ժողովրդական վեպը դառնում (արևելահայ-խորհրդահայ) ազգային էպոս։
Հասկանալի է, ես չեմ առաջարկում հարգարժան պրոֆեսորին զրկել նախնիների երկրում խաղաղ ծերանալու հնարավորությունից։ Բայց գուցե արժե տեղափոխվել Ղարաբաղ, որը նույնպես այդ երկրի մի մասն է եւ որտեղ կարելի է գտնել Դյուրկհայմի տեսության էլ ավելի համզիչ...
Էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ ուղղված հասարակական պայքարը, որի հիմնական ասպարեզը դարձավ Բաղրամյան պողոտան, կարճ ժամանակում ծնեց առատ եւ բազմազան «բանահյուսություն»։
Հայաստանը զարգացած քաղաքների, լավ ճանապարհների ու հնագույն շինությունների երկիր է։
Հայաստանում, ինչպես եւ այլ ետխորհրդային երկրներում, այսօր էլ հիմնականում մնում է չլուծված հումանիտար եւ սոցիալական գիտությունների համար նոր ուսումնական ծրագրերի մշակման խնդիրը։
Ֆիլմը ներքին հակասության մասին է, մինչդեռ «ազգային» հռետորության մեջ այս հակասությունը լիովին անտեսվում է ի սեր հավաքական «մենք»-ի անխափան հաղթարշավի։
ԽՄ-ում ազգային ինքնության վրա դրված էին մշակութային ներկայացման հստակ սահմանափակություններ, որոնք մարգինալացնում եւ հեռանկարում՝ քայքայում, այլասերում էին ազգային ինքնությունը։
Այս հոդվածում [1] փորձ է արվում ընդհանուր գծերով դիտարկել հայ ազգային ինքնության հարցը Խորհրդային Միությունում (ԽՄ), ավելի ճիշտ` պատասխանել հետեւյալ հարցին. ինչպե՞ս կարելի է բնութագրել խորհրդահայ ինքնությունը, նրա տարբեր կողմերը
Վերաբնակեցման հին եղանակի անվերադարձ կորուստը վկայելով՝ գրությունն ինքն է լծվում այդ գործին: Դիմագրավելու համարվերաբնակության շղթայի վերջնական խզումը՝ գրությունը հաստատում է Հայրենիքի պատկերը իբրեւ նոր բնակության հնարավորություն:
Շատ ժամանակ չի բաժանում այսօրվա ընթերցողին[1] Հրանտ Մաթեւոսյանի գրական արտադրությունից՝ հիմնականում ամփոփված «Երկեր» երկհատորյակում եւ «Տերը» ժողովածուում։
Անհրաժեշտ է զանազանել քաղաքական պայքարը, որ ուղղված է տարբեր հաստատությունների (պետություն եւ այլն) դեմ, այն գաղափարաբանական պայքարից, որ տեղի է ունենում ներկայացման (ռեպրեզենտացման) դաշտում՝ լեզվի եւ պատկերի մեջ:
Խորհրդային շրջանում ռուսերենի իմացությունը, իսկ ավելի հաճախ հենց ռուսական կրթությունը շատ ասպարեզներում հաջողության գրավական էր եւ խորհրդանշանային (սիմվոլիկ) իշխանության կարեւոր մաս:
«Ավերրոեսի որոնումը» վերնագրով պատմվածքում Խորխե Լուիս Բորխեսը նկարագրում է 12-րդ դարի նշանավոր գիտնական Ավերրոեսի կայնքի մեկ օրը:
Լեզվական խստությունն ու մաքրությունը հեռացնում, անմատչելի են դարձնում իմաստը, մինչդեռ հավակնոտ ճոռոմախոսությունը, որ անբաժան է լեզվի ծանոթ հոսքերից,
Արդի դարաշրջանի գրականությունը եւ մասնավորապես բանաստեղծությունը այս կամ այն չափով առնչված է եղել ազգաշինության, ազգային գաղափարաբանության ստեղծման եւ տարածման գործին:
Լուսանկարչության պատմության կարեւոր մասն է պատկերման եւ պատկերի տարածման տեխնոլոգիաների եւ դրանց օգտագործման ձեւերի կատարելագործման ու փոփոխման ընթացքը:
Մեր օրերի երկու նշանավոր լուսանկարիչների մասին պատմող գրությունները պարզորոշ ձեւով ի ցույց են դնում երկու կենտրոնական թեմա. առաջին՝ արվեստի եւ լուսակարչության՝ ավելի քան մեկուկես դար տեւող բարդ փոխհարաբերությունը
Նախորդ գրության մեջ ընդգծեցի այն իրողությունը, որ լուսանկարներն այլեւս մուտք են գործել արվեստի շուկաներ եւ ունեն արվեստի գործերի հետ համեմատելի գներ, եւ սա միայն մի կողմն է վերջին տասնամյակների ընթացքում լուսանկարչության մեջ կատարված մեծ փոփոխությունների:...
