Նախորդ հոդվածում ներկայացրի ռուսական «Կուլտուրա» հեռուստաալիքի «Ի՞նչ անել» հաղորդաշարի վերջին թողարկումներից մեկը։
Արդեն երրորդ հարյուրամյակն է, որ Ռուսաստանում հնչում է «Ի՞նչ անել» ճակատագրական հարցը։ Ճակատագրական ոչ միայն (եւ գուցե ոչ այնքան) ռուսաստանցիների, որքան հարեւանների, հատկապես երբեւէ ռուսական տիրապետության տակ գտնված ժողովուրդների համար։
Մաշտոցի պողոտան փակ էր։ Առաջին բանը, որ նման դեպքերում մտածում ես, բարձրաստիճան հյուրերն են, որոնց ներկայությունը երթեւեկության խճողման առումով կարող է ուղղակի փորձանք դառնալ երեւանցիների համար։ Այս անգամ ինձ թվաց, թե ցույց է, բայց նկատեցի, որ հավաքվածները...
Ընթացիկ իրողությունները վերլուծելու համար օգտակար է դրանք զետեղել որոշակի պատմական հեռանկարի եւ հավանական զարգացումների հորիզոնի մեջ:
Բանավեճերի ժամանակ, փորձելով պատկերացնել Հայաստանի անկախության տարիների պատմության հնարավոր տարբերակներ, սովորաբար դիտարկում են քաղաքական իրադարձությունները. եթե չկեղծվեր այս կամ այն ընտրությունը, եթե հաղթեր այս կամ այն գործիչը եւ այլն։
Կարծում եմ 1990-ականների վերջին էր եւ առաջին հերթին տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի նեղ մասնագիտական շրջանակներում, որ Հայաստանում սկիզբ առան «թռիչքի», թռիչքաձեւ զարգացման անհրաժեշտության մասին խոսակցությունները։
«Ձնհալը» եւ «վաթսունականների սերունդը» Խորհրդային Միությունում 1950-ականների վերջին սկսված եւ 1960-ականներին շարունակված մշակութային զարթոնքը բնորոշող առավել հայտնի արտահայտություններն են։
Հրանտ Մաթեւոսյանի ստեղծագործության, ուստի եւ այդ ստեղծագործության հետազոտողի համար կինոն հանգուցային կետերից մեկն է, որտեղ իրար են հյուսվում ամենատարբեր բնույթի հարցեր՝ գեղագիտականից մինչեւ ազգային ու քաղաքական։
Նախորդ հոդվածներում հիշատակված հարցազրույցում (Ալլա Մարչենկոյի հետ, 1980) Հրանտ Մաթեւոսյանը հանգամանալից ձեւով նկարագրում է իր դժվարությունները՝ կապված պատումի, սյուժեի ու ժանրի հետ:
Ալլա Մարչենկոյի հետ հարցազրույցում (1980 թ.) Հրանտ Մաթեւոսյանն իր համար ամենահզոր ստեղծագործական ազդակ է անվանում «հայոց լեզվի պոեզիան»։
«Եթե իմ մասին դուք խոսեք, ես իսկապես շատ գոհ եմ լինելու»
Գրական լեզվի առօրյա օգտագործման հարցը քննարկելիս հաճախ բարբառային եւ ժարգոնային որոշ ձեւերի գործածությունը արդարացվում է՝ վկայակոչելով «կենդանի» լեզուն կամ լեզվի «բնականությունը»։
Ավելորդ չի լինի՝ մի անգամ էլ կրկնել այն պնդումը, թե ինքնությունները՝ անձնական թե հավաքական, ի վերուստ եւ մեկընդմիշտ տրված բաներ չեն, եթե նույնիսկ այդպես ընկալվում, ապրվում եւ ներկայացվում են։
Ետխորհրդային Հայաստանում կատարված փոխակերպումները կարելի է բացատրել ապաարդիականացում/վերաարդիականացում զուգահեռ ընթացքների օգնությամբ։ Ապաարդիականացումը նշանակում է արդիականացման խորհրդային նախագծի մի խումբ նշանակալի ձեռքբերումների՝ զարգացած...
