Արցախի դեմ 2023 թ. սեպտեմբերի 19-ի ադրբեջանական հարձակման ժամանակ նորից ստիպված են եղել թողնել ամեն ինչ ու դուրս գալ Արցախից։ Հրահատը նախընտրել է «ՈՒՐԱԼ»-ով ոչ թե փեթակները, այլ գյուղացիներին տեղափոխել։
2023-ի սեպտեմբերին Արցախից բռնի տեղահանվելուց հետո նրանք ապրում են Արարատի մարզի Նոյակերտ գյուղի մշակույթի տանը, որը բազմաթիվ արցախցիների ժամանակավոր կացարանն էր դարձել։
Ժամը 7-ի կողմերն էր, 4 մեծ չան (ցիստեռն-խմբ.) էր դրած, մարդիկ դրանից բենզին էին վերցնում։ Ով ոնց կարող էր՝ դույլերով, շատ անկազմակերպ։ Մեկ էլ ուժեղ պայթյուն լսվեց:
Օքսաննան գնալու տեղ չունի։ Չգիտի, թե ինչ է անելու։ «Վիլլաձոր» հյուրանոցում Արցախից բռնի տեղահանված 5 ընտանիք է ապրում։ նախկինում ընտանիքներն ավելի շատ են եղել, ժամանակի ընթացքում տներ են վարձել ու տեղափոխվել։
Արդեն երկրորդ ամիսն է, Սուսաննան թոշակ չի ստացել։ Երեխաներն էլ դեռևս չեն աշխատում։ Վարձով տան համար ամսական 300 000 դրամ են վճարում։ Պետությունից ստացած 50 000-ական դրամներով իրենց ծախսերն են հոգում։
Պատասխանող կողմի՝ ԿԽՄԿ-ի ներկայացուցիչը դիմեց դատարնին, հայտնելով, որ միջնորդություն են ներկայացրել դատարան, կարճելու գործը, քանի որ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեն ունի անձեռնմխելիություն։
«Հետքը» կապ հաստատեց Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի հետ, որտեղից մեզ խոստացան մեկնաբանություն տալ ավելի ուշ։
Ղեկավարի տեղակալը դեռևս չգիտի ինչպիսի լուծումներ կարելի է գտնել։ Պետք է ամեն ինչ համակարգվի, բայց նշում է՝ համակարգում պետք է լինի ներսից։
Անժելան խոստացել է շատ արագ ուղարկել հյուրանոցի ամրագրումն ու ավիատոմսերը, որից հետո Դավիթը նրան պետք է փոխանցեր գումարի մնացած մասը, հանդիպումից անցել էր գրեթե 10 օր, բայց Անժելան կապի դուրս չի եկել։
Ալինան կրակոցի ձայները լսելիս հիշել է ամուսնու զանգն ու հասկացել, որ կռիվ է սկսվել։ Շրջափակման պայմաններում պատերազմի լուրն ավելի սարսափելի էր թվում, հաջորդող մի քանի օրերին Ալիկից լուր չունեին, կարծում էին, թե զոհվել է։
1989 թվականին Կոնդ թաղամասը վերակառուցելու ծրագրի շրջանակներում Ալլա Մանուկյանը, նրա մայրը, քույրն ու եղբայրը տան իրենց զբաղեցրած հատվածը հանձնում են պետությանը:
Կառավարությունից ասել են, որ չմտահոգվեն, քանի որ իրենց կացության հարցերը լուծվելու են, բայց հյուրանոցի տնօրեն Կարեն Օսպիյանից իմացել են, որ Կառավարությունը հյուրանոցին չի փոխհատուցել։
Բոլոր մանկապարտեզներից Մարիամին նույն պատասխանն են տվել՝ հերթագրված շատ երեխաներ կան, խմբերում տեղ չկա, ոչինչ անել չեն կարող։ Մասնավոր մանկապարտեզների վարձավճարներն էլ բարձր են, յուրաքաչյուր երեխայի համար միջինում՝ 70 000 դրամ։
4-րդ դասարանի աշակերտուհի Մանե Միրզոյանն ասում է՝ ուսուցիչը բոլորին հրահանգեց արագ իջնել նկուղ, որտեղ մնացին մինչեւ երեկո։ Չորս օր հետո ստիպված եղան դուրս գալ քաղաքից, իսկ սեպտեմբերի 25-ին թողեցին Արցախն ու եկան Հայաստան։
20 հոգով ապրում են 4-սենյականոց տանը Ռոմելա Դանիելյանը իր 7 հոգանոց ընտանիքում հյուրընկալելե է Արցախից տեղահանված 13 հոգու։