Իրոք, իմ նկարները դառնում են ավելի ու ավելի ձեւական եւ վերացական: Երեւում է, որ տեսողական կառուցվածքը տիրապետում է իմ նկարներում պատկերված իրական իրադարձությունները:
Նոյեմբերի 3-4-ը Ստամբուլում տեղի ունեցավ միջազգային սեմինար նվիրված 1960- ականների զանգվածային մշակույթի այնպիսի լուսանցքային ձեւերի, ինչպիսին Խորհրդային Հայաստանում եղել է ռաբիզը… «Զուգահեռ պոպ-օրիենտալիստական մոդեռնիզմներ» (“Parallel Pop-Orientalist...
Թեմային անդրադառնալու առիթը այս տարվա Նոբելյան մրցանակն ստացած չին գրող Մո Յանին վերաբերող մի քանի հոդվածներն ու հարցազրույցներն են, որ աչքի անց կացրի այս օրերին:
Մերի Շելլիի (Mary Shelley) «Ֆրանկենշտեյն կամ արդի Պրոմեթեւսը» վեպը (1818թ.) նոր ժամանակի մարդու եւ նրա ստեղծած առարկայի կամ տեխնոլոգիայի հարաբերության մասին գրված ամենահայտնի պատմություններից մեկն է:
Նախորդ դարի քսանականները բացառիկ ժամանակաշրջան եղավ արեւելահայ մշակութային կյանքի համար: Առհասարակ, բոլշեւիկյան հեղափոխությանը հաջորդած մոտ մեկուկես տասնամյակը խորհրդային պատմության մեջ առանձնանում է այսպես կոչված ռուսական ավանգարդի պոռթկուն...
Ժամանակի հետ բառերի իմաստները փոխվում են, երբեմն՝ անհավանական ձեւով, թեեւ որպես կանոն այդ փոխակերպումներն աննկատ են մնում, եթե նույնիսկ, որ բնորոշ է պատմական շրջադարձերին, կատարվում են բավական արագ:
Արդեն ստալինյան շրջանում Խորհրդային պետության կողմից ստեղծվում եւ տարածվում էր լայն լսարանի համար նախատեսված մի մշակույթ, որը, հակառակ իր գաղափարաբանական «բարձր» նպատակներին, կարող էր անվանվել զանգվածային:
Մշակութային ավանդության նկատմամբ Եղիշե Չարենցի հարաբերությունը կարելի է բնորոշել որպես բարդ, հակասական, չընդհատվող երկխոսություն:
Ազգային մշակութային ավանդության կառուցման ընթացքին բնորոշ է հակումը՝ իսպառ ազգայնացնելու եւ իդեալականացնելու արվեստագետի եւ հատկապես բանաստեղծի կերպարը, նրան հաղորդելու նվիրական երանգներ եւ հավաքական իմաստ:
Մեզ կհետաքրքրի այն, թե ինչպես է առնչվում մարմինը միջավայրին, հարաբերությունների ինչ եղանակներ եւ սահմաններ են հաստատվում, եւ ընկալելու, տեսնելու ինչ մեխանիզմներ է թույլատրում այս կառույցը: Այս առումով է, որ միջավայրի ընկալումը եւ մասնավորապես՝...
Խորհրհրդային, իսկ 1983 թվականից ի վեր՝ ամերիկացի բանասեր, գրականագետ Ալեքսանդր Ժոլկովսկին 2000-ականներին մի շարք հոդվածներ հրապարակեց արդի դարաշրջանի ռուս բանաստեղծների կողմից
Վերջին տարիներին շատ է խոսվում Հայաստանում զանգվածային մշակույթի տարածման, դրա ցածր որակի եւ աղետալի ազդեցությունների մասին: Երբեմն մեկ անունի տակ ամփոփվող. «ռաբիզ», «արեւելյան», «արաբական-թուրքական» եւ այլն, այս մշակույթը հիմնականում համարվում...
Գլոբալացման մասին երբեմն խոսում են դրա լավ և վատ հետևանքների լեզվով. ինչպե՞ս օգտվել ընձեռված պատեհություններից և խուսափել անցանկալի ազդեցություններից:
Ըստ ամենայնի` ընդհանուր համաձայնություն կա առ այն, որ ազգայնականությունը որպես գաղափարաբանություն սկիզբ է առել եւ ձեւավորվել Եվրոպայում 18-19-րդ դարերում, ապա նմանակվել եւ տեղայնացվել ուրիշ ժողովուրդների կողմից:
Ամենօրյա խոսքում շարունակ օգտագործվող եւ հայկական հավաքական պատկանելությունը նշանակող դարձվածքների ցանկը երկար է. «մեր պատմությունը», «մեր մշակույթը», «մեր մեծերը», «մեր հուշարձանները»...