Գլոբալ տնտեսական ֆորումի ամենամյա զեկույցները, որոնք վերաբերում են երկրների ցանցային պատրաստության կամ որ նույնն է՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) տարածման եւ օգտագործման մակարդակին, արձանագրում են Հայաստանի դիրքերի կտրուկ, հետեւողական անկում։
Հետեւյալ մեջբերումը «ԱրմԹեք 2009» (ԱՄՆ) համաժողովում վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի ելույթից է. «Մենք ուշացել ենք՝ նշանակում է, որ պետք է գտնենք մեր օվկիանոսը, մեր տարածքը, որտեղ մենք կունենանք մեր հարաբերակական առավելությունը»։
Հարավային Կովկասը՝ նախկին Անդրկովկասը, ռուսական-խորհրդային ժառանգություն է այն իմաստով, որ որպես տարածաշրջան, աշխարհաքաղաքական միավոր սկսել է ձեւավորվել Ռուսական կայսրության՝ դեպի հարավ ծավալմանը զուգընթաց եւ շարունակել Խորհրդային Միության կազմում։...
Թարգմանության հարցը առաջին պլան է մղվում հատկապես արմատական սոցիալական փոխակերպումների ժամանակ:
Վերջապես «Լույս» հիմնադրամի շուրջ տարաբնույթ խոսակցություններից ու հակասական լուրերից հետո, իմացանք կրթության ասպարեզում նրա գործունեության առաջին քայլի մասին. 26 երիտասարդներ, որոնք ընդունվել են «աշխարհի լավագույն համալսարաններ», կստանան հիմնադրամի...
Նկատեցինք, որ գովազդն ունի հասարակական ստատուս-քվոն ամրապնդելու հանձնառություն։ Սա նշանակում է առնվազն երկու բան։ Առաջին՝ ետխորհրդային Հայաստանում ձեռք է բերվել հասարակական հարաբերությունների նվազագույն կայունություն, կարելի է ասել՝ նոր սոցիալական...
Մշակութային ուսումնասիրությունների բնագավառում այս հարցը դիտարկվում է մեդիայի կողմից հասարակության մեջ տարբեր իմաստների ձեւավորման եւ ամրապնդման տեսանկյունից։ Հավասարապես քննության են առնվում ուղերձների արտադրության, հաղորդման, ընդունման եւ...
Վերջին ամիսներին Հայաստանում լայնորեն քննարկվում են հայկական հեռուստաեթերի բովանդակության հետ կապված հարցեր: Գլխավոր առիթը ռեյտինգի եւ գովազդի համար միմյանց հետ մրցող հեռուստակայանների սեփական արտադրության սերիալներում տեղ գտած բռնությունը...
Թվում է, թե ժամանակակից մարդը դատապարտված է ձանձրույթի, եւ ձանձրույթը կամ այն փարատելու ջանքերն անբաժան են նրա կյանքից։
Թումանյանի հրապարակախոսական հոդվածները եւ առավել եւս՝ ելույթները, որպես կանոն սերտորեն առնչված էին նրա ազգային, հասարակական գործունեությանը, ծրագրերին ու ձեռնարկներին։
Արդիական ազգերի եւ ազգայնականության գաղափարաբանության ձեւավորման ընթացքը Արեւմուտքում վճռական փուլ է մտնում 18-րդ դարում՝ պայմանավորված մի շարք քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական եւ մշակութային գործոններով. բուրժուական հեղափոխություններ եւ ժողովրդավարական...
Ժամանակակից հասարակությունների ժողովրդագրական պատկերը որոշող առավել ազդեցիկ գործոններից է գաղթը՝ միգրացիան, իսկ գլոբալացման դարաշրջանի ամենաբնութագրական դրսեւորումններից մեկը միգրացիոն հոսքերն են (ներքին, տարածաշրջանային եւ գլոբալ), որոնք...