Գրիգորյանների ընտանիքին հանդիպեցինք Գորիսի դրամատիկական թատրոնի մերձակայքում։ Ընտանիքի կրտսեր որդին՝ 2-ամյա Հայկը մեքենայի պատուհանից դուրս էր նայում։
Հայկական Կարմիր Խաչ ընկերության կամավորները տաք սնունդ, հիգիենայի պարագաներ, հագուստ են բաժանում բռնի տեղահանվածներին։
Մի շիրմաքարի մոտ էլ տատը, որ հավանաբար նոր էր եկել Արցախից հեկեկալով լալիս ու թոռանը պատմում էր՝ ինչպես թողեցին իրենց տունը։ Պատմում էր, որ կարոտել էր, վերջին անգամ մեկ տարի առաջ է այցելել թոռանը։
Բենզինի հերթում սպասելիս ուժեղ պայթյունի ձայն է լսել, ապա նկատել, որ հրդեհ է բռնկվել։ Արագ տարածվող հրդեհի մեջ Լիանան ամուսնուն և դստերը կորցրել է, քանի որ պայթյունի հարվածային ալիքը նրանց տարբեր ուղղությամբ է նետել։
Ավտոմեքենաների մեծ հոսքի պատճառով Ստեփանակերտից սկսած խոշոր խցանումներ են։
Սուսաննա Ավանեսյանը նշում է, որ չի պատկերացնում ադրբեջանցիների հետ համակեցությունը: Թեև ադրբեջանցիների հետ ապրել է Բաքվում: Ընտանիքը չգիտի նաև, թե որտեղ են ապրելու, երբ Հայաստան գան, բայց հստակ որոշել են՝ ադրբեջանցիների հետ Արցախում ապրել չեն ուզում:
Այսօր Ալյոնայենց բակում երեխաները գնդակ էին խաղում, մի պահ թվում է, թե մարդիկ փորձում են վերադառնալ նախկին կյանքին, բայց անորոշությունն ու վախը թույլ չեն տալիս։
«Մտածեցի, որ ես տանը էս վիճակում եմ, աղջիկս դպրոցում տեսնես ոնց է անում։ Հորքուրին ասեցի դու փոքրի մոտ մնա, ես գնամ մեծ աղջկաս վերցնեմ գամ, բայց զգում եմ, որ թուլացել եմ, ոտքերս դողում են, չեմ կարում ինձ հավաքեմ»
Ցուցարարները նշում էին, որ Արցախում խաղաղ բնակիչներ են սպանվում, իսկ այստեղ մարդիկ շարունակում են անտարբեր մնալ։
Արցախի վրա հարձակումից հետո Երևանում Կառավարության շենքի դիմաց միքանի տասնյակ քաղաքացիներով սկսված բողոքի ակցիան, երեկոյան վերածվել է բազմահազարանոց ցույցի:
Պատասխանեց միայն Իլոնան։ Արցախում կապն անհասանելի է, կամ շատ վատ է աշխատում։ Կես ժամից ավել է՝ Արցախ ուղարկվող բոլոր նամակներն ու զանգերն անպատասխան են մնում։
Այդ ժամանակ Աշոտը մի ցանկություն ուներ՝ որքան հնարավոր է շուտ հասնել Արցախ ու հանդիպել ընտանիքին ու աշակերտներին։ Աշոտի ցանկությունն իրականացավ, նա Արցախ վերադարձավ, բայց ճանապարհը փակ մնաց։
Վերջինս մյուս մասնագետների խոսքով՝ տեղափոխվել էր մատնահետքի սարքի մոտ, որպեսզի հեռախոսը լիցքավորեր, քանի դեռ սարքի մասնագետներից մեկը ընդմիջում էր անում։
Երեկ նա Յանդեքս հավելվածով ստուգել է, թե ինչ կարժենա ուղղությունը դեպի Գյումրի և այն գրեթե նույնքան է արժեցել, որքան հյուրանոց հասնելը։
Այսօր՝սեպտեմբերի 14-ին Երևանի և Հայաստանի տարբեր մարզերի դպրոցների ուսուցիչներ հավաքվել էին Կառավարության առջև։ Նրանք Կառավարություն ներկայացնելու նամակ էին պատրաստել, որտեղ ներկայացրել էին իրենց պահանջները։
Որդու կորստից անցել է գրեթե 3 տարի։ Հերմինե Աբելյանը կատարվածի հետ չի համակերպվում։ Տան բոլոր անկյուններում Արմանի նկարներն են։
Գառնիկ Ավանեսյանը 2020թ. հոկտեմբերի 14-ին Վարանդայի (Ֆիզուլի) շրջանում վիրավորվել է։