Մինչեւ վերջերս երկար տարիներ մասնակցել եմ գյուղի ամառային աշխատանքներին, հնձել եմ (հրավիրում եմ հարգելի Հարությունյանին եկող տարի միասին հունձ անելու, եթե երբեւէ ձեռքը գերանդի վերցրած կա, իհարկե):
«Դոկումենտան» (Documenta) համարվում է ժամանակակից արվեստի ամենահեղինակավոր ցուցադրությունը աշխարհում: Այն տեղի է ունենում հինգ տարին մեկ Գերմանիայի Կասսել քաղաքում:
Կարիք չկա հիմնավորելու, որ լուսանկարվածների ջախջախիչ մեծամասնությունը լուսանկարչի (եւ նախագծի մյուս հեղինակների) համեմատությամբ գտնվում է գոյության շատ ցածր մակարդակի վրա, եթե առհասարակ կարելի է որեւէ սոցիալական մակարդակ վերագրել, ասենք, Տավրոսի...
Մայիս ամսին հնարավորություն ունեցանք դիտելու լուսանկարների երկու ցուցադրություն (ՆՓԱԿ եւ Նկարիչների միություն): Առաջինը Նյու Յորքում բնակվող թուրք լուսանկարիչ Աթթիլա Դուրաքի աշխատանքների ծավալուն ցուցադրությունն էր` «Էբրու. Թուրքիայի մշակութային...
1984 թվականին ԵՊՀ-ում տեղի ունեցած մի հանդիպման ժամանակ Հ.Մաթեոսյանը, անդրադառալով որոշ գրողների` իրենց գրականությամբ մարդուն, աշխարհը փոխելու, կյանքի ընթացքը շուռ տալու ցանկությանը
Ուզում եմ տեսնել՝ այդ ապին իսկապե՞ս գրաստ է, նրա հոգին իսկապե՞ս համր է, երբ կառավարում են՝ ինքնասիրությունը չի՞ վիրավորվում, երբ ձագերը խլում են՝ չի՞ մեռնում, հոգու խորքում մեզ չի՞ անիծում
Շատե՞րն են ուշադրություն դարձրել այն բանին, որ Անդրեյ Բիտովի «Հայաստանի դասերը» գրքում սխալ է վերապատմվում «Գոմեշը»:
Ըստ Քեննեթ Քլարքի` 19-րդ դարում բնանկարչությունը ոչ միայն դառնում է ժամանակի գլխավոր գեղարվեստական նվաճումը, այլեւ արվեստի տիրապետող ձեւը:
Քսաներորդ դարի 60-ականները ավելի հաճախ հիշվում են որպես սոցիալական եւ քաղաքական ակտիվության, տարատեսակ սոցիալական եւ մշակութային շարժումների առաջացման ժամանակաշրջան։
Եթե հարցնենք, թե առաջին հերթին ինչո՞վ աչքի ընկավ ֆուտբոլի աշխարհի այս առաջնությունը, ապա առավել հավանական պատասխաններից մեկը կլինի՝ ձախողումներով։
Ընդդեմ օտարալեզու դպրոցների քաղաքացիական նախաձեռնության բողոքի ցույցերին մասնակցում էին միանգամայն տարբեր համոզմունքներ ունեցող մարդիկ։ Դա նկատել էին շատերը։
Գլոբալ տաքացումը արդեն երկար տարիներ կազմում է այն ընդհանուր համատեքստը, որում քննարկվում են տարատեսակ էկոլոգիական իրադարձություններն ու բնական աղետները. վերջին տարիների՝ տարբեր վայրերում նկատվող աննախադեպ շոգն ու ցուրտը, անտառային հրդեհներն...
Քսաներորդ դարի 60-ականները ավելի հաճախ հիշվում են որպես սոցիալական եւ քաղաքական ակտիվության, տարատեսակ սոցիալական եւ մշակութային շարժումների ...
Նախորդ երկու հոդվածներում քննարկված զեկույցը, որում ամփոփված մոնիթորինգի արդյունքները հիմնականում վերաբերում են Կենտրոնական եւ Արեւելյան Եվրոպայի մի խումբ ետսոցիալիստական երկրների հեռուստատեսային հեռարձակման ոլորտին, ունի բնութագրական ենթավերնագիր
Հարկ է ավելի մանրամասնորեն անդրադառնալ «ընդարձակ համատեքստ» արտահայտությանը։ Իհարկե, այն առաջին հերթին ունի աշխարհագրական իմաստ, քանի որ խոսքը հայկական հեռուստատեսությունը նախկին սոցիալիստական աշխարհում կատարվող զարգացումների համատեքստում տեսնելու...