«Հասկացությունների երկիր» բնորոշումը հիշեցնում է Անդրեյ Բելիի մի արտահայտությունը Մարտիրոս Սարյանի մասին. «Նա նկարում է Արեւելքը ընդհանրապես («Վոստոկ վոոբշչե»), նրա գեղանկարները պրոտոտիպական են, բարձրացված մինչեւ սխեմա-պատկերի մակարդակը»։...
Շարունակելու համար տեղին է հիշել Էդվարդ Սայիդի հետեւյալ հարցը. «Ինչպե՞ս է երեւակայում սեփական անցյալն այն մշակույթը, որը ձգտում է անկախանալ իմպերիալիզմից»
Նախկին սոցիալիստական ճամբարի երկրներին վերագրվող «անցումային» պիտակն աստիճանաբար կորցնում է իր նշանակությունը։ Ետսոցիալիստական հասարակությունների «անցումային» բարդությունները, ի թիվս այլ պատճառների, ստիպեցին ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել...
Երբեմն գովազդի գաղափարաբանությունն արտահայտվում է շատ ակնհայտ ձեւով։ Օրինակ` շուրջն ամեն ինչ փլվում է, բայց տրյուֆել վայելող աղջկան դա չի հետաքրքրում՝ այնքան որ կլանված է ուտելով։ Ուղեկից խոսքը պատգամում է` ապրել անհոգ եւ քաղցրացնել կյանքը «Գրանդ...
Հաճախ կարելի է լսել, թե «Մենք՝ հայերս, չենք կարողանում պատշաճ ձեւով ներկայացնել մեր ունեցածը»։ Գովազդի դեպքում երբեմն գործ ունենք չունեցածը շատ լավ ներկայացնելու ցանկության հետ, եւ այստեղ նույնպես ամեն բան պատշաճ մակարդակի վրա չէ։
Այդուհանդերձ, հարց է առաջանում, թե ի՞նչ կարող է տալ, ի՞նչ կարող է փոխել այսպիսի մի հաստատությունը, երբ երկրի հանրակրթության համակարգը մեծ հաշվով մնում է անհաղորդ արդի ՏՀՏ-ին
Մի օր առաջ «ԴիջիԹեք 2008»-ը բացած (ավանդության համաձայն` ցուցահանդեսն անցկացվում էր «ՀՀ վարչապետի բարձր հովանու ներքո») վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հոկտեմբերի 5-ի առավոտյան բացման խոսք էր հղում «ԱրմԹեք 2008»-ի մասնակիցներին, իսկ երեկոյան նրան կարելի էր...
Հոկտեմբերի 3-5-ը Երեւանում տեղի ունեցավ տեղեկատվական եւ հաղորդակցական տեխնոլոգիաների «ԴիջիԹեք 2008» ցուցահանդեսը, որով Հայաստանում սկսվեց ...
Փելեշյանի մեկնաբանների մոտ համատարած են նրա ֆիլմերի համեմատությունները պոեզիայի եւ հատկապես երաժշտության հետ։ Շկլովսկին, օրինակ, օգտագործում է «մոնտաժային դարձվածք (ֆրազ)» արտահայտությունը, իսկ երաժշտական փոխաբերությունների օգնությանը դիմում...
Ետխորհրդային շրջանում առեւտրի, տեխնոլոգիաների, մշակույթի եւ այլ ոլորտներում միջազգային ասպարեզ դուրս գալու մասնավոր նախաձեռնությունների ընթացքը եւ ճակատագիրը ուսումնասիրության լավ նյութ է։
Խորհրդային Միության փլուզմանը հաջորդած տնտեսական եւ սոցիալական ճգնաժամը Հայաստանում ուղեկցվում էր տարատեսակ մշակութային հաստատությունների քայքայմամբ եւ/կամ ապալեգիտիմացմամբ, հեղինակազրկմամբ։
Վերջին տասը տարում մշակվել են Հայաստանում տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ոլորտի զարգացմանը եւ հարակից հարցերի վերաբերող բազմաթիվ փաստաթղթեր։ Նախաձեռնողները եւ հեղինակները եղել են թե Հայաստանի կառավարությունը, թե տարբեր տեղական եւ օտարերկրյա...