Գևորգ Համբարձումյանի մասին գրել էինք 2021-ին, Արցախ հերթական այցելության ժամանակ։ Գևորգը զոհվել էր հայրենի Ավետարանոց գյուղում հոկտեմբերի 26-ին։
Այս ամառ արդեն մի քանի անգամ սեփական միջոցներով մաքրել են նկուղն ու դիտահորերը։ Հին ու մաշված կոյուղագծերը շենքի միակ խնդիրը չեն, տարիների ընթացքում, նկուղ լցվող կեղտաջրերի պատճառով շենքը թեքվել է, տանիքից սկսել են քարեր թափվել բակ։
Կամո Սարգսյանը կարծում է, որ առաջիկա 2 տարիների ընթացքում հնարավոր կլինի խնդիրների մեծ մասը լուծել, ու բողոքներն այսքան շատ չեն լինի։
Բնակիչները կասկածում են, որ հաճախակի ջրանջատումներն ու ջրի ցածր ճնշումը կապված է Արզումայնյան փողոցի հարևանությամբ գտնվող Դալմայի այգիների տարածքում նոր կառուցվող բարձրահարկ շենքերին։
Գայանեն գոհ չի մնացել փաստաբանի մատուցած ծառայությունից, հայցադիմումը, որը նա կազմել է, վարույթ չի ընդունվել։ Մի քանի անգամ դատարանը վերադարձրել է այն սխալների ու ոչ ճիշտ ձևակերպումների պատճառով։
Սուրեն Սահակյանը նշեց, որ ձերբակալությունից 3 ժամ անց իրենց ազատ են արձակել։
Հետքի» խմբագրություն պարբերաբար ահազանգում են մեր ընթերցողներն ու խնդրում անդրադառնալ «Վեոլիա Ջուր» ընկերությանը։
Արցախյան 44-օրյա պատերազմի նախորդ օրը Օքսաննան երեխաների հետ Ստեփանակերտ՝ մոր տուն էր եկել։ Հաջորդ օրը՝ սեպտեմբերի 27-ին պատերազմ սկսվեց ու Օքսաննան այլևս Շուշի չվերադարձավ։ Տնից գրեթե ոչինչ չէին հասցրել վերցնել։
Լառան 10-ամյա որդու հետ դեկտեմբերից մասնակցել է Արցախի ապաշրջափակման պահանջով կազմակերպվող ակցիաներին։ Ու համոզված է, որ պայքարի միջոցով կարող են արդյունքի հասնել։
Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում վիճակն ավելի է ծանրացել օրեր առաջ սոցիալապես անապահով ընտանիքի մի երեխա աղբարկղում հաց էր փնտրում, այդ տեսարանը Շուշանը շատ ծանր է տարել։
«Քրեական վարույթի պրոցեսից ձեռք բերվող ապացույցների շրջանակից և բավարարության մակարդակից կախված՝ գործողություններին անպայման իրավական գնահատականներ տրվելու են»,- հայտնեց նա։
Գյուղում այս ռեժիմը բոլորի համար սովորական է դարձել։ 8 ամիս է ամբողջ Արցախում ճանապարհի փակման պատճառով հովհարային անջատումներ են։
Քրիստինեն ասում է, որ շրջափակումն ազդել է մարդկանց տրամադրության ու հոգեկան վիճակի վրա, մարդիկ նյարդային են դարձել, անորոշության մեջ են ապրում ու չգիտեն թե այդպես ինչքան կարող է շարունակվել։
Ընտանիքը մտավախություն ունի, որ մի օր սեփականատիրոջ պահանջով կարող են իրենց վտարել այդ տարածքից, իսկ իրենք վագոն-տնակը տեղադրելու այլ տեղ չունեն:
Վերջերս տարածված տեղեկատվությունը թե իբրև Վագիֆ Խաչատրյանը եղել է Սամվել Բաբայանի վարորդը դստեր խոսքով իրականությանը չի համապատասխանում։
Գործարքից մեկ օր անց Ինեսսան Անժելայից զանգ է ստացել, Անժելան խնդրել է շտապ մինչև ժամը 3-ը ամբողջ գումարը բերել, քանի որ հյուրանոցի ամրագրումը հաստատվել է ու չվճարելու դեպքում կարող է կորցնեն ամրագրումը։
Նախաձեռնության կազմակերպիչները Հայաստանում ՄԱԿ-ի մշտական համակարգողի պաշտոնակատար Նիլս Սքոթին ուղղված նամակ են կազմել ու փոխանցել գրասենյակ։