XIX դարում նախարարի պաշտոն վարող հայերին հիշելիս հարկ է նշել, որ նախարարի դեր կատարեցին նաեւ այն հայ պետական գործիչները, ովքեր տարբեր նախարարություններում վարեցին խորհրդականի (մյուսթեշարի) պաշտոնը, որը համապատասխանում էր sous secretaire Dգetat-ին:
Այս հոդվածի սահմանները հնարավորություն չեն տալիս անդրադառնալու բոլոր հայ պետական այն գործիչներին, ովքեր փայլեցին Օսմանյան կայսրության պետական կյանքում եւ Եվրոպայի առջեւ կայսրության պատիվը բարձր պահելով` հայ ազգին բարի համբավ բերեցին
Արտաքին գործոց նախարարություն
1859 թվականին Լիբանանում տեղի ունեցած քրիստոնյաների կոտորածները մեծ հուզում առաջացրին Եվրոպայում: Առաջինը օգնության հասավ Ֆրանսիան, որը 10.000 զորք իջեցրեց Լիբանանում՝ դրուզների եւ մարոնների միջեւ զինված բախմանը եւ քրիստոնյաների կոտորածներին վերջ...
Մահմեդականացած հայազգի պետական գործիչներ
Հայերի տնտեսական հզորացումը որպես Մեծ եղեռնի հիմնապատճառ
Հայերն արհեստագործության եւ երկրագործության բնագավառներում
Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ Օսմանյան կայսրության արտաքին եւ ներքին խոշոր առեւտրում, արդյունաբերական արտադրության մեջ, բանկային գործերում հայերն ազդեցիկ դիրք էին գրավում:
Օսմանյան կայսրության հպատակ քրիստոնյա ազգերը, որպես անվստահելի տարրեր, չէին զինվորագրվում բանակ, զրկված էին զենք կրելու իրավունքից