Քաղաքային միջավայրի կտրուկ փոփոխության մյուս խթանը մասնավոր սեփականության առաջացումն է, ենթակառուցվածքների, գույքի եւ ծառայությունների մասնավորեցման ընթացքը։ Ետխորհրդային առաջին տարիներին սկսված ապաարդյունաբերացումն արդեն արմատապես փոխել...
Նախքան հոդվածի երկրորդ թեմային անցնելը մի քիչ ավելի մանրամասն անդրադառնանք գերիշխանության հարցին՝ շարունակելով բերված օրինակների վերլուծությունը, ինչպես նաեւ` փորձելով որոշ ընդհանրացումներ անել։
Արտակարգ դրության վերացումից ի վեր որոշ «վտանգավոր» օրերի Ազատության հրապարակը պաշտպանված է լինում զինվորականներով եւ ռազմական տեխնիկայով։ Բավական զվարճալի տեսարան է` միաժամանակ ազդագրերով եւ զորքով շրջապատված հրապարակը։
Ետընտրական հանրահավաքների օրերին էր։ Երեկոյան երթուղայինով տուն էի գնում։ Վերջին շարքում նստած մի աղջիկ շարունակ խոսում էր բջջայինով. զանգեր էր ստանում, պատասխանում էր։
Մշակութային նոր եւ ամենազորեղ միջոցը ծառայեցվում էր խորհրդային գաղափարաբանությանը, խորհրդային մարդու եւ խորհրդային ժողովրդի ինքնության կառուցմանը։ Այսպիսով, ինչպես ես ենթադրում եմ, ազգային մշակութային ինքնության համար ներկայացման արդիական...
Հայաստանում տխուր ժամանակ է սկսվում։ Նախանշանները շատ են. շարժման հետ որեւէ առնչություն ունեցողների հետեւողական հալածանքը, «ազգի որոշակի հատվածի» եւ նրա առաջնորդների շարունակվող պիտակավորումը….
Հատկապես այս ժամերին հրապարակում հաստատված ճամբարը եւ առհասարակ ժողովրդական ընդվզումի ալիքը թվում է առավել խոցելի։
Տասնամյակներ առաջ «Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններ» անունը ստացած հարցը որոշակիորեն վերաբերում է թե՛ Հայաստանի Հանրապետության եւ աշխարհի տարբեր երկրներում գտնվող հայկական համայնքների ճակատագրին, թե՛ իրեն այս կամ այն կերպ Հայաստանին առնչող...
Դժվար չէ նկատել, թե ինչքան նման են իրար Հայաստանի նախագահի թեկնածուների ծրագրերը։ Պատճառը հասկանալի է. նրանցից յուրաքանչյուրն առաջնորդվել է ոչ թե ինչ- ինչ քաղաքական դիրքորոշումներով (ասենք` ժողովրդավարական կամ ազգայնական), այլ երկրի համար կարեւոր...
Երեւանը շատ է փոխվել` ահա մի պնդում, որ կլսես ամենատարբեր մարդկանցից։ Դեպի լա՞վը, թե՞ վատը. այստեղ կարծիքները կարող են տարբերվել, կարող են ավելացվել պարզաբանումներ ու վերապահումներ, կատարվել համեմատություններ…
Այս հոդվածը երեք քաղաքական գործիչների ելույթների վերլուծության փորձ է` Վազգեն Մանուկյան (28.11.2007), Վահան Հովհաննեսյան (30.11.2007), Արթուր Բաղդասարյան (10.12.2007) (Վ. Մանուկյանի եւ Ա. Բաղդասարյանի ելույթները կարելի է գտնել «Հետքի» կայքում, իսկ Վ. Հովհաննեսյանինը`...