23-ամյա Էրիկի աշխատանքային սեղանին գրքեր են, որոնցով նա պարապում է՝ աշնանը համալսարան ընդունվելու համար: Աշխատասեղանից վերեւ զինվորի կիսադեմն է:
Մայիսի 25-ին ալավերդցի Սերինե Բարսեղյանը սովորականի պես աշխատանքից տուն էր գնացել: Նրա ընտանիքն ապրում է Սանահին կայարան թաղամասի շենքերից մեկի առաջին հարկում:
Ալավերդու Սանահին կայարան թաղամասում ապրող Սուսան Վարդանյանը մայիսի 25-ի ուշ երեկոյան հավերին ու խոզերին տեղավորել էր Դեբեդ գետի ափին գտնվող իրենց հողամասում կառուցված հավաբնում ու գոմում եւ բարձրացել տուն՝ հարեւանությամբ գտնվող բազմաբնակարան շենք:
Մայիսի 26-ի առավոտը տխուր ու լարված էր: Քանդված կամուրջներ ու ճանապարհներ, հեղեղված շքամուտքեր, ջրով լցված խանութներ, տիղմի ծանր հոտ, քաղաքի հետ կապը կորցրած թաղամաս, առանց լույս, գազ ու ջուր մնացած բնակավայրեր:
Արցախցի կենդանաբան Վահրամ Հայրապետյանի հետ քայլում ենք ԳԱԱ Կենդանաբանության ինստիտուտի թանգարանում:
Ասում են՝ ծանր է այդ վիճակը տեսնելը, բայց հոգեպես հանգստանում են, երբ կարողանում են մի բանով օգնել, թեթեւացնել այն մարդկանց վիճակը, որոնք դժոխքով են անցել:
Բժիշկ Քրիստինե Աղաջանյանն ամեն գիշերը աչքերը փակելիս հայտնվում է հարազատ քաղաքում՝ Ստեփանակերտում։ Իր տանն է, իր բակում։ Երազի մեջ ուրախանում է, բակից ուզում է ավելի շատ հող վերցնել։
Օրը սովորական աշխատանքային էր սեպտեմբերի 19-ին: Արցախի «Արեւիկ» մանկական հիվանդանոցում բուժվող երեխաներ կային: Կեսօրին պայթյունների ձայներ լսվեցին:
Վերջին 10-15 տարիներին Հայաստանում գիտության զարգացման անհրաժեշտության մասին պարբերաբար բարձրաձայնվում էր, բայց հարցն ավելի հստակ եւ սուր գիտակցվեց 2020 թ. 44-օրյա պատերազմում մեր երկրի կրած պարտությունից հետո:
Ուրիշ բան, որ ստիպենք գիտությանը լավ կրթական համակարգի մեջ մտնել, բայց այսօրվա մեր կրթական համակարգը մեր գիտությանը չի կարող մարսել: Այն նույնիսկ իր ներսի գիտական կազմակերպություններին է դժվար մարսում, ո՞նց է եւս մի 40 ինստիտուտ մարսելու:
Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում երեկ մարդաշատ էր: Հրավիրված բանախոսներն առավոտից մինչեւ երեկո խոսում էին Հայաստանի գիտության զարգացման մասին:
«Արեւմտյան Ադրբեջան»-ը զուտ տարածքային պահանջ չէ, դրանով փորձ է արվում խափանել արեւմտյան «վերահսկողությամբ» խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը, որտեղ հնարավոր է չլինեն միջանցքներ ու անկլավներ, չլինի ռուսական ու թուրքական ներկայություն:
35-ամյա ավագ լեյտենանտ Արման Հակոբյանը Արցախի Մարտակերտի շրջանի Գետավան գյուղից է։ 2022 թ. նոյեմբերին ծառայության բերումով ժամանակավոր եկել էր Հայաստան, սակայն այդպես էլ չէր կարողացել վերադառնալ Արցախ։
Լուսանկարիչ Կամո Ավանեսյանը Գորիսում առաջին գունավոր լուսանկարն է արել 1982 թ. հոկտեմբերին: Այն ժամանակվա Մարքսի (ներկայում՝ Անկախության) փողոցում էր լուսանկարչատունը:
Արցախից բռնի տեղահանվելուց մինչ օրս Արեգնազ Գրիգորյանը ոստիկանական մեքենաներ տեսնելիս վախենում է: Նա վերապրում է Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում տեսածն ու զգացածը:
Սեպտեմբերի 25-ի կեսօրին Արեւիկ Իսրայելյանն ամուսնու հետ գնացել էր աշխատավայր՝ Արցախի գիտական կենտրոն։ Դռները բաց էին, բանալիները՝ ներսում դրված։
Սեպտեմբերի 19-ի առավոտյան Արցախի Եղցահողի իրենց տանը Մարիամ Ասրյանը սովորականի պես չորս հաց էր թխել: Չորրորդը չէր հասցրել հանել վառարանից, երբ լույսերն անջատեցին: Այն այդպես էլ մնաց վառարանում:
Ըստ Էմմա Բեգիջանյանի՝ «3+3» հարթակում Իրանի եւ Հայաստանի շահերը համընկնում են անվտանգային եւ ազգային հարցերի տեսանկյունից, եւ նրանք դնելու են սահմանների անփոփոխ լինելու հարցը:
Սեպտեմբերի 20-ին առավոտյան ժամը 7-ը դեռ չկար, երբ Առնոդ Չալյանը Մարտունի քաղաքի «Արցախբանկի» նկուղից դուրս էր եկել՝ մի քիչ թարմ օդ շնչելու եւ մոտակա հացի փռից հաց գնելու համար:
Սեպտեմբերի 24-ը կիրակի էր։ Արցախի գիտական կենտրոնի աշխատակիցները չէին էլ մտածում, որ այդ օրը հրաժեշտ են տալու գիտական կենտրոնին։ Տարիների ընթացքում նյութատեխնիկական բազայով հագեցած լաբորատորիաներից գրեթե ոչինչ չեն վերցրել։
Պատին հենած փոքր սեղանին քաղցրավենիք է դրված, ելակի մուրաբայով տարա ու թեյով լցված մի քանի բաժակ: Ճարտարեցի հարեւաններով թեյ են խմում, երբ ներս ենք մտնում:
14-ամյա Թամարա Իսրայելյանի մեծ ու խորն աչքերը միանգամից արցունքներով են լցվում, երբ խոսում ենք ծննդյան օրը տորթի մոմերը փչելու, երազանք պահելու մասին։
Սեպտեմբերի 19-ին արցախցի լուսանկարիչ Արմեն Երամիշյանի ծննդյան օրն էր։ Այդ օրը նրա 44-ամյակն էր, որոշել էր մնալ տանը, կրտսեր եղբորը՝ Վարդանին, հաջողվել էր նախապես միս գտնել Ստեփանակերտում, որ երեկոյան խորոված անեն եւ ընկերներով նշեն։
Արարատի մարզի Բարձրաշեն գյուղում Սվետլանայի վարձակալած տան տանիքից վառարանի ծուխն անշտապ բարձրանում է։ Հոկտեմբերյան անձրեւոտ օր է։ Սվետլանան դույլեր է դրել տանիքի տակ ու հետեւում է, որ լցվելուց դատարկի։
Վերոնշյալ մրցույթների արդյունքում հայտ չի ներկայացվել «Ռուսաց լեզու 5», «Ֆիզկուլտուրա 7», «Գերմաներեն 7», «Թվային գրագիտություն եւ համակարգչային գիտություն 7», «Ռուսաց լեզու 7», «Արվեստ 7» առարկաների դասագրքերի համար:
Նրա խոսքով՝ կարեւոր է, որ Հայաստանը հանրային, տնտեսական, ռազմական, դիվանագիտական շատ սերտ հարաբերություններ ունենա Իրանի հետ, եւ ավելի ընդլայնված ծրագիր մշակվի պաշտոնական Թեհրանի հետ:
Կապ չեն կարողանում հաստատել հարազատների հետ։ «Հետքի» զրուցակցի փոխանցմամբ՝ անորոշ իրավիճակ է, չգիտեն՝ ինչ է սպասվելու առաջիկայում։
Ստեփանակերտից «Հետքի» աղբյուրը հայտնում է, որ ադրբեջանական կողմը շարունակում է թիրախավորել Արցախի մայրաքաղաքը։
Երկրները գրեթե միշտ գնում են այն էվոլյուցիոն բարեփոխման ճանապարհով։ Շատ հազվադեպ են հեղափոխական փոփոխությունները։
Սեպտեմբերի 1-ին բազմաթիվ աշակերտների ու ծնողների անակնկալ էր սպասվում, քանի որ նոր դասագրքերի մի մասը տպագրված չէր: Բայց պարզվում է, որ մինչեւ ուսումնական տարվա ավարտ որոշ գրքեր այդպես էլ չեն հայտնվի աշակերտների սեղանին:
Օրեր առաջ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը Հայաստանի գործելակերպը տարախաշրջանում «սադրիչ» է որակել։
Ինձ մոտ տպավորություն է, որ Ադրբեջանը ռազմական առումով պատրաստ է գնալ գործողության, բայց չունի դրա համար անհրաժեշտ քաղաքական «կանաչ լույս»:
Առավոտյան ժամը 7-ին Հայկ Աբելյանը բացում է արհեստանոցի դուռը, միացնում երաժշտությունն ու անցնում գործի։ Հիմնականում դասական երաժշտությունն է լսում, հատկապես Բախ է սիրում։
Բրիտանական Վիրջինյան Կղզիներում գրանցված «Չաարատ Գոլդ Հոլդինգս» ընկերությունը (Chaarat Gold Holdings Limited, CGH) 55,4 մլն դոլարով վաճառում է հայաստանյան իր դուստր ձեռնարկությունը՝ «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ-ն:
Մեղուների ձայնն ու փեթակների հոտը արցախցի մեղվաբույծ Նելսոն Սարգսյանին մի պահ կտրում են օրեցօր ծանրացող առօրյայից ու փոքր-ինչ թուլացնում պրկված նյարդերը:
Հարութի՝ սենյակ մտնելուն պես նրա սերինոսները՝ Դիանան ու Ջիմին, ակտիվանում են՝ ինչ-որ ձայներ հանում: Ասում է՝ Դիանան սիրում է նկարվել, Ջիմին էլ լավ պարում է:
Կառավարության «Ակադեմիական քաղաք» նախագիծը միանշանակ չի ընդունվում գիտակրթական ոլորտի ներկայացուցիչների կողմից, եւ դրա վերաբերյալ առկա են բազմաթիվ հարցեր, որոնք կարիք ունեն պարզաբանման:
Շրջակա միջավայրի նախարարությունը բացասական եզրակացություն է տվել «Գլոբալ Պրոգրես Մայնինգ» ՍՊԸ-ի ներկայացրած հայտին։
Տարօրինակ էր գիտակրթական համայնքում մեծ աղմուկ հանած այս ծրագրի հանրային քննարկման ժամանակ մասնակիցների փոքր թիվը: Զարմանալի էր նաեւ ներկաների կողմից ցուցաբերված պասիվությունը:
Նայում եմ ժամին, որ հասցնեմ խոսել Անժելայի հետ, քանի դեռ հոսանքի հերթական հովհարային անջատումը չի եղել այնտեղ՝ Արցախում։
Տնտեսագետը «Հետքի» հետ զրույցում ասում է, որ հետխորհրդային երկրներից շատերում, այդ թվում՝ Հայաստանում, տնտեսագիտությունը, մեղմ ասած, այդքան էլ զարգացած գիտություն չէ։
Վեպն իր ժանրային բազմազանությամբ, հարուստ բառապաշարով, նուրբ ու երբեմն սեւ հումորով չի թողնի ձանձրանալ մեկդարյա ժամանակագրությամբ «նավարկելիս»:
Գուցե հենց այս աշնանը Հայաստանում սկսի գործել ռոբոտաշինության միջազգային կենտրոն, որը ոչ միայն մասնագետներ է պատրաստելու, զարգացնելու գիտահետազոտական ուղղվածությունն այս ոլորտում, այլեւ միջազգային փորձն է բերելու Հայաստան:
Հուլիսի 14-ին «Գլոբալ Պրոգրես Մայնինգ» ՍՊԸ-ն երկրորդ հանրային լսումն է անցկացրել Սիսիան խոշորացված համայնքի Նժդեհ գյուղում:
«Դահա» ընկերությունը խոստացել է զբաղվել ջրի ապահովման հարցով, եթե գյուղում շինարարական ավազի պաշարների ուսումնասիրման թույլտվություն ստանա եւ շահավետ պաշարներ հայտնաբերի։
Հայ տնտեսագետների մի խումբ ցանկանում է Հայաստանը ներառել միջազգային տնտեսագիտական քարտեզում:
Հակոբյանն ասում է՝ իր նման մարդիկ, որոնք գնացել են Հայաստանից, դրսում մրցակցում են ոչ թե իրար, այլ աշխարհի հետ:
Առավոտյան Մարգարիտան միացնում է էլեկտրական հովհարը, հետո սրճեփը դնում փոքր սեղանին դրված գազօջախին ու դստեր հետ միասին սուրճ խմում։ Օրվա անելիքները շատ չեն՝ դրանք հաճախ կրկնվում են:
Քանի որ 2022 թ. սեպտեմբերից հետո Ներքին Հանդի գերեզմանոցը մնացել է ադրբեջանական զինված ուժերի վերահսկողության տակ, գյուղում ստիպված են եղել տարածք առանձնացնել՝ նոր հուղարկավորությունների համար։
Տեսանյութեր
Լուսանկարներ
